SANOATDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
ЦИФРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ПРОМЫШЛЕННОСТИ
DIGITAL TECHNOLOGIES IN INDUSTRY
(E) ISSN: 3030-3214
Volume 2, № 1
March 2024
KON-METALLURGIYA VA ISHLAB CHIQARISH SANOATI
ГОРНОДОБЫВАЮЩАЯ МЕТАЛЛУРГИЯ И ОБРАБАТЫВАЮЩАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ
MINING METALLURGY AND MANUFACTURING INDUSTRY
www.srt-journal.uz
71
tezlik bilan amalga oshiriladi. Rux sulfidini
oksidlanishi ekzotermik jarayondir va ung
qo‘shimcha yoqilg‘i sarflanmaydi.[4]
Ruxni oksiddan tiklash uchun ko‘p
energiya sarflanadi. Shuning uchun pirome-
tallurgik tiklanish yuqori harorat va tiklovchi
moddaning miqdorligida olib boriladi.
Elektrolitik tiklanish ham elektr quvvatini
katta hajmda sarflanishi bilan bog‘liqdir.
Metallik rux oson suyuq holatga o‘tadi –
erish harorati 419
o
C, 907
o
C esa bug‘
holatiga o‘tadi, shuning uchun pirome-
tallurgik tiklanishda rux bug‘ ko‘rinishida
ajralib chiqadi [5].
Pirometallurgik usulda yakunlovchi
mahsulot bo‘lib g‘ovak kuydirma (kuyindi)
olinadi. Kuydirish davrida modda oltingu-
gurtni yo‘qotib, keyin qotishma shaklga
o‘tadi. Qotishma olish uchun harorat 1300-
1400
o
С gacha ko‘tarilishi kerak. Buni
aglomeratsiya jarayonida amalga oshiriladi.
Aglomerat keyinchalik qattiq uglerod yorda-
mida tiklanadi.
Gidrometallurgik usul bo‘yicha kuy-
dirishni 900-1000
o
C da kuyindi-kukun
olishga qaratiladi. Olingan kukun sulfat
kislotasida eritiladi. Eritmadan rux elektroliz
bilan erkin holatida ajratib olinadi, sulfat
kislotasi esa regeneratsiya bo‘lib qaytadan
tanlab eritishga yuboriladi.
Rux boyitmasini yuqori haroratda
oksidlantirish, hozirgi payitda, asosiy tex-
nologik usuldir. Rux sulfidini eritmadagi
kislorod bilan ham oksidlantirsa bo‘lar ekan:
ZnS + O
2
(eritmada) + N
2
S (eritmada)
= ZnSO
4
+ S+ H
2
O.
Jarayon avtoklavda 100
o
С dan ziyod
va umumiy bosim 105 Pa dan yuqori sha-
roitlarda olib boriladi. Sanoatda bunday
texnologiyani qo‘llash qiyindir. Texnologik
sxemalarni tahlili shuni ko‘rsatib turibdiki,
jarayon bir necha bosqichdan iboratdir.
Amaliyotda esa, sxemalar ancha murak-
kabroqdir. Bunga ikkita sabab bor:
1) xom ashyoda mavjud bo‘lgan bir
qator ruxga yo‘ldosh elementlarni ajratib
