|
“Hisob-kitob schyoti” hisobvarag'i bo'yicha xo'jalik operatsiyalarining amaliy misollari
|
| bet | 9/10 | | Sana | 29.02.2024 | | Hajmi | 103.04 Kb. | | #164616 |
Bog'liq pul mablaglari Tashkil etish yõllari, tashkilotning asosiy maqsadini shakllantirish, Import operatsiyalari va ularning buxgalteriya hisobi, BOJXONA TO’LOVLARI, Innovatsion iqtisodiyotda inson omilini faollashtirish, O‘RTA ASRLAR VA YANGI DAVRDA G‘ARB FALSAFASI RIVOJLANISHINING UMUMIY BELGILARI, Iqtisodiy atamalar tarixi, Oila talim maxalla tizimi2.3 51 “Hisob-kitob schyoti” hisobvarag'i bo'yicha xo'jalik operatsiyalarining amaliy misollari
Hisob-kitob va kassa xizmatlarini ko'rsatish shartnomasida har oyning oxirida Kommercheskiy banki "Textrans" MChJga joriy hisobvarag'idan "bepul" mablag'lardan foydalanganlik uchun to'lov to'lashini nazarda tutadi. Ish haqi miqdori o'rtacha hisobdagi qoldiqning yillik 3% ni tashkil qiladi.
Aytaylik, oy uchun joriy hisobdagi o'rtacha qoldiq 10 000 so`mni tashkil etdi. Keyin "Aktiv" ga to'lanadigan haq miqdori quyidagicha bo'ladi:
10 000 SO`M. x 3% x 30 kun : 360 kun = 25 SO`M
Oyning oxirgi kunida bank ushbu summani tashkilotning hisob-kitob hisobvarag'iga o'tkazdi. "Textrans" buxgalteri quyidagi yozuvlarni qo'yishi kerak:
Debet 51 Kredit 91-1
- 25 SO`M. - joriy hisobvaraq qoldig'i bo'yicha bank tomonidan hisoblangan foizlar.
Yanvar oyida tashkil etilgan tashkilotning ta'sis hujjatlarida depozitlarning bir qismi 100 ming so`m miqdorida belgilandi. tashkilotning bank hisob raqamiga o'tkazilishi kerak. Fevral oyida barcha pullar joriy hisob raqamiga tushdi. Mart oyida 18 000 so`m miqdorida akkreditiv ochish to'g'risida qaror qabul qilindi. Xuddi shu oyda 24 ming so`m miqdorida bank o'tkazmasi orqali materiallar sotib olindi. (QQS bilan birga), xodimlarga 20 ming so`m miqdorida to'langan ish haqi. - (to'liq), 8 ming so`m miqdorida yagona ijtimoiy soliq to'langan. (ta'lim maqsadlari uchun yaxlitlangan miqdor). Aprel oyida akkreditiv uchinchi tomon tashkilotlarining xizmatlarini to'lash uchun ishlatilgan, xizmatlar qiymati asosiy ishlab chiqarishni ishlab chiqarish xarajatlariga kiritilgan.
E'lonlar buxgalteriya hisobida amalga oshiriladi (faqat misol shartidan to'g'ridan-to'g'ri kelib chiqadigan e'lonlar keltirilgan):
yanvarda:
75-sonli “Muassislar bilan hisob-kitoblar” schyotining debeti 80-“Ustav kapitali” schyotining krediti - 100 ming so`m. - ta'sischilarning ustav kapitaliga badallar bo'yicha qarzlari summasiga (joriy hisobvarag'iga to'lanadigan qismida);
fevralda:
51-schyotning debeti 75-schyotning krediti - 100 ming so`m. - ustav kapitaliga badallar miqdori bo'yicha;
martda:
55-sonli "Banklardagi maxsus hisobvaraqlar" hisobvarag'ining debeti, "Akreditivlar" subschyoti, 51-hisobvaraqning krediti - 18 ming so`m. - ochilgan akkreditiv summasiga;
60-schyotning debeti 51-schyotning krediti - 24 ming so`m. - to'langan materiallar qiymatining miqdori;
debet hisobi 10 kredit hisobi 60 - 20 ming so`m. - kreditga berilgan materiallar qiymati miqdori uchun;
19-schyotning debeti 60-schyotning krediti - sotib olingan materiallar qiymatiga QQS miqdorida;
hisobning debeti 50 51 hisobning krediti - 20 ming so`m. - ish haqini to'lash uchun chek bo'yicha olingan naqd pul miqdori uchun;
debet hisobi 70 kredit hisobi 50 - 20 ming so`m. - tashkilotning kassasidan amalga oshirilgan to'lovlar summasi uchun;
69-sonli "Ijtimoiy sug'urta va ta'minot uchun hisob-kitoblar" hisobining debeti 51-schyotning krediti - 8 ming so`m. - o'tkazilgan yagona ijtimoiy soliq summasiga;
aprelda: debet hisobi 60 kredit hisobi 55 - 18 ming so`m. - foydalanilgan akkreditiv summasiga;
debet hisobi 20 kredit hisobi 60 - 16,5 ming so`m. - asosiy ishlab chiqarishni ishlab chiqarish tannarxiga kiritilgan xizmatlar tannarxining summasi bo'yicha;
19-schyotning debeti 60-schyotning krediti - 1,5 ming so`m. - pullik xizmatlar qiymatiga QQS miqdorida.
Aprel oyida tashkilot tayyor mahsulot sotdi, uning haqiqiy qiymati 80 ming so`mni tashkil etdi. sotish narxida - 120 ming so`m. (QQS bilan birga). O'sha oyda to'lovning to'liq miqdori joriy hisob raqamiga kelib tushdi. Oy boshida 19-hisobdagi qoldiq 9,5 ming so`mni tashkil qiladi.
Buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar kiritiladi:
90 hisobvarag'ining debeti, "Sotish qiymati" subschyoti, 20-schyotning krediti - 80 ming so`m;
90-sonli hisobning debeti, 68-sonli hisobvaraqning "QQS" sub-schyoti krediti - 20 ming so`m. - sotilgan mahsulot tannarxiga QQS summasi uchun;
62-schyotning debeti 90-schyotning krediti, "Daromad" subschyoti - 120 ming so`m; - xaridordan olinadigan summa;
51-schyotning debeti 62-schyotning krediti - 120 ming so`m. - joriy hisobvaraq bo'yicha olingan to'lov summasi; 68-schyotning debeti 19-schyotning krediti - 9,5 ming so`m. - mahsulot ishlab chiqarishda foydalanilgan tovar-moddiy zaxiralar, haq to'lanadigan ishlar va uchinchi tomon tashkilotlarining xizmatlari tannarxiga soliq chegirmasi summasiga;
69-schyotning debeti 51-schyotning krediti - 10,5 ming so`m. - to'langan QQS summasi;
90-schyotning debeti, 99-sonli "Foyda va zarar" hisobvarag'ining "Sotishdan olingan foyda / zarar" subschyoti - 20 ming so`m. - sotishdan olingan moliyaviy natija miqdori;
99-sonli hisobvaraqning debeti 68-schyotning krediti - 7 ming so`m. (20 ming so`m x 35%) - daromad solig'i summasi uchun;
68-schyotning debeti 51-schyotning krediti - 7 ming so`m. - byudjetga o'tkazilgan daromad solig'i summasida.
10 oktyabr kuni bank jo'natilgan tovarlar uchun to'lov uchun tashkilotdan 120 ming so`mni hisobdan chiqarish to'g'risida to'lov talabnomasini oldi. Hujjatlar ish vaqtida qabul qilingan. Bank hisobvarag'i shartnomasi hujjatlarni qabul qilish kunida kurer orqali topshirishni nazarda tutadi. Qabul qilish muddati belgilanmagan. Darhaqiqat, bank aksept uchun to‘lov talabnomasini 12-oktabrda taqdim etgan va 13-oktabrda so‘rovda ko‘rsatilgan summani to‘liq hisobdan chiqargan. 14 oktabr kuni tashkilot tovar yetkazib berilmaganligi va pul mablag‘larini oluvchi bilan yetkazib berish shartnomasi tuzilmaganligi sababli qabul qilishdan to‘liq rad etish to‘g‘risida ariza bergan. Bank qabul qilish muddati tugaganligi sababli akseptni rad etish to‘g‘risidagi arizani qabul qilishdan bosh tortgan.
Bunday holda, to'lovchi sudga murojaat qilishi shart, unga ko'ra qonunga xilof ravishda hisobdan chiqarilgan summalar bank muassasasidan undirilishi mumkin. Bank, o'z navbatida, ushbu mablag'larni faqat mablag'larni oluvchiga nisbatan regress da'vosi tartibida tiklashi mumkin.
To'lovchining buxgalteriya hisobida tavsiflangan operatsiya quyidagicha rasmiylashtiriladi:
13 oktyabr
76-schyotning debeti 51-schyotning krediti - 120 ming so`m. - bank tomonidan joriy hisobvaraqdan yechib olingan summa uchun;
sud to'lovchining da'vosini tan olgandan keyin:
76-schyotning debeti, "Da'volar bo'yicha hisob-kitoblar" sub-schyoti 76-schyotning krediti - 120 ming so`m. - da'vo sifatida hisobga olingan summa uchun;
joriy hisobvarag'iga noto'g'ri debet qilingan summalar kelib tushganda:
51-schyotning debeti 76-schyotning krediti - 120 ming so`m. - olingan mablag'lar miqdori bo'yicha.
Agar bir vaqtning o'zida qo'shimcha summalar (jarimalar, foizlar, penyalar va boshqalar) undirilmasa, u holda daromad va zararlar hisobi e'lonlarda qatnashmaydi.
Biroq, agar to'lovchi tashkilotining xodimi qabul qilishni rad etish to'g'risida ariza berish muddatlarini buzganlikda aybdor bo'lsa va sud etkazilgan zarar uning hisobidan qisman undirilishini tan olgan bo'lsa, unda joylashtirish sxemasi boshqacha bo'ladi. Misol shartlari uchun, deylik, xodimdan 10 ming so`m undirilishi kerak, qolgan summa esa sudlanuvchi yo'qligi sababli undirilmaydi:
13 oktyabr:
94-sonli hisobvaraqning debeti "Qiymatlarga etkazilgan zarardan etishmovchilik va yo'qotishlar" 51-schyotning krediti - 120 ming so`m. - pul mablag'larini noqonuniy hisobdan chiqarish natijasida etkazilgan moddiy zarar miqdori uchun;
sud qaroridan keyin:
73-sonli "Boshqa operatsiyalar uchun xodimlar bilan hisob-kitoblar" schyotining debeti, "Moddiy zararni qoplash uchun hisob-kitoblar" subschyoti 94-schyotning krediti - 10 ming so`m. - xodimdan undirilishi kerak bo'lgan moddiy zarar miqdori;
91-schyotning debeti, 94-schyotning "Boshqa xarajatlar" subschyoti krediti - 110 ming so`m. - boshqa xarajatlarga kiritiladigan zarar miqdori.
Albatta, bu holda, oxirgi e'lon soliqqa tortiladigan foydani kamaytirmaydi. Agar kelajakda ortiqcha hisobdan chiqarilgan pul qaytarilsa, daromad solig'i bo'yicha soliq bazasiga atigi 10 ming so`m kiritilishi kerak. (qabul qilingan summa va avval soliqqa tortilgan summa o'rtasidagi farq). Qoida tariqasida, ushlab qolingan summani xodimga qaytarish amalga oshirilmaydi, chunki undirish mohiyatan sodir etilgan qoidabuzarlik uchun jazo hisoblanadi.
Xulosa
Buxgalteriya hisobi zamonaviy korxona boshqaruv tizimida katta rol o'ynaydi. Korxonada buxgalteriya hisobining etakchi tarkibiy qismi joriy hisobdagi mablag'larni hisobga olish hisoblanadi.
Hisob-kitob hisobvaraqlari mulkchilik shaklidan qat'i nazar, tijorat hisob-kitoblari tamoyillari asosida faoliyat yurituvchi va yuridik shaxs maqomiga ega bo'lgan barcha korxonalar uchun ochiladi. Joriy hisob egasi hisobvaraqdagi mablag'larni tasarruf etish huquqiga ega. U o'zining alohida balansiga ega, undan byudjetga to'lanadigan barcha to'lovlarni mustaqil to'lovchi sifatida ishlaydi, banklar bilan mustaqil ravishda kredit munosabatlariga kirishadi. Shunday qilib, joriy hisob egasi to'liq iqtisodiy va huquqiy mustaqillikka ega.
Tahliliy buxgalteriya hisobi korxonaning har bir hisob-kitob hisobvarag'i bo'yicha bank ko'chirmalari va unga ilova qilingan pul hujjatlari asosida tashkil etiladi.
Sintetik buxgalteriya hisobi faol balans hisobvarag'i bo'lgan 51 "Hisob-kitob hisobvarag'i" hisobvarag'ida yuritiladi.
Korxonaning bankda ochilgan joriy hisobvarag‘iga mahsulot sotishdan tushgan mablag‘lar, debitorlarning mablag‘lari, ssuda va avanslar kelib tushadi.
Joriy hisobvaraqdan pul mablag'larini sarflashning asosiy yo'nalishlari naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish, shuningdek, ish haqini to'lash va turli biznes va mehmondo'stlik xarajatlari uchun naqd pul berishdir.
Chunki naqd pul hisobining asosiy vazifalaridan biri ularning harakatini nazorat qilishdir Buxgalteriya hisobini to'g'ri va to'liq yuritishning kaliti bu ishning ikkinchi bobida muhokama qilinadigan korxonaning joriy hisobvarag'idagi mablag'larni hisobga olishni tashkil etishning zamonaviy metodologiyasiga qat'iy rioya qilishdir.
|
| |
