oshirish, shu asosda sanoat tarmoqlarining barqaror rivojlanishini va eksport
salohiyatining o’sishini ta’minlash, shuningdek, energiya samaradorligi va
energiya tejamkorligi standartlarining iqtisodiyotga
faol tatbiq etilishini
ta’minlash maqsadida: ...sanoat tarmoqlari korxonalari texnologik jihozlari va
texnologiyalarining texnik auditini o’tkazish ...va texnik audit natijalarini
o’rganish asosida 2017 — 2020 yillar davrida sanoat tarmoqlari korxonalarining
jismoniy ishdan chiqqan va ma’naviy eskirgan asbob-uskunalarini zamonaviy,
jahon darajasida sinovdan o’tganlari bilan almashtir...”
4
ish nazarda tutilgandir.
Asosiy fondlarni hisoblash, tahlil qilish va kengaytirilgan takror ishlab
chiqarishni rejalashtirish va bashorat qilish maqsadida ularni guruhlarga ajratish
kerak bo’ladi.
Hozirgi kunda asosiy fondlar turli tasnifga muvofiq va ishlab chiqarish
vazifasining turliligi va tabiiy-moddiy belgilarga qarab quyidagi guruhlarga
bo’linadi:
1.
Zarur mehnat sharoitlarini ta’minlaydigan bino va arxitekturaqurilish
obyektlari. Binolarga sexlarni
ishlab chiqarish korpuslari, depolar, garajlar,
omborxonalar, ishlab chiqarish xonalari va laboratoriyalar kiradi.
2.
Inshootlar – ishlab chiqarish jarayonining bajarilishiga zarur va mehnat
buyumlarini o’zgarishi bilan bog’lanmagan birorta texnik vazifalarga belgilangan
muhandis-qurilish obyektlari (nasos stansiyalar, tunnellar, ko’priklar va h.k.).
3.
Har xil energiya, suyuq va gazsimon moddalarni uzatuvchi uskunalar.
4.
Mashinalar va
asbob-uskunalar; shu jumladan:
-
energiyani, suyuq va gazsimon moddalarni ishlash va almashtirishga
mo’ljallangan kuch mashinalari va asbob-uskunalar (generatorlar va
gazogeneratorlar, elektrogeneratorlar, bug’ qozonlari, havo kompressorlari);
-
ishchi mashinalari va asbob-uskunalar. Ular
mehnat buyumlariga bevosita
ta’sir o’tkazadilar. Bularga dastgohlar, presslar,
konveyerlar va boshqa turli
yordamchi asbob-uskunalar: o’lchov va to’g’rilash asbobuskunalari, laboratoriya
asboblari, hisoblash mashinalari, kompyuterlar kiritiladi.
4
O’sha yerda
XULOSA
Korxonalarning ishlab chiqarish xarajatlari va ularni pasaytirishning nazariy
va amaliy masalalarini o’rganib, mazkur ishni bajarishda quyidagi xulosalarga
keldik.
1. Korxonalarning ishlab chiqarish xarajatlari va ularni pasaytirishning
nazariy va amaliy masalalari iqtisodiy adabiyotlarda
kam yoritilganligiga guvoh
bo’ldik. Shu tufayli, korxonaning ishlab chiqarish xarajatlari va ularni pasaytirish
bilan bog’liq tushunchalarni topishga harakat qildik va ishda ular ma’lum bir
tizimga keltirildi.
Shulardan kelib chiqib, korxonalar ishlab chiqarish xarajatlari
tushunchasiga quyidagicha tasnifladik:
Mahsulot (ish, xizmat) tannarxni tashkil qiluvchi xarajatlar iqtisodiy
mazmunga ko’ra, quydagi elementlarga asosan guruxlarga taqsimlanadi:
•
moddiy xarajatlar;
•
asosiy fondlar amortizasiyasi;
•
mehnatga haq to’lash bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar;
•
ijtimoiy ehtiyojlarga mo’ljallangan xarajatlar;
•
boshqa xarajatlar; korxonalarning ichki potensial
resurslari deganda
uning faoliyatini to’liq
ta’minlaydigan turli ichki manbalardan tarkib topgan resurslar tushuniladi.
