233
naychalaridan farqli ravishda ultraoptimetrda shkala tasviri chayqaluvchi
ko‘zgudan ikki marta qaytadi, natijada optik pishangning uzunligi ortadi.
Optik uzunlik o‘lchagichi
- chiziqli o‘lchamlarni asbob ichiga o‘rnatilgan
shkala bilan qiyoslash usuli bilan ishlaydigan o‘lchash asbobidir.
Interferometr
- nurning interferensiyasiga asoslangan asbobdir. Barcha
interferometrlarning ishlash usuli bir xil va
faqat korent nur taramlarini, ya’ni
fazalarining doimiy ayirmasiga ega bo‘lgan qo‘shiladigan taramlarni hosil qilish
usullari bilan farqlanadi.
O‘lchash mikroskoplari
-
chiziqli va burchak oichamlari, rezbali kalibrlar
tashqi rezbasining parametrlari, metchiklar, rezbali
frezalar hamda murakkab
shaklli detallar, shablonlar, shakldor keskichlar
va shu kabilarni olchashga
mo‘ljallangan maxsus optik asboblardir.
Tarozi
– jismning massasini unga ta’sir etuvchi og‘irlik kuchi bo‘yicha
aniqlashga mo‘ljallangan o‘lchash vositasidir.
Termometr
- temperaturani kontaktli usulda о‘lchashga mо‘ljallangan
о‘lchash vositalasi.
Pirometr
- kontaktsiz о‘lchashga mо‘ljallangan o‘lchash vositalasi.
Kengayish termometrlari
– ishlash prinsipi temperatura о‘zgarishi bilan
suyuqlik yoki qattiq jismlar hajmining yoki chiziqli о‘lchamlarining о‘zgarishiga
asoslangan temperatura o‘lchash asbobi.
Manometrik termometrlar
– ishlash prinsipi moddalar hajmi о‘zgarmas
bо‘lganda temperatura о‘zgarishi bilan bosimning о‘zgarishiga asoslangan
temperatura o‘lchash asbobi.
Termoelektr termometrlar
– ishlash prinsipi temperatura ta’sirida о‘zgargan
termoelektr yurituvchi kuchning о‘zgarishiga asoslangan temperatura o‘lchash
asbobi.
Qarshilik termometrlari
– ishlash prinsipi о‘tkazgich
va yarim
о‘tkazgichlarning temperatura о‘zgarishi hisobiga elektrik qarshiliklarni
о‘zgarishiga asoslangan temperatura o‘lchash asbobi.
Optik pirometr
– issiq jismning ravshanligini о‘lchash asbobi.
234
Rangli pirometr
– jismning issiqlikdan nurlanish
spektridagi energiyaning
taqsimlanishini о‘lchashga asoslangan asbob.
Radiatsion pirometrlar
– issiq jism nurlanishining quvvatini о‘zgarishiga
asoslangan asbob.
Gazli termometrlar
- ishlash prinsipi temperatura ta’sirida gaz hajmining va
uning bosim kuchining ortishiga asoslangan temperatura o‘lchash asbobi.
Kondensatsion manometrik termometrlar
- 25 dan 300 °C gacha bо‘lgan
intervaldagi temperaturani о‘lchash uchun ishlatiladigan, quyi о‘lchash chegarasi -
25 dan 100 °C gacha, yuqori chegarasi 35 dan 300 °C gacha bо‘lgan intervaldan
tanlab olinadi va о‘lchash diapazoni 50 dan 150 °C gacha bо‘lgan
oraliqda
о‘zgarib turadigan temperatura o‘lchash asboblari.
Suyuqlikli manometrik termometrlar
– -50 dan 300 °C gacha bо‘lgan
temperaturalarni о‘lchash uchun qо‘llaniladigan, quyi о‘lchash chegarasi -50 dan
100 °C gacha, yuqori chegarasi 50 dan 300 °C gacha bо‘lgan intervaldan tanlab
olinadi va о‘lchash diapazoni 50 dan 300 °C gacha bо‘lgan oraliqda о‘zgarib
turadigan temperatura o‘lchash asbobi.
