|
KON-METALLURGIYA VA ISHLAB CHIQARISH SANOATIBog'liq rux-metali-dunyo-bo-yicha-ishlab-chiqarishdagi-o-rniKON-METALLURGIYA VA ISHLAB CHIQARISH SANOATI
ГОРНОДОБЫВАЮЩАЯ МЕТАЛЛУРГИЯ И ОБРАБАТЫВАЮЩАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ
MINING METALLURGY AND MANUFACTURING INDUSTRY
www.srt-journal.uz
70
kollektiv rux-qo‘rg‘oshin boyitmasi olinadi,
keyin u alohida rux va qo‘rg‘oshin boyit-
malariga ajratiladi.
Boyitish natijasida ruxni boyitmaga
o‘tish darajasi 70-85% tashkil qiladi.
Muhokama.
Boyitmaning granulo-
metrik tarkibi 30-35% (-75 mkm) dan 70-
90% (-75mkm) gacha o‘zgaradi [3].
Asosiy texnologik hususiyatlari.
Rux
(Zn) – zangori oq rangli metall, juda mo‘rt,
100-150
o
C qizdirilganda plastik holatga
o‘tadi, yengil jo‘valanadi va cho‘ziladi,
zichligi 7,13 g/sm
3
, erish harorati 419,5
o
C.
Ochiq havoda tez oksidlanib, yuzasida parda
hosil bo‘ladi. Suvga bardoshligi yuqori,
lekin xlorid, azot va sulfat kislotalarida
yengil eriydi [1].
Ajratib olishning asosiy texno-
logiyalari.
Sulfidli rux xom ashyosini
bevosita erkin holatigacha tiklash mumkin.
Masalan:
ZnS+H
2
=Zn+H
2
S
(1)
Ammo, kuchli hisoblanuvchi H
2
va SO
tiklovchi moddalarni qo‘llashning samara-
dorligi ancha pastdir, chunki reaksiya uchun
1000
o
C da muvozanat konstantasi quyidagi
ko‘rsatgichga teng:
K
m
=P
Zn
* P
H2S
/ P
H2
=2,1 * 10
-4
(2)
Keltirilgan ko‘rsatgichdan ko‘rinib
turibdiki, yuqori harorat va bosimda ham
tiklangan mahsulotlarning chiqishi judayam
kam ko‘rsatgichga ega. Amaliyotda sulfid-
larni oldindan oksidlantirish afzalrdir.
Sanoatda ZnS ni ZnO gacha oksid-
lanishi pirometallurgik usul bilan amalga
oshiriladi. ZnO ni tiklanishi esa pirome-
tallurgik yoki gidrometallurgik usullar bilan
amalga oshirilishi mumkin. Ohirgi usul
bo‘yicha ZnO sulfat kislotasida tanlab eri-
tiladi va so‘ngra eritmadan elektroliz yor-
damida erkin metall olinadi.
Ruxni sulfid boyitmasidan ajratib oli-
nishi ZnS, ZnO va Zn larning xususi-
yatlariga bog‘liqdir. Ruxni oksid va sulfidi
yuqori haroratda eriydi. Masalan, ZnS
atmosfera bosimida 1200
o
C dan ziyod
haroratda bug‘lanadi va 2000
o
C gacha
erimaydi. ZnO esa 1975
o
C da suyuq
holatiga o‘tadi. Shuning uchun ZnS ni ZnO
ga oksidlanishini yuqori haroratlarda katta
1-jadval
|
| |
