1. Meva-sabzavotlaming asosiy tovar ko‘rsatkichlariga nima
kiradi?
2. Meva-sabzavotlami katta-kichikligi, og‘irligi, hajmi va boshqa
ko'rsatkichlami o ‘lchash nima uchun kerak?
3. Mevalarning hajmi oddiy sharoitda qanday aniqlanadi?
4. Mevalarning tashqi ko‘rinishi nima uchun murakkab belgi
hisoblanadi?
7-ish. Kartoshka, meva va sabzavotlarning kimyoviy
ko‘rsatkichlarini aniqlash
Darsning maqsadi: Kartoshka, meva va sabzavotlarning
kimyoviy tarkibi bilan tanishish. Malisulotlar kimyoviy tarkibidan
ayrim asosiy moddalami laboratoriya sharoitida
aniqlash usullarini
talabalarga o‘rgatish.
M a’lumki, sabzavot va mevalar asosan suv, qand, kraxmal, kislota
va vitaminlarga boy hisoblanadi. Shuning uchun bu mahsulotlar tez
buziluvchan bo‘ladi, undan tashqari ular qayta ishlanayotganda va
saqlanayotganda bu moddalar juda katta o ‘rin tutadi. Ya’ni, ulami bor
miqdoriga qarab ular sifati haqida ma’lum m a’lumotga
ega boiinadi,
masalan meva-sabzavotlami quritishda yoki sharbat ishlab chiqarishda
tayyor mahsulotlar chiqimini aniqlashda va h.k.
1-vazifa. Qumq modda miqdorini quritish javonida mutlaq
og‘irligiga qarab aniqlash.
Ishlash
tartibi: analitik tarozida ikkita byuks idish tortiladi, ular
eksikator ostiga ish boshlashga qadar qo‘yiladi.
Keyin ikkala byuks
xdishiga maydalangan meva yoki sabzavot taxminan yarmigacha
solinadi (namunaga, asosan, 1,5-3 grammgacha olinadi), tahlilga
olinishdan oldin namuna yaxshilab maydalanadi. Buning uchun
zanglamaydigan pichoq bilan maxsus taxtalarda kesiladi.
Har bir
maydalangan mahsulot bo‘lagi 3-5 mm dan katta bo'lmasligi kerak.
Qurigan kartoshka esa 1 mm dan oshmasligi, sabzi va lavlagi
qirg‘ichdan o ‘tkazilishi kerak.
Suvli meva va sabzavotlar maxsus chinni idishlarda ezilib
maydalanadi. Byuks ichidagi kvars qumga
solingan namuna aralash
tortiladi (aniqligi 0,0001 grammgacha) va quritish javoniga qo‘yiladi
(10-rasm).
10-rasm. Quritish shkafi va fear xil o‘lchamli alyumin byuks
idishlar
Quritish javonidagi harorat 105 °S darajaga keltiriladi va dastlabki
20-30 daqiqada qurish harorati 100-105 °S dan oshmasligi kerak
(fennentlar ta’sirini to ‘xtatish uchun), asosiy quritish vaqtida 80-90 °S
atrofida bo‘lishi shart. Keyin narnuna mutlaq og‘irlikka kelganda
harorat 105 °S b o lad i. Umumiy quritish vaqti 3-5 soatga yetadi,
shuning uchun qolgan hisob-kitob va o'lchovlar
keyingi darsga
qoldiriladi. Quritish javonidan chiqarilgan byukslar eksikator ostiga
20-30 daqiqaga qo‘yib sovutiladi. Eksikator tagida odatda oltingugurt
kislotasi bo‘lishi kerak. Sovutilgan byukslar yana tortiladi, agar
namuna mutlaq og‘irlikka yetmagan bo‘lsa,u
holda yana quritiladi
(105 °S da). Talabalarga o ‘tilayotgan darsda bir marta tortish bilan
kifoyalansa bo‘ladi.
Olingan natijalar quyidagi 8-jadval bo‘vicha yoziladi va qimiq
modda miqdori aniqlanadi.
8~jadval
