Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

Download 8.92 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/100
Sana	15.05.2023
Hajmi	8.92 Mb.
	#60022

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 100

Bog'liq
texnologik o\'lchashlar va asboblar
Kirish3., Elektron tijorat platformasi, Toshaliyeva S 1057-1061, UML qisqartmasi U, Ne\'matjonov Javlonbek tashkil etish

1.2. O‘lchash usullari
Ma’lumki, har bir sohada, masalan, ishlab chiqarish jarayonlarini
avtomatlashtirish va boshqarish, elektr energetika, issiqlik energetikasi, neft va gaz
sanoati va boshqalarda o‘lchash ishlarini o‘tkazishga to‘g‘ri keladi.
Moddiy dunyoni bilish usullaridan biri – o‘lchashlardir. “Har qanday fan
o‘lchashdan boshlanadi” – degan edi buyuk rus olimi D.I.Mendeleyev. Bizga
ma’lum bo‘lgan tabiiy fanlardagi barcha qonunlar zamirida o‘lchashlar yotadi.
Kattalikning sonli qiymatini odatda o‘lchash amali bilangina topish mumkin,
ya‘ni bunda ushbu kattalik miqdori birga teng deb qabul qilingan shu turdagi
kattalikdan necha marta katta yoki kichik ekanligi aniqlanadi.

O‘lchash deb, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki,
unda o‘lchanadigan kattalik fizikaviy tajriba, ya‘ni eksperiment yordamida, xuddi
shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi.
O‘lchashdan maqsad, o‘lchanadigan kattalik bilan uning o‘lchash birligi
sifatida qabul qilingan miqdori orasidagi (tafovutni) nisbatni topishdir. Ya‘ni,
o‘lchash jarayonida izlanuvchi kattalik, bu shunday asosiy kattalikki, uni aniqlash
butun izlanishning, tekshirishning vazifasi, maqsadi hisoblanadi va o‘lchash
ob’yekti ishtirok etadi. O‘lchash ob’yekti (o‘lchanadigan kattalik) shunday
yordamchi kattalikki, uning yordamida asosiy izlanuvchi kattalik aniqlanadi, yoki
bu shunday qurilmaki, uning yordamida o‘lchanadigan kattalik solishtiriladi.
Quyidagi rasmda o‘lchash jarayonining tashkil etuvchilari ifodalangan (1 –
rasm).

10
2 – rasm. O‘lchash jarayoni sxemasi.
Shunday qilib, uchta tushunchani bir – biridan ajrata bilish kerak; o‘lchash,
o‘lchash jarayoni va o‘lchash usuli.
O‘lchash – bu umuman har xil kattaliklar to‘g‘risida informatsiya qabul
qilish, o‘zgartirish demakdir. Bundan maqsad izlanayotgan kattalikni son qiymatini
qo‘llash, ishlatish uchun qulay formada aniqlashdir.
Boshqacha qilib aytganda o‘lchash – fizik kattalik qiymatini maxsus texnik
vositalar vositasida tajriba yo‘li bilan aniqlash demakdir.

Download 8.92 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 100

Download 8.92 Mb.

Pdf ko'rish