Sanoat korxonalarda yangilik ishlab chiqarishning tashkiliy texnologik tayyorlash asoslari Reja: Kirish
Sanoat korxonalarda yangilik ishlab chiqarishning tashkiliy texnologik tayyorlash asoslari
Reja:
Kirish
Sanoat korxonalari innovatsion faoliyatiga ta’sir qiluvchi omillar va ularning mintaqa iqtisodiyotiga ta’siri.
Innovatsion rivojlanish sharoitida sanoat korxonalarining iqtisodiy salohiyatini boshqarish.
Sanoat korxonalarida innovatsiyalarni joriy qilishning ustuvor jihatlari.
Korxonaning zamonaviy innovatsion faoliyati
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Har qanday milliy iqtisodiyotning rivojlanishi uning hududlarini muvozanatli va barqaror rivojlanishiga bog'liq bo'ladi. Mintaqalar va ularning hududlarini barqaror rivojlanishida esa sanoat tarmoqlarining ahamiyati yuqoridir. Chunki sanoat tarmoqlari iqtisodiy o'sish sur'atini ta'minlash bilan bir qatorda, ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash va mahalliylashtirilishini rag'batlantirish orqali iqtisodiyotning raqobatbardoshligini o'sishiga zamin yaratadi. Sanoat sohasida qazib olingan, ishlab chiqarishda yaratilgan barcha xomashyolarni qayta ishlash, ulardan turli xil mahsulotlar ishlab chiqarish hisobiga diversifikatsiyalashuv jarayonlari takomillashadi. Dunyo tajribasida rivojlangan va yuqori o'sish sur'atlariga ega bo'lgan mamlakatlar amaliyoti ko'rsatishicha, ular muvaffaqiyatlari asosan sanoat tarmoqlarida, xususan qayta ishlovchi sanoat korxonalaridagi tuzilmaviy o'zgarishlar natijasida yuzaga kelgan.
Sanoatning boshqa tarmoqlardan farqli jihati - yuqori darajadagi qo'shimcha qiymat yaratishidadir. Qo'shimcha qiymat - bu aniq turdagi mahsulotni yaratish, qayta ishlash, marketing faoliyatini olib borish va pirovard iste'molga chiqarilgunga qadar ishlab chiqarish jarayonining ketma-ketligidir.
Korxonalar innovatsion faoliyatining shakllanishi va rivojlanishi yoki darajasi o'zgarishi ma'lum bir omillar ta'siri natijasida sodir bo'ladi. Korxona innovatsion faoliyatini boshqarishni obyektiv va har tomonlama tadqiq etish davomida, unga ta'sir o'tkazuvchi omillarni aniqlash va tizimlashtirish muammosi dolzarb va yetarlicha ishlab chiqilmagan bo'ladi.
Innovatsion faoliyat omili deganda, korxona innovatsion o'sishining jadalligi va tavsifiga ta'sir o'tkazuvchi shartlar, sabab va ko'rsatkichlarni tushunamiz. Bunda innovatsion jarayon, ko'plab omillarning o'zaro ta'siri natijasi sifatida maydonga chiqadi.
Ilmiy adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, innovatsion faoliyatga ta'sir o'tkazuvchi omillarning tasnifi ayni vaqtda ishlab chiqilmagan. Ko'plab mualliflar korxonaning innovatsion faoliyatiga ta'sir o'tkazuvchi omillarga o'z e'tiborini qaratishgan. T.G. Filosofova o'z asarida, sanoat korxonalarida innovatsiyalarga to'sqinlik etuvchi quyidagi omillarni qayd etib o'tgan:
-iqtisodiy - moliyaviy resurslar bilan kam ta'minlanganlik, davlat tomonidan kam moliyalashtirilish, innovatsiyalarni targ'ib qilishga yuqori sarf-harajatlar, iqtisodiy xavfning yuqori darajasi, innovatsiyalar qaytimlarining uzoq muddati;
-ishlab chiqarish - malakali kadrlar yetishmasligi, yangi texnologiyalar, sotish bozorlari to'g'risida zarur ma'lumotlarning yo'qligi, tashkilotning innovatsiyalarni tezda qabul qila olmasligi, boshqa tashkilotlar, korxonalar va ilmiy tashkilotlar bilan hamkorlikni yaxshi yo'lga qo'yilmaganligi yoki yo'qligi;
-boshqa omillar - innovatsion mahsulotga iste'molchilar tomonidan past narxdagi talab, innovatsion faoliyatda yetarlicha qonuniy va meyoriy-huquqiy asoslarning, tartibga solishning yo'qligi, davlat tomonidan innovatsion faoliyatni yetarlicha rag'batlantirilmasligi, sust rivojlangan innovatsion infratuzilma, texnologiya bozorida rivojlanishning yo'qligi.
A.A. Bovin esa tashkilotning innovatsion muhitiga quyidagi ta'sir o'tkazuvchi omillarni keltirib o'tadi va tahlil qiladi:
-ijtimoiy infratuzilma (ishchilarning ta'lim, tibbiy va madaniy inshootlardagi xizmatlardan foydalanish imkoniyati);
-aloqa sohasi (aloqa, axborot resurslaridan foydalanish imkoniyati mavjudligi); -tabiiy - geografik sharoitlar (transport, moddiy-texnik, energiya, yoqilg'i va xomashyo resurslarining mavjudligi);
-texnologik va ilmiy-texnik soha (ishlanmalar bozorining mavjudligi, ilmiy-tadqiqot institutlari va boshqalarning mavjudligi);
-iqtisodiy va moliyaviy soha (innovatsion faoliyatni davlat tomonidan milliy va mintaqaviy darajada qo'llab-quvvatlanishi, innovatsion ishlanmalardan manfaatdor investorlarning mavjudligi);
-siyosiy-huquqiy soha (innovatsion va ilmiy-texnik sohani huquqiy tartibga solishda milliy, mintaqaviy reja va dasturlarning mavjudligi);
-xo'jalik yuritishning strategik qamrovi (bozorning muayyan segmentida innovatsiyalarning paydo bo'lish tezligi);
-mehnat resurslari bozori.
Bizning fikrimizcha, keltirilgan tasniflar, korxona innovatsion faoliyatiga ta'sir ko'rsatuvchi omillarning faqatgina kichik bir qismini qamrab olgan. Shuni ta'kidlash joizki, ilmiy adabiyotlarda innovatsion faoliyatga bevosita ta'sir o'tkazuvchi omillar aniqlangan emas.
Tadqiqotimizning asosiy maqsadi korxona innovatsion faoliyatira ta'sir ko'rsatuvchi omillarni tasniflash asosida sanoat korxonalari faoliyatini mintaqa iqtisodiyoti samaradorligiga ta'sirini aniqlash. Fikrimizcha, korxona innovatsion faoliyatiga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni bir qator belgilariga ko'ra tasniflash maqsadga muvofiq bo'ladi. Amalga oshirilgan tadqiqotlar natijasida boshqaruvchanlik darajasiga ko'ra korxona innovatsion faoliyatiga ta'sir o'tkazuvchi omillarning quyidagi tasnifiy belgilari taklif qilin mumkin.
Kelib chiqish manbalariga ko'ra, omillar tabiiy-iqlimiy, ijtimoiy, moliyaviy-iqtisodiy, sanoat-texnologik, ilmiy-texnik va tashkiliy-boshqaruv guruhlariga bo'linadi.
Tabiiy-iqlimiy omillar sanoat korxonalari innovatsion faoliyati natijalariga katta ta'sir o'tkazadi. Mintaqada joylashgan sanoat korxonalari innovatsion faoliyati rivojlanishi va innovatsion faoliyatning o'sishiga suv ta'minoti, qulay iqlim, ish sharoitlar va yirik yoqilg'i va xom-ashyo manbalarining mavjudligi katta hissa qo'shadi.
Tabiiy-iqlimiy sharoitning murakkabligi, ishchi kuchining yetishmasligi, ishlab chiqarish kuchlari, transport rivojlanish darajasining pastligi, aksincha korxona innovatsion faoliyati rivojlanishiga to'sqinlik qilishi bilan birgalikda, korxona innovatsion faoliyat darajasiga salbiy ta'sir ko'rsatuvchi yuqorida keltirilgan muammolar yechimi uchun juda katta mablag' talab qiladi.
Ijtimoiy omillarga demografik vaziyat, ijtimoiy keskinlik darajasi, ishchilarning yashash sharoiti, korxonada sog'lomlashtirish, sport va madaniy xordik ishlarini tashkillashtirish, kadrlarning madaniy, ta'limdagi umumiy darajasi va boshqalarni kiritish mumkin. Bular korxona ishlab chiqarish resurslarining samarali va to'laroq ko'llanishiga, inson kapitalining koorporativ rivojlanishi va shakllanishini ta'minlashga xizmat qiladi.
Moliyaviy-iqtisodiy omillar mablag', xom-ashyo, materiallar bilan ta'minlanganlikni, qo'shimcha mablag'larni jalb qilish imkoniyatlari darajasini aniqlaydi. Innovatsion faoliyatning moliyaviy-iqtisodiy omillarini tadqiq qilish, eng avvalo, korxonaning innovatsion rivojida moliyaviy imkoniyatlarini tadqiq qilish imkoniyatini, kornonaning hozirgi va kelajakdagi moliyaviy holatida innovatsion strategiya rivojlanishining yo'nalishini oldindan ishlab chiqish imkoniyatini beradi.
Sanoat-texnologik omillar korxona ishlab chiqarish resurslari va texnologiyalarining samarali va to'liq foydalanishini aniqlab beradi.
Ilmiy-texnik omillarga ITTKI o'tkazilishi, intellektual mulkning mavjudligini qamrab oladi.
Tashkiliy-boshqaruv omillar tahlili innovatsion infratuzilmaning rivojlanish darajasini, samarali innovatsion menejmentni, innovatsiyalarni amalga oshirishda marketing strategiyasini, innovatsiyalarni moliyalashtirishni tashkillashtirishni, innovatsion faoliyat vazifalariga tashkiliy tuzilmaning mos kelishini aniqlashga yordam beradi.
Bizning fikrimizga ko'ra, innovatsion faoliyatga ta'sir o'tkazuvchi omillarni boshqaruv darajasiga ko'ra ham tasniflash lozim.
Boshqaruv darajasiga ko'ra korxona innovatsion faoliyatiga ta'sir etuvchi omillarni tasniflashda korxonani bevosita yoki bilvosita ta'sir o'tkazuvchi omillarini, shu bilan birgalikda o'zining innovatsion faoliyati darajasini va korxona ta'sir o'tkaza olmaydigan omillarni o'zgartirishini ta'kidlash mumkin.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, boshqaruv darajasiga ko'ra innovatsion faoliyat omillari tasniflanishi korxona innovatsion faoliyati darajasini kengaytirish va baholash maslalarini ko'rib chiqishda eng muhim hisoblanadi.
2. Hozirgi vaqtda innovatsiyalarning ijtimoiy, iqtisodiy, ekologik samaradorlikni oshirish va milliy iqtisodiyotning barqaror o'sishini ta'minlashdagi ahamiyati tobora ortib bormoqda.
Milliy iqtisodiyotni innovatsion rivojlanishini ta'minlab bera oladigan davlat siyosatini amalga oshirish O'zbekiston Respublikasi uchun ancha murakkab, ayni vaqtda dolzarb va yechilishi muqarrar bo'lgan vazifalardan hisoblanadi. Agar an'anaviy ilmiy-texnik siyosati bozor iqtisodiyoti sharoitida yangi bilimlarni va ilimlarni talab etibgina qolmasdan asosan yangi bilimlarni yaratishga va ulardan amaliyotda qisman foydalanishga qaratiladigan bo'lsa, aksincha innovatsion siyosatda esa, nisbatan mukammalroq yondashuv nazarda tutiladi, bunda bilimlarni yaratish bilan teng ravishda, ulardan amaliy foydalanishga ko'proq e'tibor qaratiladi.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida sanoatni rivojlantirish birinchi navbatda, taraqqiyotning xomashyo yo'nalishidan innovatsiya yo'nalishiga o'tishi natijada butun iqtisodiyotda strategik muhim o'zgarishlarni amalga oshirilishi bilan bog'liq. Bunda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish ya'ni zamonaviylashtirish, kooperasiya aloqalarini kengaytirish, mustahkam hamkorlikni yo'lga qo'yish, mamlakatda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga ichki talabni rag'batlantirish masalalariga alohida e'tibor qaratish lozim. Bugungi kunda milliy sanoatning tovarlar va xizmatlar jahon bozoridagi qa'tiy raqobatga qo'shilishida ularning ilmiy-texnikaviy salohiyatini aks ettiruvchi innovatsiyalarning axamiyati beqiyos.
Ushbu maqola mahalliy toifadagi va chet ellik olimlar va iqtisodchilarning iqtisodiy kategoriya sifatida ishbilarmonlik faoliyati va uni boshqarish, ushbu boshqaruv uslublari va yo'nalishlariga oid ilmiy ishlarini tahlil qilishga asoslangan. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, tadbirkorlik faoliyatini boshqarish korxonalar faoliyatining turli yo'nalishlarini qamrab oladi.
Tadbirkorlik faoliyatini boshqarishning har bir yo'nalishi tegishli yuritish usullari bilan tavsiflanishi aniqlandi. Korxonani innovatsion texnologiyalar sharoitida ijtimoiy-iqtisodiy boshqarish usullari qatoriga quyidagilar kiradi:
• xodimlarni moddiy va ma'naviy rag'batlantirish;
• ijtimoiy tartibga solish;
• iqtisodiy hisob-kitob;
• balans usuli;
• moliyalashtirish usuli;
• narxlarni tartibga solish;
• qarz berish.
Shuningdek, tadbirkorlik faoliyatini va korxonalarni innovatsion sharoitlarda boshqarish uchun psixologik va tashkiliy-ma'muriy usullar ko'rib chiqiladi. Iqtisodiy faoliyat samaradorligini boshqarishga qaratilgan ishbilarmonlik faoliyatini boshqarishning ikkinchi jihati korxonalar egalarining bevosita qondirishidan iborat zaruriy diskursiv ta'sirga erishish bilan tavsiflanadi.
Innovatsion texnologiyalar va raqamlashtirish davrida ilmiy olimlar korxonalarning ishbilarmonlik faoliyatini boshqarish bo'yicha qarashlarning yetarli darajada rivojlanmaganligi bilan ajralib turadilar, chunki ular uning faqat ikkita asosiy jihatini ajratib ayta olishadi: ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruv va iqtisodiy faoliyat samaradorligini boshqarish usullari. Shuning uchun innovatsion rivojlanish asrida korxona ishbilarmonlik faoliyati darajasiga ta'sir etuvchi omillarni samarali baholay olishmaydi va korxona rahbarlari sifatli boshqaruv qarorlarini qabul qila olmaydi. Korxonalarning ishbilarmonlik faoliyatini boshqarishning nazariy jihatlarini o'rganish ushbu tushunchaning ta'rifmi shakllantirishga imkon berdi. Barcha mutaxxassislarning shaxsiy izohlashlari o'zlarining tizimli va keng qamrovliligi bilan ajralib turadi va mantiqiy ravishda asosiy boshqaruv harakatlarini, ularning yo'naltirilganligini va qo'llanilish muddatini belgilaydi. Sanoat-iqtisodiy tizimning rivojlanish holati va dinamikasini, uning yo'nalishini belgilaydigan tendentsiyalar va hodisalarning beqaror tabiati ko'pincha korxonalarning iqtisodiy samaradorligini va maksimal darajasidagi rivojlanishni ushlab turishga doir islohotlar amalga oshirishiga to'siq bo'lib turadi. Ushbu vaziyat korxonalar faoliyatiga, ularning tezkor reaksiya va o'zgaruvchan bozor muhiti omillariga moslashish qobiliyatiga, mavjud resurslar va boshqarish vositalaridan keng miqyosda foydalanishga erishish uchun maqbul ravishda foydalanishga yangi talablar yaratadi. Innovatsion moliyaviy resurslar, kadrlar rivojlanish darajasi, innovatsiyalar va bozor faolligi va boshqalar shular jumlasidandir.
Tadbirkorlik faoliyati korxona faoliyati natijalari, uning salohiyati va raqobatbardoshligi bilan bog'liq jarayon sifatida isbotlangan. Shuning uchun ham tadbirkorlik faoliyatini boshqarish korxonaning butun boshqaruv tizimida yetakchi mavqega ega bo'lishi kerak, chunki bu uning qiymatining o'sishi uchun tegishli sharoitlar yaratadi. "Korxona boshqaruvi"atamasi boshqaruv sub'ektining mikro va makro samaradorligini doimiy ravishda oshirish uchun mavjud resurslarni shakllantirish, taqsimlash va qayta taqsimlashning joriy rejalariga ta'siri sifatida qaralishi mumkin. Tadbirkorlik faoliyatini boshqarish faoliyatning turli sohalarini qamrab oladi.
Korxona istiqbolini belgilashda o'zgarib borayotgan iqtisodiy ijtimoiy muhit talablariga moslashish kunsayin tadbirkorlik ilmining asosiy amaliy muammolaridan biri bo'lib kelmoqda. Istiqboliy o'zgarishlarning imkon boricha yuqori aniqlikda seza bilish, raqobat kurashida samarali uslublardan va shakllardan foydalanish borasidagi nazariy izlanishlar tez orada rivojlanayotgan korxonalarning amaliy tajribasiga aylanmoqda. Har bir xo'jalik sub'ekti o'ziga xos bo'lgan, antiqa innovatsion strategiyalarni tanlashi, raqobatda Yangiliklarni tadbiq qilish bilan bo'lgan kutilmagan tadbirlarni amalga oshirishi natijasida biznes sohasida yangi rivojlanish yo'llari, uslublariga qiziqish tobora ortib bormoqda.
3. Ayni paytda globallashuv shiddatli kechayotgan davrda bozor munosabatlarining
yo‘lga qo‘yilishi, mamlakatning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi hamda iqtisodiy
tizimdagi axborot rolining o‘sishi, yangi texn
ologiyalar, kapital bozorlari o‘rtasidagi
aloqalarning kuchayishi iqtisodiyotning innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tishini taqozo
etmoqda. Dunyoning rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlari tajribasini o‘rganish,
shuningdek, respublikamizning boy tabi
iy va ijtimoiy resurslari, ishlab chiqarish va ilmiy
-
texnik salohiyatini hisobga olib, innovatsion rivojlanish yo‘lini tanlab olish muhim ahamiyat
kasb etadi. Jumladan, mamlakatimiz rivojlanishini maksimal darajada tashkil etish uchun,
eng avvalo, innovat
sion hamda ilmiy
-
texnik salohiyatdan samarali foydalanishga jiddiy
eʼtibor qaratish lozim.
Bugungi kunda milliy iqtisodiyot tarkibida faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarni texnik
va texnologik qayta jihozlash hamda zamonaviy, yuksak texnologiyalarga asoslan
gan yangi
ishlab chiqarishni tashkil etishni tezlashtirish borasida faol innovatsiya siyosati yuritishga
alohida eʼtibor qaratilib kelinmoqda.
O‘zbekiston iqtisodiyotida milliy sanoatning roli va ahamiyati salmoqli bo‘lib, davlat
mustaqilligiga erishilgand
an keyin bu sohada tub xo‘jalik
-
iqtisodiy, tashkiliy
-
institutsional va
tarkibiy islohotlar amalga oshirildi. Sanoat korxonalarini davlat tasarrufidan chiqarish va
xususiylashtirish, davlat
–
aksiyadorlik, korporativ, jamoa va xususiy mulk shakllariga
ayla
ntirish, sanoat tarmoqlarida tarkibiy o‘zgarishlar amalga oshirilib, kichik biznes va
xususiy tadbirkorlik, chet el kapitali ishtirokidagi qo‘shma korxonalar tashkil etildi.
Mamlakat iqtisodiyotini barqaror rivojlantirishda sanoat korxonalariga innovatsiya
larni
keng jalb qilish va ulardagi innovatsion faoliyat samaradorligini oshirish alohida ahamiyatga ega
ekanligi O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti Shavkat Mirziyoyеvning Oliy Majlisga yo’llagan
murojaatnomasida ham o’z tasdig’ini topdi: “Ochiq bozor mahs
ulot sifatini oshirish, tannarxni
pasaytirish, yangi texnologiyalar olib kelishga majbur qiladi, bozor islohotlarini jadal
rivojlantiradi. Sodda qilib aytsak, jahon ishlab chiqarish tizimiga, dunyo bozori talablariga va
iqtisodiy integratsiya jarayonlariga
hamohang bo’lishimiz lozim. Muloqot va raqobatga tayyor
bo’lish uchun tarmoq rahbarlari o’z ustida tinimsiz ishlashi shart”.
Korxonalarda innovatsiyalarni qo‘llash orqali yangicha raqobatga asoslanish mumkin.
Boshqacha aytganda raqobatlashuv tendensiyala
rida o‘zgarishlar yuzaga keladi. Mukammal
raqobat jamiyat uchun juda kuchli stimul bo‘lib, ishlab chiqarish harajatlarini
minimumlashtirishga va ish haqini uning meʼyoriy unumdorligiga maksimal yaqinlashtiradi.
Ilmiy izlanishning hozirgi davrda bizning res
publikamizda iqtisodiyot rivojlanish holati
va barcha tarmoqlardagi strukturaviy o’zgarishlarga mos ravishda olib borilishi iqtisodiyotda
bo’layotgan o’zgarishlarni muvofiqlashtirishga olib kelmoqda. Ayniqsa, sanoat ishlab
chiqarishi korxonalariga yangilik
kiritish jarayoni bo’yicha ko’p muammolar paydo
bo’lmoqda va ularni o’z vaqtida hal etish, kerakli kadr, moddiy texnika bazasi, tashkiliy va
uslubiy tadbirlarni talab etadi.
4. Uchinchi partiya tashkilotlari qo'shimcha ekspertlar va tahlilchilar taklif mumkin korxonaning innovatsion salohiyatini aniqlash uchun. Axir, kelajakda kompaniya boshlang'ich holatiga to'g'ri va aniq tasvir moliyaviy foyda shaklida, faqat innovatsion echimlarni tanlash, balki yakuniy mahsulot olingandan uning ijrosi va samaradorligini butun jarayoni emas, balki bog'liq bo'ladi. O'ng nozil innovatsion salohiyatini korxona - bu faqat bir muntazam diagnostika butun ishlab chiqarish va biznes ishlab chiqarish faoliyati, mahsulot va bozorlar baholash, balki korxona innovatsion o'zgarishlar kelajakda muvaffaqiyatining asosi emas.
kompaniya innovatsion strategiyani ishlab chiqish bir necha asosiy nuqtalari tashkil topgan. ikki yirik bo'lganlar - eng innovatsion texnologiyalarni tanlash va butun innovatsion moliyalashtirish ta'rifi.
Bugungi kunda bozor ishlab chiqarish, barcha sohalarda yangi texnologiyalarni taqdim etadi. kompaniya rahbariyati vazifasi hisoblanadi - yangi tizimlar va uskunalar ishlab chiquvchilar tashqari kompaniyasi, shuningdek, uning samaradorligini va ishlab chiqarish tizimi amalga oshirish aniqlash uchun, korxonaning innovatsion strategiyani tanlab personala.Pravilno korxona va tayyorlash uchun, ularni moslashtirish, texnologiyalar joriy etish bo'yicha kompleks xizmatlarni taqdim etamiz. Uning mas'uliyat innovatsion biznes strategiyasini amalga oshirish doirasida kompleks chora-tadbirlarni to'liq qator boshqarish va nazorat qilish tizimini o'z ichiga oladi. Shuningdek, kompaniya jamoasi rahbarlari zaryadlangan mumkin moliyaviy nazorat olingan qarorlar taktik amalga oshirish barcha bosqichlarida innovatsion amalga oshirish jarayonining.
yirik sanoat majmualarini kuni o'tkazilgan korxonalar Innovatsiya faoliyati muvaqqat moliyaviy tashkil o'z ichiga olishi mumkin venchur fondlari.
Shunday qilib, to'g'ri, barcha omillar, kompaniyaning innovatsion salohiyatini to'liq o'rganish, tahlil qilish va innovatsion o'zgarishlar pirovard maqsadi bilish bilan zohiriy murakkabligi qaramay, boshqaruv jamoasi hamda kompaniya tez va samarali moliyaviy natijalarga erishish mumkin.
Tashkilot xususiyatlari zamonaviy ishlab chiqarish va uning samarali foydalanishni ta'minlash, kompaniya rahbariyati tomonidan ko'plab ilmini, lekin ularni qo'llash muvaffaqiyat va samaradorligini nafaqat bugun talab. Barcha innovatsion korxonalar majmui maqsadlarini amalga oshirish haqida o'ylash kerak. Bu ishlab chiqarish ishga tushirilganini standart vazifalar bilan bir qatorda, zarur va uning to'g'ri funktsional faoliyatini nazorat va o'z vaqtida yangilanishlarni nafaqat innovatsion ishlab chiqarish inshootlari va texnologiyalar, balki ishlab chiqarishni tashkil eng zamonaviy shakllari beradi.
korxonalar barcha yangilik faoliyati rejalashtirilgan va diqqat bilan boshidan tartibini ko'rib chiqilishi kerak. boshqarish jamoasi sa'y-harakatlari, odatda, qidiruv va mahsulot aralashmasi yangilash yoki yaxshilash uchun eng so'nggi yangiliklar yanada joriy etish uchun tushgan, uning sifati xususiyatlarini takomillashtirish, ishlab chiqarish, balki korxonaning tashkiliy komponent eng nafaqat yangi texnologiyalardan foydalanish.
Zamonaviy innovatsion kompaniya faoliyati bir necha asosiy bosqichlarni o'z ichiga oladi:
kompaniya korxona rahbarlari innovatsion salohiyatini tahlilchilar uchun zarur operatsiyalari bir qator amalga oshiriladi, va, birinchi navbatda, ishlab chiqarish, barcha asosiy xususiyatlari bilan korxonaning barcha muammolarni, belgilaydi.
Bundan tashqari, uning qismlari ehtiyot rivojlanishini amalga oshirilayotgan innovatsion jarayonning kompaniya.
tahlil va nazorat qilish zamonaviy tizimi bilan korxonaning innovatsion faoliyat rejasiga muvofiq, barcha o'zgarishlar, tashkil etish va amalga oshirish uchun bir qator tadbirlarni. zarur bo'lsa zudlik bilan zarur o'zgarishlar va o'zgarishlar qildi.
Innovatsion jarayon - ilmiy bilimlarni (g‘oyani) innovatsiyaga (yakuniy mahsulotga) aylantirish va uni keyinchalik tarqatish (diffuziya) jarayonidir. Innovatsion jarayon har doim ikkita majburiy bosqichni (bosqichlarni) o‘z ichiga oladi: 1-bosqich. Ishlab chiqarishga tayyor bo‘lgan yangi mahsulotni (namunani, prototipni) yaratish jarayoni. 2-bosqich. Rivojlanish, ishlab chiqarish va amalga oshirish jarayoni (tarqatish, diffuziya), natijada yaratilgan mahsulot innovatsiyaga aylanadi, ya’ni bozor talab qiladigan yangilik.[1]
Birinchi bosqich asosan ilmiy izlanishlar, tajriba-konstruktorlik ishlari, tajriba ishlab chiqarishni tashkil etishning ketma-ket bosqichlarini o‘z ichiga oladi. Birinchi bosqichda yangilikning foydali ta’siri hali amalga oshirilmagan, ammo bunday amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratilmoqda. Tijorat ishlab chiqarish va innovatsiyalar tarqalishining ikkinchi bosqichida ijtimoiy foydali ta’sir hamda yangilik ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o‘rtasida qayta taqsimlanadi.
Ko‘pgina zamonaviy tadqiqotchilarning fikriga ko‘ra, bugungi kunda kompaniyalar yangi g‘oyalarni taklif qilishni, bozorga kirishning yangi usullarini ishlab chiqishni, ularning sanoat bilimlarini tijoratlashtirish bosqichiga o‘tkazishi lozim. Oldingi yondashuv asosan chiziqli modelga asoslangan bo‘lib, kompaniyalar o‘z g‘oyalarini yaratishi, keyin ularni ishlab chiqishi, ular asosida mahsulot yaratishi, u bilan bozorga kirishi, u 44 yerda tarqatishi, so‘ngra unga xizmat ko‘rsatishi, moliyalashtirishi va qo‘llab-quvvatlanishi kerak.
Bozorda katta resurslarga, kuchli ilmiy-tadqiqot bazasi va uzoq muddatli tadqiqot dasturlariga ega bo‘lgan yirik kompaniyalargina raqobatlasha oladi.
Genri Chesbro tomonidan “yopiq innovatsiya” paradigmasi deb nomlangan ushbu paradigma kompaniyalarni faqat o‘zlariga ishonishga majbur qildi. Ular ilmiy-tadqiqot ishlariga pul sarfladilar, buning natijasida ulkan kashfiyotlarni oldilar.[3] Ushbu kashfiyotlar kompaniyalarga yangi mahsulot va xizmatlarni taklif qilish, mahsulotlarning yuqori sotuv hajmiga erishish va undan katta foyda olish imkonini berdi. Ular katta ilmiy-tadqiqot ishlariga sarmoya kiritdilar va bu yana keyingi kashfiyotlarga olib keldi. Ichki ilmiy-tadqiqot ishlaridan kelib chiqadigan intellektual mulk ehtiyotkorlik bilan himoyalanganligi sababli, boshqa kompaniyalar ushbu g‘oyalardan foyda olish uchun foydalana olmaydilar. “Yopiq innovatsiya” paradigmasi doirasida ilmiy-tadqiqot ishlarini boshqarish quyidagicha:
Kompaniya chegarasi:
Asosiy texnologik yutuqlar
Ilmiy-tadqiqot va innovatsionlarning o'sishi
Yangi mahsulotlar
Foyda va sotish xajmining o’sishi.
Ushbu paradigmaning asosi shundaki, barcha jarayonlar faqatgina ichki qarorlarga tayanib, kompaniya ichida sodir bo‘lishidir. Ushbu paradigma XX asrda ancha ishonchli ishladi. Keyingi yillarda yopiq innovatsiyalarning asosiy qoidalarini buzishni boshlagan omillar ham paydo bo‘ldi. Buning sababi 2000- yillarning boshidan boshlab kuzatilishi mumkin bo‘lgan quyidagi tendensiyalardir:
1) sanoat jamiyatidan bilimlarni ishlab chiqaradigan jamiyatga o‘tish, unda bilimlarni ishlab chiqaradigan jamiyat institutlari, xususan universitetlar, yangilik va taraqqiyotda muhim rol o‘ynaydi;
2) ishlab chiqarishni tashkil qilishning keng ko‘lamli shakllaridan ba’zan barqarorroq va doimiy rivojlanishga tayyor bo‘lgan kichik firmalarga o‘tish;
3) bir vaqtning o‘zida ham nazariy, ham amaliy bo‘lgan biotexnologiya, kompyuter va nanotexnologiya kabi sohalarda ko‘p parametrli bilimlarning paydo bo‘lishi bir vaqtning o‘zida ko‘plab mutaxassislarni jalb qilish zarurligini keltirib chiqaradi;
4) bilimlar va ma’lumotlarning zaxiralari alohida kompaniya tomonidan to‘plangan ko‘plab patentlangan ishlanmalardan mehnat jihatidan, moliyaviy, moddiy va vaqt resurslari yetishmasligi sababli har doim ham to‘liq foydalana olmaydi. Ushbu kompaniya balki, butun jamiyat tomonidan g‘oyalarni yo‘qotish xavfi mavjud;
5) intellektual mulk uchun ochiq bozorni faol rivojlantirishi;
6) yangi ish joyiga avvalgi ish joyida olingan bilim va g‘oyalarning katta hajmini olib keladigan tajribali hamda professional o‘qitilgan harakatchan kadrlarning tobora ortib borayotganligi;
7) tadqiqot natijalarini tijoratlashtirish bosqichiga o‘tkazadigan yangi firmalar (boshlang‘ich kompaniyalar)ni yaratishda xususiy venchur kapitalining o‘sib borayotgan roli bu sohada uzoq vaqtdan beri faoliyat yuritib kelayotgan 46 kompaniyalarning yangi g‘oyalarini tez-tez ishlatib turadi. Bu esa kompaniyaning tashqi yopiq chegaralarini buzadi;
8) ko‘pgina mahsulotlar va xizmatlarning bozorda har doim qisqarishi sababli qo‘shimcha qiyinchiliklar yuzaga keladi, shu sababli individual texnologiya muddati qisqaradi.[4]
«Oldingda oqqan suvni qadri yo’q!». Ushbu maqolni kundalik hayotda ko’p marotaba eshitamiz. O’zbekistonda yashab turib, mamlakatimizning bizning qalbimizdagi o’rnini his qilish juda qiyin. Odatda O’zbekistonni tark etgan odamgina uni qanchalik sevib yetishini anglab yetadi.
Biz tug’ilib o’sgan ushbu yurtni o’rnini dunyodagi boshqa biror bir hudud bosib bera olmaydi. Buni chetda yashab yurgan yoki chet elda bir necha yil umrguzaronlik qilgan har bir o’zbek yaxshi biladi. Ba’zilar sizga u hudud o’z yurtidan qadrli bo’lganligini aytishi mumkin, lekin menga ishonavering, u ich-ichidan baribir O’zbekistonni sog’inadi, qo’msaydi, har zamonda hech bo’lmasa o’sha bolaligida chopib yurgan mahallasini, anhorda do’stlari bilan cho’milganiyu, qo’shni bog’ga o’g’rilikka tushganini qo’msab eslaydi. Mana shu vatanni sevish uchun bizda yuzlab, hatto minglab sabablar bor. Uning go’zalligi bo’lsa o’sha sabablardan biridir.
Bugun ona yurtimiz O’zbekiston bo’ylab sayohat qilishga undaydigan yetti sabab haqida yozmoqchiman.
1. Bir necha ming yillik tarix asosida shakllanga yashash falsafasi.
Bugungi O’zbekiston hududi bir necha ming yillik tarixga ega bo’lib, ushbu hududda minglab buyuk insonlar yashab o’tgan, ushbu hududga minglab buyuk insonlar qadam qo’ygan. Aynan ushbu hudud jahon tarixidagi eng buyuk uchta imperator ya’ni Iskandar Zulqarnayn, Chingizxon va Amir Temurni ko’rgan. Bir necha ming yillik tajriba ushbu hududda o’ziga xos hayot falsafasini, yashash uslubi, mentalitetni shakllantirgan.
O’zbekiston bo’ylab sayohat bizga turli xil viloyatlardagi urf-odatlar, afsonalar, yashash-tarzini o’rganish imkonini beradi. O’zbekistonnning har bir nuqtasida shakllangan o’ziga xos mehmondo’stlik sizni lol qoldirishi mumkin. Haqiqiy o’zbek mehmondo’stligini, uning urf-odatlarini bilmoqchi bo’lsangiz chekka qishloqlar tomonga yuravering. Masalan, Nurato tog’lari orasida oqib o’tuvchi soylar atrofidagi qishloqlar sizni butunlay lol qoldirishi mumkin.
2. Kemalar qabristoni va Sahro gavhari
Qoraqalpog’iston Respublikasiga sayohat qilsangiz, ushbu sayohat bir umrga esingizdan chiqmasligi aniq. Sababi aynan Qaraqolpog’iston Respublikasida butun dunyodan tashrif buyiradigan turistlar uchun juda qiziqarli bo’lgan ikkita narsa bor. Bulardan birinchisi rus avangardistlarining eng noyob asarlari to’da bo’lgan Nukusdagi Savitskiy muzeyidir. XX-asrning ilk yarmida Stalin tomonidan eng ajoyib rus rasmmolarining ijodiga bosim o’tkazilgan, to’xtatib qo’yilgan. O’sha davrda Nukusda yashab yurgan vatandoshimiz Igor Savitskiy o’sha rassomlarning asarlarini yagona muzeyda to’play olgan. Bugungi kunda muzey o’zining boy kolleksiyasi orqali umuman jahondagi eng boy muzeylardan biriga aylana oldi. Uni hatto AQSHning CNN telekanali "Sahrodagi Luvr” deb atadi.
Qoraqalpog’iston Respublikasi hududida eski baliqchilar porti bo’lgan Mo’ynoq shahri bor. Oldin Orol dengizining qirg’og’ida joylashgan ushbu shahar endilikda cho’l-u biyobonning o’rtasida qolmoqda. XX-asrning eng yirik fojeasi bo’lgan Orol dengizining qurishi tufayli ushbu shahar endilikda Orol dengizidan yuz kilometr masofada joylashgan. Mo’ynoqga sayohat qilib Orol fojeasini tushinib yetishingiz, bir vaqtlar dengiz ostida bo’lgan tuproqqa qadam qo’yishingiz mumkin. Eng qizig’I bo’lsa albatta Mo’ynoq oldida joylashgan kemalar qabristonini borib ko’rishdir. Faraz qiling to’rt tomoningizda yirik cho’l, cho’lning o’rtasida bo’lsa bir necha kema, xuddi filmlardagidek… Sizga sahna qanchalik egzotik tuyilmasin, bu bugungi kundagi reallik hisoblanadi va Orol dengiziga sayohat orqali dunyoda yagona bo’lgan ushbu sahnaga guvoh bo’lishingiz mumkin.
3. Ming bir kecha ertaklari bo’ylab sayoha
Yoshligimizda hammamiz "Olovuddin” filmini ko’rganmiz. Shuningdek "Ming bir kecha” va shunga o’xshagan ko’plab ertaklarni o’qiganmiz. O’sha davrni ko’z oldimizdan o’tkazganmiz, o’sha davrga sayohat qilgimiz kelgan. Bu sayohatni amalga oshirish uchun bizda katta imkon bor. Xiva shahrining markazi bo’lgan Ichan Qal’a o’ziga xos buyuk tarixiy ansambldir. Ichan qal’aga kirgan odam shu zahoti O’rta asrlardagi Sharq shahriga tushib qoladi va xayollar uni turli davrlarga sayohatga olib keladi. Xayolingizda malika Shahrizoda uchar gilamda oldingizga uchub kelayotgandek.
Osmon ostidagi muzey deb e’tirof etilgan Xiva shahri bugungi kunda O’rta Asrlardagi Sharq shaharlarining qanday ko’rinishda bo’lganligini bilish, ularda sayohat qilish uchun dunyodagi eng qulay shahardir. Agar Xivaga sayohatga borsangiz Oq Sheyx Bobo tepaligiga chiqib inson qo’li bilan yaratilgan ushbu mo’jiza shaharda quyoshning botishini, uning qizg’ish nurlari ulkan tarixga guvoh bo’lgan binolarning pishi-g’ishtlarida tovlanishiga guvoh bo’lishni esdan chiqarmang. Bunaqasini boshqa joyda topa olmaysiz…
4. Chingizxon bosqinidan oldingi arxitektura haqida taassurotga ega bo’lish.
XIII asrning boshida mamlakatimiz xalqining boshiga balo yog’iladi. Insoniyat tarixidagi eng qonxo’r shox Chingizxon Markaziy Osiyo bo’ylab jangga kirishadi. U Markaziy Osiyo xalqini qiribgina qolmasdan, shaxarlarimizga o’t qo’yadi, shu bilan ungacha bo’lgan davrda qurilgan, ulkan arxeologik yodgorliklar yonib kul bo’ladi. Lekin, taqdir taqozosi bilan sharif shahar Buxoroda bir necha tarixiy yodgorlik saqlanib qoladi. Ushbu yodgorliklar bugungi kunda Chingizxongacha bo’lgan davrda mamlakatimiz hududida arxitektura qanchalik taraqqiy qilganligini ko’rsatib beradi. Islom dunyosidagi eng tarixiy mavzoley Buxorodagi Ismoil Somoniy maqbarasi, o’z davrida dunyoning eng baland binosi bo’lgan buyuk Minorai Kalon va mamlakatimiz hududiga eng tarixiy masjid — Mogaki Attor masjidi arab bosqinidan keyin Chingizxonning qonli urushigacha bo’lgan davr arxitekturasidan guvohlik beruvchi noyob tarixiy yodgorliklardir. Ming yillik tarixga qaramasdan, ushbu yodgorliklar g’urur bilan bosh ko’tarib sharif shahar Buxoroda dunyoning barcha davlatlaridan kelgan turistlarni qabul qilmoqda.
5. Amir Temur poytaxtiga sayohat.
Samarqand shahrining yoshi ham, uning Jahon tarixida ahamiyati ham bugungi kunda Rim, Afina, Istanbul kabi afsonaviy shaharlardan ko’p bo’lsa ko’pki, lekin kam emas. Aynan shu uchun bo’lsa kerak, Buyuk Ipak yo’lining yuragida joylashgan ushbu buyuk shaharni bugungi kunda har bir Yevropalik sayohat qilishni orzu qiladi. Ushbu shahardagi tarixiy yodgorliklar o’zining go’zalligi, buyukligi bilan dunyoni lol qoldirmoqda.
Samarqanddagi Registon maydoni dunyo bo’ylab shunchalik mashhur bo’ldiki, bugungi kunga kelib u dunyoda O’zbekistonning ramziga aylana oldi. Shoxi Zinda yodgorligi, Bibi Xonum masjidi, Go’ri-Emir maqbarasi kabi bir necha tarixiy yodgorliklar go’zallikda Markaziy Osiyoda yagonadir. Imkon bo’lishi bilanoq davlatchiligimiz tarixidagi eng buyuk rahbar Amir Temur va uning olim nevarasi Ulug’beklarning poytaxti bo’lgan Samarqand shahriga sayohatga shoshiling, ishoning, bu sizga bir umrlik xotira bo’lib qoladi.
6. O’zbek oshxonasi.
Manti, lag’mon, sho’rva, somsa… O’zbek oshxonasi shunchalik taomlarga boyki, sanab oxiriga yetolmaysan. Uning ustiga har bir viloyatning o’z taomi bor, ushbu taomni ham bir necha tayyorlash uslubi bor.
Birgina palovning yuzdan ortiq xili bor. O’zbek oshxonasini kashf etish uchun mamlakat bo’ylab bir necha marta sayohat qilish kerak. Haqiqiy kabob (shashlik) yeyish uchun G’ijduvonga, tuxumbarak uchun Xorazmga, somsa uchun Jizzaxga, norin uchun Toshkent tomonlarga borish kerak. Shuning evaziga bo’lsa kerak, o’zbek hech qachon o’z taomlaridan voz kecha olmaydi. Har safar biror bir viloyatga borganda o’sha viloyatning o’z taomini tatib ko’rish esdan chiqmasin…
7. Ko’chmanchilar hayotidan bir kun…
Mamlakatimiz hududining ulkan qismi sahrolardan iborat. Mendeleyev jadvaldiga barcha elementlarni o’z tuprog’i ostiga sig’dirgan Qizilqum cho’li O’zbekiston hududidining ulkan qismini egallab turadi. Ushbu hududda bir necha ming yillardan beri ko’chmanchi xalqlar yashab kelgan. Ularning hayot tarzi faqat ko’chmanchilarga xos bo’lgan fasafani shakllantirgan, ularning o’ziga xos madaniyati, urf-odati, taomlari bor.
Aydarko’l qirg’oqlaridan uzoqda bo’lmagan hududdagi o’tovlarda siz bir kechani o’tkazishingiz, cho’lda quyosh botishini kuzatishingiz, yulduzlarga to’la tiniq osmonga tikilib qozoq qo’shiqchisi Oxun tomonidan ko’ylangan qo’shiqlarni olov atrofida tinglashingiz mumkin. Aytgancha, tuyada sayohat qilish esdan chiqmasin…
Samarqand – O‘zbekistonning gavhari, durdonasi. Jahon sivilizatsiyasining qadimiy o‘choqlaridan biri, sharq javohiri nomini olgan Samarqand mustaqil O‘zbekistonning yirik iqtisodiy va ilmiy-madaniy markazlaridan biri sifatida butun dunyo sayyohlarini o‘ziga jalb qilib kelmoqda.
Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash hamda yoshlarni millatimiz tarixi, yurtimizning ko‘hna obidalari bilan tanishtirish maqsadida, “O‘zbekiston bo‘ylab sayohat qil” dasturi doirasida joriy yilning 11-aprel kuni Xalqaro Iqtisodiyot va menejment fakulteti talabalarining Samarqand shahriga ziyorat, qadimiy obidalar va diqqatga sazovor joylarga sayohati uyushtirildi. Talabalar Bibixonim Jome masjidi, Amir Temur maqbarasi, Shohi Zinda majmuasi, Ulug‘bek madrasasi va rasadxonasi kabi ko‘plab mashhur me’moriy obidalarga borib ularning tarixi va arxitekturasi bilan yaqindan tanishdilar.
Bunday tashriflardan maqsad yurtimizning qadimiy joylari, tarixiy obidalari bilan yaqindan tanishish bilan bir qatorda boy tariximizni yanada chuqurroq o‘rganib, qiziqarli ma’lumotlarga ega bo‘lishdir.
Respublika maxsus komissiyasi qaroriga ko‘ra, 2022-yilning 10-iyunidan boshlab O‘zbekistonga tashrif buyuruvchi kishilar uchun aviaqatnovlar, chegaradosh temir yo‘l stansiyalari va avtomobil o‘tkazish chegara punktlari orqali harakatlanishida koronavirus infeksiyasi bilan bog‘liq o‘rnatilgan vaqtinchalik cheklovlar bekor qilinadi. Shu bois xorijlik sayyohlar O‘zbekistonga kelishidan oldin koronavirus infeksiyasiga PZR test natijasi bo‘yicha manfiy natijali maʼlumotga ega bo‘lishi, koronavirus infeksiyasiga ekspress-antigen test topshirishi hamda tegishli tartibda emlanganlik sertifikati yoki pasportiga ega bo‘lishi talab etiladigan Maxsus komissiyaning bayonlari bilan kiritilgan koronavirus infeksiyasi bilan bog‘liq qoidalar bekor qilinadi.
Komissiya O‘zbekistonda koronavirus infeksiyasi tarqalishi va kasallanishning dinamik pasayishi, koronavirus infeksiyasi bilan kasallangan va shifoxonalardan chiqarilayotganlar bemorlar sonining shifoxonaga yotqizilganlar soni, karantindan chiqarilayotgan fuqarolar sonining karantinga olinayotganlar soniga nisbatan ijobiy tomonga o‘zgarganligi, shuningdek dunyo mamlakatlarida epidemiologik vaziyatni eʼtiborga olib, Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining tavsiyalari hamda Turizm va madaniy meros vazirligi, Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmatining takliflarini inobatga olgan holda shunday qarorga keldi.
Ushbu qoidalar umumiy ovqatlanish korxonalarini (restoranlar, oshxonalar, choyxonalar, snack barlar va boshqalar) tartibga solish, jihozlash va ularga xizmat ko'rsatish, shuningdek, tibbiyot, sanatoriy va bolalar muassasalarini (internatlar, mehribonlik uylari, bolalar uylari) elektr ta'minoti bilan ta'minlash uchun sanitariya talablarini belgilaydi. va hokazo), mavjud va qayta ochilgan.
1. Yangi umumiy ovqatlanish korxonalarini loyihalashda yoki mavjudlarini rekonstruksiya qilishda GOST 2086-49 "Umumiy ovqatlanish korxonalari. Dizayn standartlari" ga amal qilish kerak.
Turar-joy binolariga qurilgan korxonalarni loyihalashda "Ko'p qavatli turar-joy binolarining birinchi qavatlarida joylashgan do'konlar va umumiy ovqatlanish korxonalarini loyihalash normalari va texnik shartlari" (H 105-52) ga amal qilish kerak.
2. Yangi umumiy ovqatlanish korxonalarini qurish SSSR Sog'liqni saqlash vazirligining Bosh davlat sanitariya inspektsiyasi bilan kelishilgan namunaviy loyihalar bo'yicha yoki davlat sanitariya nazoratining mahalliy organlari yoki sanitariya-gigiyena nazorati organlari bilan kelishilgan alohida loyihalar bo'yicha amalga oshirilishi kerak. -SSSR Sog'liqni saqlash vazirligining epidemiya xizmati.
II. HUDUD UCHUN SANITARA TALABLAR
3. Umumiy ovqatlanish korxonalarini qurish, qo'shimcha qurish, rekonstruksiya qilish, suv ta'minoti, kanalizatsiya va oqava suvlarni chiqarish uchun yer uchastkasini tanlash davlat sanitariya nazoratining mahalliy organlari yoki sanitariya-epidemiyaga qarshi xizmati bilan oldindan kelishilgan bo'lishi kerak. SSSR Sog'liqni saqlash vazirligi.
4. Umumiy ovqatlanish korxonalari uchun yer uchastkasi botqoq bo‘lmasligi kerak. Korxonalar hududi panjara bilan o'ralgan bo'lishi, yashil maydonlar chizig'i bilan o'ralgan, asfaltlangan yoki asfaltlangan bo'lishi kerak. Agar katta maydon mavjud bo'lsa, faqat kirish yo'llari, piyodalar yo'laklari va yuk ko'tarish va tushirish joylarini asfaltlash va asfaltlashga ruxsat beriladi. Hududning asfaltlanmagan joylari obodonlashtirilishi kerak.
5. Umumiy ovqatlanish korxonalari hududi to'g'ri toza saqlanishi kerak. Har kuni hovlini tozalash kerak.
Issiq mavsumda, o'rim-yig'imdan oldin (kuniga kamida 2 marta) hududni sug'orish kerak.
III. SUV TA'MINOTI VA KANALİZASYON UCHUN SANITARA TALABLAR
6. Umumiy ovqatlanish korxonalarini suv bilan ta’minlash ularni mahalliy suv ta’minoti tarmog‘iga ulash yo‘li bilan, u yo‘q bo‘lganda esa artezian quduqlari, shaxta quduqlarini o‘rnatish va yaqin atrofdagi suv omborlari (daryolar) suvlaridan foydalanish yo‘li bilan amalga oshirilishi kerak. , ko'llar va boshqalar). Suv sifati GOST 2874-45 "Ichimlik suvi. Sifat standartlari" talablariga javob berishi kerak.
7. Ishlab chiqarish va ichimlik ehtiyojlari uchun korxonalarga korxonaning turiga va boshqa sharoitlarga (suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimlari va boshqalar) qarab, har bir taom uchun 18 – 25 litr yoki bir idishga 8 litr miqdorida suv berilishi kerak.
8. Umumiy ovqatlanish korxonalarining kanalizatsiyasi ularni mavjud kanalizatsiya tarmoqlariga ulash yo‘li bilan tashkil etiladi.
9. Korxonalarni kanalizatsiya qilinmagan hududlarga joylashtirishda sanoat va najas suvlarini qabul qilish uchun mahalliy kanalizatsiya tizimi jihozlangan bo'lishi kerak - hududda hojatxona va beton chuqur tashkil etilishi, ishlab chiqarish xonasiga suv bilan yopiq drenaj yordamida ulangan bo'lishi kerak. muhr.
Beton chuqur va hojatxonalar umumiy ovqatlanish korxonasining ishlab chiqarish binolaridan kamida 25 m masofada joylashgan bo'lishi kerak.
Najas va maishiy oqava suvlarni olib tashlash va tushirish tartibi mahalliy sanitariya organlari bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi.
10. Ifloslangan sanoat va najas-xo‘jalik oqava suvlarini tegishli tozalanmagan holda ochiq suv havzalariga quyish, shuningdek, singdiruvchi quduqlar qurish taqiqlanadi.
11. Ishlab chiqarish chiqindilari va axlatlari umumiy ovqatlanish korxonalarining ishlab chiqarish binolaridan kamida 25 m masofada joylashgan maxsus, mahkam yopilgan, xizmat ko‘rsatishga yaroqli chiqindi qutilariga yig‘ilishi kerak.
Quvurlar hajmining 2/3 qismidan ko'p bo'lmagan miqdorda to'ldirilishi mumkin, shundan so'ng ularning tarkibini olib tashlash kerak.
Chiqindi qutilari va hojatxonalar muntazam ravishda tozalanishi va yangi o'chirilgan ohakdan olingan ohak sutining 15% eritmasi yoki oqartiruvchining 10% eritmasi (bir chelak suv uchun 1 kg oqartiruvchi) bilan dezinfeksiya qilinishi kerak.
IV. BIRLARGA SANITARA TALABLAR
12. Umumiy ovqatlanish korxonalarini rejalashtirishda oziq-ovqat mahsulotlarini pazandalik qayta ishlashning texnologik jarayonlari ketma-ketligiga rioya qilish zarurligini hisobga olish kerak.
Chuqur va yerto`lalarda savdo maydonchasi, oshxona, tarqatish xonasi, sovuqxona, qandolat, go`sht-baliq va kir yuvish sexlarini joylashtirishga yo`l qo`yilmaydi.
Umumiy ovqatlanish korxonalari binolarining tarkibiga qo'yiladigan talablar GOST 2086-49 "Umumiy ovqatlanish korxonalari. Dizayn standartlari" da belgilangan.
O'rindiqlar soni 50 dan 250 gacha bo'lgan oshxonalarda binolarning tarkibi quyidagicha bo'lishi kerak:
25 dan 110 kvadrat metrgacha bo'lgan tashrif buyuruvchilar uchun qabulxona va kiyim xonasi. m;
5 dan 15 kvadrat metrgacha bo'lgan hojatxonalar, yuvinish xonalari. m;
65 dan 325 kvadrat metrgacha bo'lgan ovqatlanish xonalari. m;
bufet maydoni 10 dan 40 kvadrat metrgacha. m;
uy sharoitida (150 dan 250 o'ringacha bo'lgan korxonalarda) 12 dan 20 kvadrat metrgacha bo'lgan oziq-ovqat mahsulotlarini tarqatish uchun xona. m;
sanoat binolari guruhi: oshxona maydoni 30 dan 85 kv. m, tarqatish maydoni 10 dan 30 kv. m, sovuq do'kon (o'rinlar soni 100 dan 250 gacha), maydoni 10 dan 20 kv. m, go'sht va baliq do'koni 15 dan 20 kvadrat metrgacha. m, maydoni 15 dan 20 kvadrat metrgacha bo'lgan sabzavot do'koni. m, qandolatchilik do'koni (o'rinlar soni 150 dan 250 gacha), maydoni 15 dan 30 kv. m;
maydoni 6 dan 10 kv.m gacha bo'lgan non kesgich (o'rinlar soni 100 dan 250 gacha). m;
10 dan 25 kvadrat metrgacha bo'lgan oshxona va idishlarni yuvish. m, boshliq xonasi (o'rinlar soni 100 dan 250 gacha), maydoni 4 dan 6 kvadrat metrgacha. m, omborlar guruhi: 7 dan 16 kvadrat metrgacha bo'lgan sabzavotlar ombori. m, 8 dan 17 kvadrat metrgacha bo'lgan quruq mahsulotlar ombori. m, 6 dan 15 kvadrat metrgacha bo'lgan mahsulotlarni yuklash uchun xona. m;
8 dan 12 kvadrat metrgacha bo'lgan birdan 4 kameragacha bo'lgan sovutgich kameralari guruhi. m;
ma'muriy binolar guruhi - maydoni 8 dan 15 kvadrat metrgacha bo'lgan ofis (o'rinlar soni 50 dan 250 gacha). m, xodimlar xonasi (o'rinlar soni 100 dan 250 gacha), maydoni 8 dan 15 kv. m, sanitariya qismi (o'rinlar soni 150 dan 250 gacha) maydoni 6 kv. m, direktorning xonasi (6 - 10 kv.m.), shkaf (individual shkaflar bilan jihozlangan), lavabolar, dush va 10 dan 40 kv.m gacha bo'lgan xodimlar uchun hojatxonalar. m va boshqalar.
Umumiy ovqatlanish korxonalari stol va ish joylari yuzasida kamida 1:8 yorug'lik omili bilan to'g'ridan-to'g'ri tabiiy yorug'lik va kamida 50 lyuks sun'iy yoritishga ega bo'lishi kerak.
Markaziy isitish tizimida 100 va undan ortiq o'rindiqli oshxonalar va restoranlar ta'minot va egzoz ventilyatsiyasi bilan jihozlangan bo'lishi kerak.
Boshqa barcha korxonalarda, shuningdek pechka bilan isitiladigan korxonalarda tabiiy yoki majburiy egzoz ventilyatsiyasi chiqindi oqimi uchun kompensatsiyasiz ta'minlanadi (ichki harorat va umumiy ovqatlanish korxonalari binolarida havo almashinuvi chastotasi jadvalda ko'rsatilgan). 4 GOST 2086-49 "Umumiy ovqatlanish korxonalari. Dizayn standartlari ").
13. Umumiy ovqatlanish korxonalarining binolari gipslangan bo'lishi kerak, shift va devorlar oqlangan bo'lishi kerak, ishlab chiqarish binolarining devor panellari moyli bo'yoq bilan bo'yalgan bo'lishi yoki 1,8 m balandlikda plitka plitalari bilan qoplangan bo'lishi kerak. , marmar singanidan. Ovqatlanish zallarida, ma'muriy binolarda, pollarni yog'och, parket bilan bo'yash yoki linoleum bilan qoplash mumkin.
14. Ishlab chiqarish binolari, ovqat xonalari va bufetlarni oqlash ular ifloslanganligi sababli muntazam ravishda amalga oshirilishi kerak. Rejalashtirilgan umumiy ta'mirlash yiliga kamida bir marta amalga oshirilishi kerak.
Eslatma. Binolarni dezinfeksiya qilish vaqti-vaqti bilan sanitariya nazorati bo'yicha amalga oshirilishi kerak.
15. Korxonalarning binolariga kiraverishda poyafzallarni axloqsizlikdan tozalash uchun qirg'ichlar va panjaralar o'rnatilishi kerak.
16. Barcha binolar toza bo'lishi kerak, buning uchun har kuni, tizimli, puxta tozalash amalga oshirilishi kerak: nam supurish va tozalash, changni tozalash, mebellarni artish, o'rgimchak to'rlarini olib tashlash, derazalarni yuvish va hokazo. Binolarni har kuni yaxshilab ventilyatsiya qilish kerak.
Binolarni umumiy tozalash, asbob-uskunalar va ishlab chiqarish uskunalarini yaxshilab yuvish kamida haftasiga bir marta 1% tiniqlangan oqartiruvchi eritma (bir chelak suv uchun 100 g oqartiruvchi) yordamida amalga oshirilishi kerak.
17. Ovqatlanish stollari toza dasturxon yoki moyli choyshab bilan qoplangan bo'lishi kerak. Usti marmar, marmar yoki plastmassadan yasalgan stollarga ochiq holda ruxsat beriladi.
18. Ovqatlanish stollarini tozalash har bir ovqatdan keyin amalga oshirilishi kerak: iflos idishlarni, vilkalar pichoqlarini, oziq-ovqat qoldiqlarini olib tashlash, maydalangan parchalarni supurish, moyli mato, marmar stol usti yaxshilab artib tashlash. Ish oxirida yoki smenalar oralig'ida stollarni issiq suv bilan yaxshilab yuvish kerak.
Umumiy ovqatlanish korxonalari etarli miqdorda tupuriklar, urnalar va tozalash uskunalari bilan ta'minlanishi kerak.
19. Ichimlik suvi tiqinli toza grafinlarda yoki maxsus qulflanadigan rezervuarlarda saqlanishi kerak. Dekanter va sardobalarni yaxshilab yuvgandan keyin suv har kuni o'zgartirilishi kerak.
20. Umumiy ovqatlanish korxonalari binolarida umumiy yig'ilishlar, filmlar namoyishi, turar joy yoki tunash va hokazolarni tashkil etish qat'iyan man etiladi.
21. Ishlab chiqarish va saqlash ob'ektlariga ruxsat etilmagan shaxslarning kirishiga faqat ma'muriyatning ruxsati bilan va faqat sanitariya kiyimida yo'l qo'yiladi.
V. ASBOB-USHABALAR, INVENTARLAR VA IJMOLARGA QO'YILGAN SANITARA TALABLAR.
22. Texnologik jihozlar - sabzavot to'sar, go'sht maydalagich, kartoshka tozalagich, maydalagich, maydalagich va boshqa mashinalar ularga erkin kirish imkoniyatini ta'minlaydigan tarzda joylashtirilishi kerak. Korxonada kamida ikkita go'sht maydalagich bo'lishi kerak: biri xom go'sht uchun, ikkinchisi qaynatilgan go'sht, qaynatilgan kartoshka va boshqalar uchun.
23. Ish oxirida mashinalarning barcha ishlaydigan metall qismlari qismlarga ajratilishi, yaxshilab yuvilishi va quritilishi kerak.
24. Tuzli baliqlarni namlash, go'shtni yuvish, sabzavotlarni yuvish va boshqalar uchun vannalar. sirlangan, marmar chiplardan yasalgan yoki metlax plitkalari bilan qoplangan bo'lishi kerak. Oshxona va dasturxonni yuvish uchun metall vannalar (konservalangan temir, zanglamaydigan po'lat, duralumin va boshqalar) ruxsat etiladi. Vannalar har bir uyaga issiq va sovuq suv ta'minoti bilan jihozlangan bo'lishi va kanalizatsiyaga oqishi kerak.
Vannalarni kanalizatsiyaga ulashda havo uzilishlarini ta'minlash kerak.
25. Oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash va pazandalik mahsulotlarini tayyorlash uchun mo'ljallangan ishlab chiqarish stollari alyuminiy, duralyumin yoki galvanizli temir (hom go'sht va baliq uchun) bilan qoplangan bo'lishi kerak, stol tagiga mahkam o'rnashib, tikuvlarni ehtiyotkorlik bilan lehimlash kerak. To'liq metall stollarni gaz quvurlari yoki burchakli temirning yadrosi va zanglamaydigan po'latdan yoki marmar chiplaridan olinadigan qopqoq bilan yasash tavsiya etiladi. Xamir va sabzavotlarni kesish uchun yog'och qopqoqlarga ruxsat beriladi, ular silliq tekislangan sirtli keng qalin taxtalardan bir-biriga mahkam uriladi.
26. Go'sht, baliq, sabzavot va boshqa mahsulotlarni kesish uchun qattiq yog'ochdan (kul, qayin, chinor, eman) yasalgan, tirqishi bo'lmagan, tekis tekislangan alohida kesish stollari va alohida kesish taxtalari bo'lishi kerak. Kengashlar yon yuzasida quyidagi belgilardan biri bilan belgilanishi kerak "CM" (xom go'sht), "SR" (xom baliq), "CO" (xom sabzavotlar), "VM" (qaynatilgan go'sht) "BP" (qaynatilgan). baliq), "VO" (qaynatilgan sabzavotlar).
Plitalar ma'lum ish joylariga tayinlanishi va bir xonada saqlanishi kerak.
27. Choyshab qilish stollari, kesish taxtalari, go'shtni maydalash uchun bloklar har kuni ishdan keyin tozalanishi, issiq suv bilan yuvilishi va bloklarni pichoq bilan quruq tozalash va tuz sepilishi kerak. Zarur bo'lganda, pastki qismni kesib, kesish stollari va chiqib ketish taxtalarining yog'och qoplamalarini sirtdan rejalashtirish kerak. Kichkina yog'och buyumlar (eshkaklar, spatulalar, yog'och cho'chqalar va boshqalar) yuvilganidan keyin qaynoq suv bilan kuydirilishi kerak.
28. Ishlab chiqarish ustaxonalarida chiqindilar va axlatlarni yig'ish uchun metall chelaklar yoki qopqoqli (oyoq pedali bilan) tanklar bo'lishi kerak, har kuni hajmning 2/3 qismidan ko'p bo'lmagan miqdorda to'ldirilgandan so'ng ularni tozalash kerak. Ish oxirida chelaklar va tanklar, to'ldirish hajmidan qat'i nazar, tozalanishi, gidroksidi soda 2% eritmasi bilan yuvilishi va keyin issiq suv bilan yuvilishi kerak.
29. Umumiy ovqatlanish korxonalarida idishlarga quyidagilar ruxsat etiladi:
mis va temir - qalay bilan konservalangan;
zanglamaydigan po'lat;
quyma temir;
alyuminiy;
konservalanmagan temir (laganlar, chelaklar va boshqalar);
galvanizli temirdan ruxsat beriladi:
ichimlik suvini qaynatish va saqlash uchun tanklar, chelaklar;
bo'shashgan quruq mahsulotlarni (don, un) saqlash, tashish uchun idishlar.
30. Idish va choy idishlariga ruxsat beriladi:
fayans va chinni (plitalar, likopchalar, kosalar, ko'zalar va boshqalar);
navli shisha (ko'zoynaklar, dekanterlar va boshqalar);
alyuminiy (stol qoshiqlari, choy qoshiqlari), zanglamaydigan po'latdan (stol va choy qoshiqlari, vilkalar, pichoqlar).
31. Mis va temir idishlarni qalaylash idishlarning eskirganligi sababli muntazam ravishda, lekin kamida 2 oyda bir marta amalga oshirilishi kerak. Qalay joriy OST talablariga javob berishi va 1% dan ko'p bo'lmagan qo'rg'oshinni o'z ichiga olishi kerak. Yangi konservalangan idishlarda konservalangandan keyin uni ishlatishdan oldin ikki marta qaynatib suv quyib, idish sifatini laboratoriya tekshiruvi orqali tekshirish kerak.
Idishlarni yuvish uchun uchta bo'shliqli vannalar (va choy idishlarini yuvish uchun alohida hammom) bo'lishi kerak. Idishlar uchun uchinchi uyada maxsus metall to'rlar yoki panjaralar bo'lishi kerak. Oshxona idishlarini yuvish uchun ikkita bo'shliqli vannalar bo'lishi kerak.
32. Idishlarni yuvish rejimi quyidagicha bo'lishi kerak:
a) oziq-ovqat qoldiqlarini mexanik tozalash (cho'tka, yog'och spatula);
b) idishlarni xantal yoki 0,5-2% sodali suv qo'shilgan 45-48 ° haroratli suvda ro'molcha bilan yuvish;
v) idishlarni 50 ° haroratli suvda yuvish, 10 kubometr miqdorida 10% tiniqlangan oqartiruvchi eritma qo'shilishi bilan. 1 litr suv uchun sm (bu 200 - 250 mg faol xlorga to'g'ri keladi);
d) idishlarni uchinchi vannada kamida 70 ° haroratli issiq suv bilan yuvish;
e) idishlarni quritish shkafida yoki maxsus javonda quritish;
f) vilkalar idishlarini (qoshiqlar, pichoqlar va vilkalar) oldindan tozalashdan keyin yuvish (zumrad, g'isht va boshqalar) dasturxonga o'xshash tarzda amalga oshirilishi kerak, lekin yuvilgan vilkalar va pichoqlarni majburiy qaynatish kerak, keyin esa toza sochiq bilan artib quriting (quritish shkafi yo'q bo'lganda). Choy va osh qoshiqlarni yuvgandan keyin maxsus to‘rga 1-2 daqiqa davomida qaynoq suvga botirib, havoda quritiladi.
Shisha idishlar (ko'zoynaklar, stakanlar, likopchalar, vazalar, rozetkalar va boshqalar) ikkita suvda yuviladi. Qirralari singan dasturxon va choy idishlaridan foydalanishga ruxsat berilmaydi.
Eslatma. Idishlarni yuvish uchun ishlatiladigan cho'tkalar, lattalar va ro'molchalarni har kuni ishdan keyin yaxshilab yuvish, qaynatish va quritish kerak. Ishni boshlashdan oldin cho'tkalar, lattalar va ro'molchalarni sodali suvning 1% eritmasida qaynatish kerak.
33. Pishirish choynaklari cho'tkalar yordamida 50 ° S haroratda issiq suv bilan yuviladi va issiq suv bilan yuviladi (harorat 70 ° S dan past bo'lmagan).
Kuygan ovqatni idishlardan qirib tashlashga yo'l qo'yilmaydi; bir piyola ichiga iliq suv quying va qobig'ining namlanishiga ruxsat bering.
34. Chopping taxtalari, sardobalar, vannalar, vannalar va yog'och qutilar tarkibidagi qoldiqlardan tozalanishi kerak, so'ngra issiq suv (harorat 50 °) lye bilan yuviladi va bug 'yoki qaynoq suv bilan ishlov beriladi, keyin quritiladi.
35. Metall inventarni pechda kaltsiylash kerak; salfetkalar va doka, ular orqali bulon filtrlanadi va rezavorlar va mevalardan sharbat siqib chiqariladi yoki lavlagi bulondan filtrlanadi, har safar ishlatilgandan keyin issiq suvda yaxshilab yuviladi va ishlatishdan oldin qaynatiladi.
VI. OZIQ-OVQATNI QABUL QILISh VA SAQLASH
36. Umumiy ovqatlanish korxonalariga kirib kelayotgan oziq-ovqat mahsulotlarining sifati omborchi va oshxona rahbari tomonidan idoraviy sanitariya nazorati xodimi (shtatda mavjud bo‘lsa) ishtirokida tekshiriladi. Oziq-ovqat mahsulotlarining sifati amaldagi davlat standartlari yoki vaqtinchalik texnik shartlar talablariga javob berishi kerak.
Eslatmalar. 1. Standartga javob bermaydigan, lekin sanitariya nazorati tomonidan oziq-ovqat uchun yaroqli deb e'tirof etilgan tez buziladigan mahsulotlar darhol qayta ishlashga yuborilishi kerak.
2. Veterinariya ekspertizasi to‘g‘risidagi qo‘shimcha hujjati bo‘lmagan va markalanmagan go‘shtni oziq-ovqat uchun qabul qilishga va ishlatishga yo‘l qo‘yilmaydi.
37. Oziq-ovqat mahsulotlarini qabul qilishda idishlar (bochkalar, qutilar) oziq-ovqat bilan ifloslanmasligi uchun ularni dastlabki tozalashdan keyin ochilishi kerak.
Oziq-ovqatlarni tortishda ovqatni to'g'ridan-to'g'ri tarozi ustiga qo'ymang. Mahsulotni idishda yoki toza ro'molda, qog'ozda tortish kerak.
38. 50 dan 150 va undan ortiq o‘rinli o‘rta va yirik umumiy ovqatlanish korxonalarida oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash uchun maxsus binolar ajratilishi kerak:
a) non va quruq mahsulotlar uchun;
b) sabzavot va kartoshka uchun;
c) go'sht uchun (kameradagi harorat + 2 - 4 °);
d) sut va yog'li mahsulotlar uchun (kameradagi harorat 0 - 2 °);
e) baliq uchun (kameradagi harorat - 2 °).
39. Kichik korxonalarda (50 o'ringacha) tez buziladigan mahsulotlarni umumiy kamerada saqlashga ruxsat beriladi, lekin go'sht, baliq, sut mahsulotlarini saqlash joylari chegaralangan bo'lishi kerak.
40. Tez buziladigan mahsulotlarni saqlash uchun umumiy ovqatlanish korxonalari sovutish moslamalari - mashina-kompressor, frigator, muz yoki muz-tuz (muz-tuz cho'ntaklari bo'lgan kameralar) bilan ta'minlanishi kerak.
41. Har bir umumiy ovqatlanish korxonasida ishlab chiqarish binolarida alohida sovutgichli shkaflar (yoki muz vannalari) bo'lishi kerak:
a) xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlar uchun va
b) tayyor mahsulotlar uchun.
Quyidagilar taqiqlanadi: xom ashyoni tayyor mahsulot bilan birgalikda saqlash, buzilgan yoki shubhali mahsulotlarni sifatli mahsulotlar bilan birga saqlash, shuningdek, oziq-ovqat mahsulotlari bilan birga idish, arava, maishiy materiallar va nooziq-ovqat mahsulotlarini saqlash; mahsulotlarni kuchli hidli mahsulotlar (seld balig'i) bilan birga saqlash.
42. Quruq mahsulotlarni saqlash uchun omborxonalar quruq, yaxshi havalandırılan va javonlar, sandiqlar, tokchalar va shkaflar bilan jihozlangan bo'lishi kerak, shkafning pastki yuzasi, sandiqlar, tokchalar poldan kamida 15 sm masofada joylashgan bo'lishi kerak.
43. Sabzavotlar uchun omborxona poldan 15 sm masofada qutilar, tokchalar va sandiqlar bilan jihozlangan bo'lishi kerak.
44. Go'shtni kameralarda saqlash uchun tokchalar, konservalangan ilgaklar bilan osilgan to'sinlar va qavslar bo'lishi kerak.
45. Qadoqlangan mahsulotlar poldan 20 sm balandlikda joylashgan tagliklarda saqlanishi kerak. Devor va mahsulotlar orasidagi masofa kamida 20 sm bo'lishi kerak.
46. Ommaviy oziq-ovqat mahsulotlarini to'g'ridan-to'g'ri muz ustida saqlash taqiqlanadi, ularni moyli matolarda yoki muz ustiga yotqizilgan tokchalarda saqlashga ruxsat beriladi.
47. Sovutilgan va sovutilgan xom go'sht tana go'shti bir-biriga, xonaning devorlari va poliga tegmasligi uchun konservalangan ilgaklarga osib qo'yilishi kerak.
Muzlatilgan go'sht sovuq bo'lishi uchun brezent bilan qoplangan stendda saqlanadi.
Muzda saqlanganda, muzlatilgan go'sht, shuningdek, sovutilgan va sovutilgan go'sht toza moyli mato yoki yog'och tokchalarga bir qatorga qo'yilishi kerak. Umumiy ovqatlanish korxonalaridagi muzlatgichlarda saqlash muddati 5 kungacha, muzliklarda - 2 kungacha.
48. Muzlatilgan va sovutilgan parranda go'shti qutilarda saqlanishi kerak. Stacking paytida, yaxshi havo aylanishi uchun, qutilar orasiga yog'och bloklarni qo'yish kerak.
49. Qo‘shimcha mahsulotlar turlari bo‘yicha saralanadi va omborxonada maxsus ajratilgan joylarda o‘rnatilgan qutilarda alohida saqlanadi.
Qutilardagi sakatatlar past balandlikda yig'iladi. Umumiy ovqatlanish korxonalarining muzlatgichlarida sut mahsulotlarining saqlash muddati 2 kundan oshmasligi kerak.
Sovuq bo'lmasa, qo'shimcha mahsulotlar umumiy ovqatlanish korxonalari tomonidan saqlash va sotish uchun qabul qilinishi mumkin emas.
Eslatma. Yozda umumiy ovqatlanish korxonalarida darhol foydalanish uchun qo'shimcha mahsulotlarni olish faqat sanitariya organlarining ruxsati bilan ruxsat etiladi.
50. Dudlangan go‘shtlar konservalangan ilgaklarga osilgan holda yoki galvanizli temir bilan qoplangan qutilarda saqlanadi.
Umumiy ovqatlanish korxonalari yoki muzliklarning muzlatgichlarida dudlangan go'shtning saqlash muddati 10 kungacha.
51. Qaynatilgan kolbasa ilgaklarga osilgan holda saqlanadi.
a) III toifali qaynatilgan kolbasa uchun va qo'shimcha mahsulotlar qo'shilgan holda, sovuqda sotish muddati 48 soatdan ko'p bo'lmagan miqdorda belgilanadi; sovuq bo'lmasa, qabul qilish va saqlashga yo'l qo'yilmaydi;
b) III navli jigar kolbasalari, qonli kolbasalar, III navli kolbasalar uchun sovuq bo'lganida amalga oshirish muddati 6 ° dan yuqori bo'lmagan haroratda 12 soatdan ko'p bo'lmagan holda belgilanadi; sovuq bo'lmasa, qabul qilish, saqlash va sotishga yo'l qo'yilmaydi;
v) go'shtli kolbasa va go'shtli kolbasa uchun - sovuq borligida amalga oshirish muddati, ular to'xtatilgan holatda (yoki metall qutilarda) saqlanishi sharti bilan 72 soatdan ko'p bo'lmagan qilib belgilanadi; sovuq bo'lmasa, saqlash va sotishga yo'l qo'yilmaydi;
d) qaynatilgan go'sht va baliqning I va II navli kolbasa mahsulotlari uchun - sovuq bo'lgan holda ishlab chiqarish muddati 72 soatdan ko'p bo'lmagan holda, to'xtatilgan holatda saqlash sharti bilan belgilanadi; sovuq bo'lmaganda - 6 soatdan ortiq emas.
52. Makkajo'xori go'shti pastki qismida o'rnatilgan bochkalarda saqlanadi.
53. Sovutilgan katta qizil baliq muzlatgichlarda to'xtatilgan shaklda, kichik va qisman savatlarda kichik qatlamda saqlanishi kerak. Muzlatgichlarda sovutilgan baliqning saqlash muddati 2 kungacha; muzliklarda, muzli vannalarda - bir kungacha.
Muzlatilgan baliqni u kelgan idishda (savatlarda, bochkalarda yoki qutilarda) saqlash kerak. Muzliklarda, muzli vannalarda muzlatilgan baliqlarni saqlash muddati - 2 kungacha, muzlatgichlarda - 3 kungacha.
Muzliklarda sovutilgan va muzlatilgan baliq savat yoki qutilarda saqlanadi, har doim uni maydalangan muz bilan almashtiradi; muz erishi bilan qo'shiladi.
54. Sut mahsulotlari 0° dan past boʻlmagan haroratda (0° dan 8° gacha) saqlanishi kerak.
55. Sariyog' pergamentga o'ralgan va toza javonlarga qo'yilgan idishlar yoki barlarda saqlanishi kerak.
Yog 'pishloq va boshqa o'tkir mahsulotlarning yoniga qo'yilmasligi kerak. Yaroqlilik muddati - muzlatgichlarda 20 kungacha, muzliklarda - 10 kungacha.
56. Katta pishloqlar toza yog'och taxtalarda konteynerlarsiz saqlanishi kerak. Pishloq doiralarini bir-birining ustiga qo'yganda, ular orasida kontrplak yostig'i bo'lishi kerak.
57. Kichik pishloqlar javonlarda, konteynerlarda yoki toza yog'och taxtalarda saqlanishi kerak. Pishloq boshlari bir-biriga tegmasligi uchun yotqizilishi kerak. Qisqa muddatli saqlash bilan ham, pishloqning qobig'i ko'pincha namlanadi va mog'or bilan qoplanadi. Olingan shilimshiq va mog'orni osh tuzining zaif eritmasi bilan namlangan toza mato bilan pishloq qobig'ini artib olib tashlash kerak.
58. Sut kislotasi mahsulotlari - smetana va tvorog - faneradan maxsus tayyorlangan qopqoqli bochkalarda saqlanadi. Qopqoq ostida gazli latta bo'lishi kerak.
Tvorog va smetana solingan idishda qoshiqlarni qoldirish taqiqlanadi. Qoshiqni buning uchun ajratilgan maxsus idishga solib qo'yish kerak.
59. Kolba suti, shishaga solingan sut u kelgan idishda saqlanadi. Sovuq mavjud bo'lganda amalga oshirish muddati 12 soatdan ortiq emas; sovuq bo'lmasa, saqlash va sotishga yo'l qo'yilmaydi.
"Pasterizatsiyalangan" shisha sut iste'mol qilishdan oldin majburiy qaynatiladi. Oziq-ovqat uchun nordon sut (samokva) ishlatish taqiqlanadi.
60. Tuxumlar konteynerlarda saqlanadi yoki tovoqlar ustiga qo'yiladi.
Tuxumlar begona hidlarni sezadi, shuning uchun ularni hidli mahsulotlar yaqinida saqlamaslik kerak.
Ovqatlanish korxonalarida qaynatilgan o'rdak, g'oz va sarob tovuq tuxumlaridan idish-tovoq, muzqaymoq, mayonez, pishirish va boshqalarni tayyorlash uchun foydalanish taqiqlanadi.
61. Non parda bilan qoplangan javonlarda yoki eshikli shkaflarda saqlanadi; non to'planishi kerak: shakllangan - qovurg'a yoki pastki po'stlog'ida, sovutilgan - 3 - 4 qatordan ko'p bo'lmagan, sovutilmagan - 1 - 2 qatorda; o'choq - har bir chekkada 1 - 2 qatorda, rafning yon devoriga qiyalik bilan; nonlar - balandligi bir qatorda vertikal holatda, rafning orqa devoriga moyillik bilan; shahar bulochkalari vertikal holatda - 2 qator balandlikda, tokchaning orqa devoriga moyillik bilan. Non uchun shkaflardagi eshiklar shamollatish uchun teshiklarga ega bo'lishi kerak.
62. Un, yorma sandiqlarda yoki qoplarda qoziqlarda tokchalarda saqlanadi. Makaron qutilarda saqlanadi. 2 haftadan ko'proq vaqt davomida saqlanganda unning pishirilishi va isishi oldini olish uchun un qoplarini o'tkazish kerak.
63. Shakar qopqoqli sumkalar yoki sandiqlarda saqlanishi kerak. Tuz ko'kraklarda. Shakar va tuz begona hidlarni va namlikni osongina sezadi, shuning uchun ular kuchli hidli, shuningdek nam mahsulotlardan ajratilishi kerak.
64. Kartoshka va sabzavotlar quruq, qorong'i podvalda yoki omborxonada, qatlamlari 1,5 m dan yuqori bo'lmagan idishlarda saqlanishi kerak Tuzlangan karam bochkalarda saqlanadi, ko'katlar muzlatgich kameralarida tokchalarga joylashtiriladi.
65. Qo'ziqorinlarni korxonaga qabul qilishda 1947 yil 9 martda Butunittifoq davlat sanitariya inspektsiyasi tomonidan tasdiqlangan "Ovqatli qo'ziqorinlarni yig'ish, qayta ishlash va sotishning sanitariya qoidalari" ga amal qilish kerak.
VII. OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARINI KAYTALASHGA TALABLAR
66. Umumiy ovqatlanish korxonalarida xom ashyoni qayta ishlash va pazandachilik mahsulotlarini tayyorlash uchun go‘sht, baliq, sabzavotlarni qayta ishlash, sovuq ishtaha tayyorlash, ovqat tayyorlash uchun alohida xarid xonalari bo‘lishi kerak.
67. Ishlab chiqarilgan idish-tovoqlar soni korxonaning quvvatiga qat'iy muvofiq bo'lishi kerak.
68. Oziq-ovqat pishiriladigan oshxonada xom ashyoni to'g'ridan-to'g'ri kesish va yuvishga yo'l qo'yilmaydi.
69. Xom va tayyor mahsulotlarni qayta ishlash turli xil stollarda va turli xil kesish taxtalarida amalga oshirilishi kerak (26-bandga qarang).
70. Tana go'shtining go'sht qismlarini suyakdan tozalashdan oldin ehtiyotkorlik bilan tozalash va cho'tka bilan oqadigan suvda yuvish kerak. Qon pıhtıları, markalash, ko'karishlar va boshqa ifloslanishlar bo'lgan joylar ehtiyotkorlik bilan kesilishi kerak.
71. Muzlatilgan go'shtni eritish yarim tana go'shti yoki choraklarda to'xtatilgan holatda maxsus xonada (defrost) yoki go'sht ustaxonasidagi stollarda amalga oshirilishi kerak. Go'shtni suvda yoki pechka yonida eritmang.
72. Go'sht, mol go'shti, dana, qo'zi go'shti, jambon, jambon, bel va boshqalar bundan mustasno, og'irligi 1,0 - 1,5 kg dan oshmaydigan katta bo'laklarda qaynatiladi yoki qovuriladi.
Go'shtni pishirish yoki qovurish vaqti go'shtning turi va turiga va bo'laklarning o'lchamiga qarab o'zgaradi. Go'sht to'liq pishganida, bo'lakning qalinligida harorat 70 ° dan past bo'lmasligi kerak, bu oshpaz sanchig'i bilan teshilganida bo'lakdan ajralib turadigan rangsiz sharbat bilan ko'rsatilgan.
Issiqlik bilan ishlov berishdan so'ng go'sht va parranda go'shti muzlatgichli xonada ishlab chiqarilgan va sovutilgan paytdan boshlab 12 soatdan, sovutilmagan xonada esa 3 soatdan ko'p bo'lmagan muddatda saqlanadi.
73. Muzlatilgan holatda olingan sut mahsulotlari 15 ° dan 20 ° gacha bo'lgan haroratda eritilishi kerak, bir qatorda pishirish varag'iga qo'yiladi.
Go'shtning qo'shimcha mahsulotlarini kesishda ularni toza, sovuq ichimlik suvida yaxshilab yuvish kerak. Sukatlarni qon, shilimshiq, to'qima sharbati, jun va boshqalar qoldiqlaridan tozalashga alohida e'tibor berish kerak.
74. Ayrim turdagi sut mahsulotlarini tayyorlashda quyidagilar zarur:
a) jigardan tomirlar to'plamini ehtiyotkorlik bilan kesib oling va plyonkani olib tashlang, so'ngra toza sovuq ichimlik suvi bilan yuving; jigar qaynatilgan va qovurilgan shaklda ishlatiladi, qovurish juda ehtiyotkorlik bilan bajarilishi kerak;
b) yirik va mayda chorva mollarining buyragini birga kesib oling, plyonkani yuzadan olib tashlang, yuving, namlang, so'ngra siydik kislotasi tuzlarining o'ziga xos hidi to'liq yo'qolguncha toza sovuq ichimlik suvida yaxshilab chaying;
c) miyani yarim soat davomida toza sovuq ichimlik suvida oldindan namlang, qobig'ini olib tashlang, yuving va keyin sirka kislotasi bilan kislotalangan suvda qaynatib oling, shundan so'ng ularni qovurish mumkin;
d) go'sht bo'laklarini va bosh go'shtini toza sovuq ichimlik suvida yaxshilab yuvib tashlang; go'sht maydalagichga qon quyqalari, shubhali rangi va boshqalar bo'lgan bo'laklarni qo'yishga yo'l qo'yilmaydi; bahor-yoz davrida (may-sentyabr) qiyma uchun go'sht bo'laklari va bosh go'shtidan foydalanish taqiqlanadi, kesish faqat mayda tug'ralgan va yaxshilab qaynatilgan yoki qovurilgan shaklda qo'llanilishi kerak;
e) oyoqlarni, lablarni, quloqlarni tozalang va qaynoq suv bilan kuydiring; kuyishdan keyin ular toza sovuq ichimlik suvida yaxshilab yuviladi;
Xulosa
Innovatsion faoliyat omili deganda, korxona innovatsion o'sishining jadalligi va tavsifiga ta'sir o'tkazuvchi shartlar, sabab va ko'rsatkichlarni tushunamiz. Bunda innovatsion jarayon, ko'plab omillarning o'zaro ta'siri natijasi sifatida maydonga chiqadi.
Ilmiy adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, innovatsion faoliyatga ta'sir o'tkazuvchi omillarning tasnifi ayni vaqtda ishlab chiqilmagan. Ko'plab mualliflar korxonaning innovatsion faoliyatiga ta'sir o'tkazuvchi omillarga o'z e'tiborini qaratishgan. T.G. Filosofova o'z asarida, sanoat korxonalarida innovatsiyalarga to'sqinlik etuvchi quyidagi omillarni qayd etib o'tgan:
-iqtisodiy - moliyaviy resurslar bilan kam ta'minlanganlik, davlat tomonidan kam moliyalashtirilish, innovatsiyalarni targ'ib qilishga yuqori sarf-harajatlar, iqtisodiy xavfning yuqori darajasi, innovatsiyalar qaytimlarining uzoq muddati;
-ishlab chiqarish - malakali kadrlar yetishmasligi, yangi texnologiyalar, sotish bozorlari to'g'risida zarur ma'lumotlarning yo'qligi, tashkilotning innovatsiyalarni tezda qabul qila olmasligi, boshqa tashkilotlar, korxonalar va ilmiy tashkilotlar bilan hamkorlikni yaxshi yo'lga qo'yilmaganligi yoki yo'qligi;
-boshqa omillar - innovatsion mahsulotga iste'molchilar tomonidan past narxdagi talab, innovatsion faoliyatda yetarlicha qonuniy va meyoriy-huquqiy asoslarning, tartibga solishning yo'qligi, davlat tomonidan innovatsion faoliyatni yetarlicha rag'batlantirilmasligi, sust rivojlangan innovatsion infratuzilma, texnologiya bozorida rivojlanishning yo'qligi.
|
