Ai
ni hosil qiluvchi
o’lchamlarini aniqligini oshirish,
m
o’lchamlarni sonini kamaytirish va zvenolar
hosil qiluvchilarni uzatish nisbati kattaligini kamaytirish. Uchchala yo’nalishni
hammasini birdaniga qo’llash Yuqori ko’rsatkichlarni hosil qilishi mumkin.
8.6-rasm. Val va vtulkani yig’ish sxemasi.
Mashina va mexanizmlarni ishonchlilik darajalarini oshirish uchun birikma
hosil qiluvchi detallarni oraliq maydoni iloji boricha kichik chegaraviy
o’lchamlarga ega bo’lishi kerak. Lekin, bu texnologik jarayonlarni bajarish o’z
navbatida birikma detallarga aniqlik bo’yicha yuqori talablar qo’yadi.
Birikma hosil qilishga bir qancha fizik texnologik, konstruktiv va
ekspluatasiya qilish faktorlari ta’sir etadi.
Harakatdagi birikmaning eng afzal oraliq masofasi quyidagi ko’rinishda
ifodalanadi.
,....
,
,
,
,
,
,
1
,
,
,
,
1
,
h
j
Q
R
P
N
f
B
(8.19)
Bu erda:
Q
- ishqalanish kuChi,
- moyning yopishqoqligi,
harakatning
nisbiy tezligi,
f
- yuklama tezligi,
h
- birikma yuzalarining aniqlik
harakteristikasi.
Hamma faktorlarni hisobga olgan holda detallarni bir biriga kiygizishni
ratsional holatini tanlab olish muhim ahamiyatga ega. Birikmalardagi oraliqni
to’g’ri tanlab olish mashina detallarining ishlash vaqti ortishiga olib keladi.
207
Misol uchun, sharikopodshipniklarni 10...15 mkm.li zazor bilan
tayyorlanishi ularning sinov davrida 1200 soat ishlashini ta’minlasa, oraliq 20
mkm yuqori bo’lganda 740 soatni tashkil qildi.
Birikmadagi oraliq masofalarini ortib ketishi mashina mexanizmlardagi
detallarning kinematik harakatini bo’zi lishiga olib kelgan holda dinamik
harakteristikalariga ta’sir etib ularning texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarini
yomonlashiga olib keladi. Oraliq masofani formasi ham muhim ahamiyatga ega.
Birikma detallarining bir biriga nisbatan og’ishi, o’qlarini siljishi, konus va oval
formaga ega bo’lishi hamda noto’g’ri yig’ilish natijasida hosil bo’ladigan
deformatsiyalar oraliq masofalarni o’zgartirib birikmaning tez yeyilishiga olib
keladi. Demak, birikmadagi oraliq masofa mashina va mexanizmlarning ishlash
davrida ham o’z ta’sirini ko’rsatadi.
Porshen va silindrni oladigan bo’lsak ularni ruhsat etilgan joizlik (dopusk)
oralig’ida tayyorlansa va ularni o’lchamlari
n
D
max
va
u
D
min
bo’lsa
n
ц
i
i ,
material qatlam eyilsa u holda bu birikmani ishlash muddati yuqori
bo’ladi.
Agarda detal o’lchamlari
n
D
max
va
u
D
min
bo’lsa, u holda metall qalinligi
mumkin bo’lgan ishlatish sharoitiga qarab yupqa bo’ladi.
Umuman olganda detalni ishlash davri
2
1
T
T
T
(8.20)
Bu erda: T
1
- ishqalanib moslashish davri; T
2
- jadal yeyilishgacha birikmani
normal holatda ishlash davri.
Ishlash davrida tutashma hosil qiluvchi detallarni umumiy eyilishini metall
qalinligi bilan vaqt birligi esa q
1
deb belgilasak, u holda
208
8.7-rasm. Porshen va silindrni tutashuv sxemasi.
1
1
|
