|
-mavzu: TIL TA’LIMIDA O’QITISH METODLARI, PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR
|
| bet | 13/165 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 8,11 Mb. | | #248969 |
Bog'liq Mutaxassislikka kirish saytdan olingan5-mavzu: TIL TA’LIMIDA O’QITISH METODLARI, PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR
Reja:
1. Boshlang‘ich sinf ona tili va o‘qish savodxonligini darslariga qo‘yiladigan talablar, ularning turlari.
2. Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida qo‘llaniladigan metodlar.
3. Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida innovatsion pedagogik texnologiyalar.
Tayanch so‘z va iboralar: boshlang‘ich ta’lim, ona tili, metod, metoika, ona tili o‘itish metodikasining predmeti, til, nutq, tamoyil, tekshirish usullari, o‘qish, yozish.
Ta'lim sohasidagi barcha islohatlaming asosiy maqsadi ma'naviy jihatdan mukammal rivojlangan insonlami tarbiyalash, ta'lim tizimini takomillashtirish, dars jarayonlarini yangi pedagogik va axborot texnologiyalari asosida har tomonlama zamon talabiga mos ravishda amalga oshirishdan iboratdir. Shuning uchun ham bugungi kunda ta'lim - tarbiya tizimida kompyuter va axborot texnologiyalarining zamonoviy texnologiyalaridan samarali foydalanishga alohida e'tibor berilmoqda. Bu esa ta'lim jarayonida o‘quvchilarga turli fanlardan bilim beruvchi pedagog kadrlarni axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalalaridan foydalanishlari uchun, eng avvalo bu sohadagi bilim va malaka darajalarini oshirish, ta'lim tizimini texnik jihatdan ta'minlash, internetdan foydalanish imkoniyatlarini to‘la yaratib berish orqaligina samarali natijaga erishish mumkin.
Ta'lim tizimi sifati va samaradorligini oshirishning asosiy usul-laridan biri o‘quv jarayonida zamonaviy axborot kommunikasion texnologiyalarni, shu jumladan multimediyali o‘quv kurslarini qo‘llash, o‘qituvchi va o‘quvchining interfaol o‘zaro aloqalarini ta'minlash, multimediali o‘quv kurslari va darsliklarini ishlab chiqishda yuqori malakali kadrlarni jalb etishdan iborat bo‘ladi.
Bizga ma'lumki, bugungi kunda ta'lim sohasi sifat va samaradorligini oshirishni zamonaviy kompyuter va axborot texnologiyalari vositalarisiz tasavvur qilish qiyin. Ta'lim jarayonini didaktik va axborot ta'minotining yangi avlodini ishlab chiqish va joriy etish bosqichida ta'lim-tarbiya mazmunini o‘zlashtirishning muammolarini yechishga qaratilgan zamonaviy ta'lim-tarbiya texnologiyalarini yaratish dolzarb masala ekanligi ta'kidlangan. Shu jumladan, ta'lim-tarbiya jarayonida fan va ishlab chiqarish bilan integrasiyasi usullarini rivojlantirish, uni amaliyotga joriy etish, nazariy va amaliy mashg‘ulotlar hamda mustaqil bilim olish jarayonini individuallashtirish, shu bilan birga masofali ta'lim tizimi texnologiyasini, uning vositalarini ishlab chiqish, o‘zlashtirish, yangi pedagogik va axborot texnologiyalari hamda masofali o‘qitish texnologiyalari asosida o‘quvchilarni o‘qitishni jadallashtirish ana shunday dolzarb vazifalar sirasiga kiradi.
Hozirgi paytda ta'lim samaradorligini oshirishdagi muhim omillardan biri texnik vositalardan foydalanishdir. Bu esa o‘z navbatida, til o‘rganishga nisbatan qiziqishni va o‘tilayotgan darslarning sifatini oshiradi, o‘quvchilarning dars jarayonidagi faolligini ta'minlaydi. Ta'lim jarayonida usullar to‘g‘ri tanlansa, ko‘zlangan natijaga qisqa yo‘l bilan erishish mumkin. Ta'lim-tarbiya soxasining to‘xtovsiz takomillashib borishi,o‘quv darslarini pedagogik inovatsiyalar asosida tashkil etish, oliy ta'lim muassasalari oldida turgan dolzarb vazifalardan bo‘lib uni muvaffaqiyatli amalga oshirish oliy ta'lim professor-o‘qituvchilari oldida turgan muhim vazifalardan hisoblanadi.
Zamonaviy texnologiyalar butun dunyodagi ko‘plab o‘zgarishlarga guvoh bo‘ldi va bu o‘zgarishlar odamlarning turmush darajasi va farovonligini rivojlantirdi. Texnologiyalar turli sohalarga tatbiq etilgandan buyon butun dunyo global maydonga aylandi va odamlar bir necha soniyada barcha tadbirlarni juda samarali bajarishlari mumkin. To‘g‘ri, ta'lim sohasiga eng yangi texnologik yangiliklarni kiritish bilan ta'lim sohasi ham ko‘proq foyda keltirdi. Hozirgi avlodda zamonaviy o‘quvchilarning munosabatlari va ta'lim uslublarida keskin o‘zgarishlar yuz berdi. Ingliz tili kabi tilni o‘rganishda ular tilni o‘qitishning an'anaviy usullari va yondashuvlarini qabul qilmaydilar. Ammo ularni ingliz tilini o‘qitishning so‘nggi uslublari, uslublari va yondashuvlari juda qiziqtiradi. Xuddi shu holatni ikkinchi yoki chet tilini o‘rganuvchilarga ingliz tilini o‘rgatishda ham kuzatishimiz mumkin. Shunday qilib, ba'zi zamonaviy ingliz tili o‘qituvchilari vaziyatni o‘z vaqtida angladilar va ular eng yangi uslublar va yondashuvlarni amalga oshirish bilan bir qatorda o‘qitishda yangi texnologiyalarni o‘zlashtirmoqdalar. Ingliz tilini o‘rganish o‘quvchilar uchun qiziqarli va hayajonli bo‘lishi uchun o‘qituvchilar doimo innovatsion texnologiyalarni o‘zlashtirishga va IELTS zamonaviy tendentsiyalaridan xabardor bo‘lishga harakat qilishlari kerak.
Texnologiya ta'lim sohasiga yangi o‘lchov olib keldi. Ushbu raqamli davrda bo‘r va doska uchun imkoniyat yo‘q va ular o‘rniga raqamli yoki aqlli yoki interaktiv oq taxtalar o‘rnatildi, shuning uchun o‘qituvchining yuki kamaytirildi va o‘quvchilarning kontsentratsiyasi oshirildi. Natijada, o‘quvchilar o‘rtasida tarkibga suyanishda ijobiy munosabat mavjud bo‘lib, o‘qituvchilar ularni kompyuter, noutbuk, OHP, mobil telefon, planshet va h.k. kabi mavjud texnologiyalardan foydalangan holda ularni ijobiy tarzda rag‘batlantirishga qodir. Bundan tashqari, o‘qituvchilar o‘zlarining sinflarida raqamli matnlar va haqiqiy materiallardan foydalanib, o‘quvchilarda o‘quv nuqtasiga qiziqish uyg‘otmoqda.
Shu paytgacha Ona tili va Oʻqish fanlari alohida oʻqitilgan. Endi esa ushbu ikki fanni birlashtirgan “Ona tili va oʻqish savodxonligi” deb nomlangan yagona fan tashkil etildi.
Oʻqish fani, asosan, badiiy uslubdagi, mavhum tushunchalarni tashiydigan matnlardan iborat edi. Yangi darslik uchun tanlangan matnlar va sheʼrlar esa bolaning ijtimoiy hayotga kirishib keta olishida koʻmaklashadigan, ham badiiy, ham informativ, ham ilmiy-ommabop uslubdagi matnlardan iborat.
Amaldagi darsliklarda tinglab tushunish kompetensiyasini rivojlantirish uchun topshiriqlar ajratilmagan boʻlsa, yangisida bu kompetensiyasini rivojlantirish uchun har bir mavzuga alohida topshiriqlar ishlab chiqilgan.
Oʻqib tushunish kompetensiyasini rivojlantirish uchun ajratilgan topshiriqlar esa, asosan, matnda ochiq ifodalangan maʼlumotlarga, yoki didaktik elementlarga qaratilar edi. Endi esa darslikda oʻqib tushunish kompetensiyasining barcha qismlarini qamrab oladigan savol va topshiriqlar boʻladi.
Shu paytgacha ona tilini oʻqitishdan maqsad tilning grammatikasini oʻrgatish, til strukturasiga oid qoidalarni yod oldirish edi. Yangi darslikda eng muhim qoidalargina qoldirilgan. Rang-barang tasvirlar va qiziqarli topshiriqlarga koʻproq urgʻu berilgan.
Ahamiyatli tomoni endi oʻqituvchilar uchun “Oʻqituvchi kitobi”, oʻquvchilar uchun esa “Mashq daftari” ham boʻladi.
Eski darsliklar til strukturasini oʻrgatishga qaratilgan. Yangi darsliklarda esa til strukturasidan koʻra, tilning leksikologik, semantik tomonlariga urgʻu berilgan. Yaʼni asosiy eʼtibor soʻz, uning maʼnolari, oʻrindoshlari, qoʻllanish oʻrinlari, lugʻat boyligi kabi tomonlarga qaratilgan.
Amaldagi darslikdan oʻrin olgan matnlarda bola yoshiga mos boʻlishidan koʻra, didaktik ahamiyatiga urgʻu berilgan. Taqdim etilayotgan didaktika esa yoshga mos, qiziqarli mavzulardagi matnlar hamda sheʼrlarga singdirilgan. Yozuvchilar bilan birgalikda matnlar qayta ishlab chiqilgan.
Darsliklardagi tushunarsiz boʻlishi mumkin boʻlgan soʻzlar izohsiz qoldirilar edi. Yangi darsliklarda bolaning tushunishi uchun qiyin boʻlgan soʻzlar darslikning orqa qismida maxsus lugʻatga joylashtirilgan. Bundan tashqari ular ustida alohida mashqlar ishlab chiqilgan.
Tayyorlanayotgan darslikda gapdan to yaxlit matn yaratishgacha boʻlgan jarayon tizimli ravishda ishlab chiqilgan. Avval gaplardagi boʻsh oʻrinlarni toʻldirishni boshlagan bola maʼlum mavzu doirasida kichik matn yarata olish darajasiga olib chiqiladi.
Shuningdek, darslikda oʻquvchilarning eng ogʻriqli muammosi boʻlgan ogʻzaki javob beriladigan, oʻgzaki tarzda bajariladigan alohida topshiriqlar ham ishlab chiqilgan. Yodlash uchun berilgan sheʼrni aytib berishlari uchun alohida vaqt ajratilgan.
Yangi darslikda uyga vazifalar mavjud emas. Nutqiy mavzular asosida izchillikda bir-birini toʻldiradigan, oʻzi izlanib topishga qaratilgan nostandart mashq va topshiriqlar ishlab chiqilgan.
Maʼlum mavzu doirasida assotsiativ tasavvur darajasidan ogʻzaki yoki yozma matn yaratish darajasiga olib chiqishga qaratilgan taʼlim mazmuni ishlab chiqilgan.
Badiiy matnlar bilan ishlashda muallifning soʻz qoʻllash mahorati amaliy topshiriqlar orqali ochib berilgan.
Pedagogik innovatsiyalar - bu maqsadlarga samarali erishishga yordam beradigan ta’lim sohasidagi yangiliklarni ishlab chiqish, joriy etish, sinovdan o‘tkazish va baholash jarayoni.
Ular orasida: ta'lim jarayoni vaqt o‘tishi bilan o‘zgaradi, mehnat bozori bo‘lajak xodimlarga yangi talablarni qo‘yadi va o‘qitish o‘zgartiriladi, yangi maqsadlarga moslashtiriladi, bunga erishish uchun yangi pedagogik usullar, uslublar va usullar zarur.
Ta'limdagi innovatsiyalar quyidagi maqsadlarga erishishga yordam beradi:
Ta’lim jarayonini insonparvarlashtirish, demokratlashtirish;
Talabalarning kognitiv faolligini faollashtirish;
Ta’lim va tarbiya ishlarini tashkil etish samaradorligini oshirish;
O‘quv materialining metodika va didaktika nuqtai nazaridan o‘zgartirishlari.
Pedagogik jarayonga faol joriy etilayotgan yangi yondashuvlar belgilangan maqsadlarga erishishga yordam beradi. Ular ta'lim muassasalarida ishning yangi uslub va uslublarini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
So‘nggi yillarda o‘quv jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish masalasi tobora ko‘payib bormoqda. Bu nafaqat yangi texnik vositalar, balki o‘qitishning yangi shakllari va usullarinii, o‘rganishga yangicha yondoshishdir. Chet tilini o‘rganishda zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda o‘z oldimizga qo‘ygan asosiy maqsadimiz - bu chet tilida talabalarni o‘qitish sifatini oshirish, ularning kommunikativ madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish, amaliy mashg‘ulotlarni o‘rganish uchun texnologiyadan qanday samarali foydalanish mumkinligini ko‘rsatish.
Biz bugungi kunda Dunyoda kompyuterlar hukmronlik qiladigan davdamizr. Xuddi texnologiya ishbilarmonlik aloqalarida, o‘yin-kulgida, musiqada, filmlarda va kundalik hayotimizning deyarli barcha jabhalarida katta ahamiyatga ega bo‘lgani kabi, u ham ta'limda bir xil darajada muhim rol o‘ynaydi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, o‘quvchilarning 90% i maktabda, ishda yoki uyda qandaydir turdagi kompyuter yoki mobil qurilmalardan foydalanish imkoniyatiga ega. Shunday qilib, sinflar va o‘qitish uslublari evolyutsiyasini texnologiya yo‘nalishida tortishayotganini ko‘rish ajablanarli emas.
So‘nggi yillarda yangi, texnologiya bilan birlashtirilgan sinf xonalari til o‘rganishda ommalashmoqda. Aralashtirilgan ta'lim, virtual sinflar va ta'limni boshqarish tizimlari - bu eng yaxshi pedagog mutaxassislar tomonidan ma'qullanadigan ushbu yangi o‘qitish metodikasi davrining namunalari. Ushbu usullar o‘quvchilarning faolligini kuchaytirish, o‘qituvchining rolini engillashtirish va barcha ishtirokchilar uchun tizimli, keng qamrovli o‘quv tajribasini ta'minlash uchun tilni o‘rganish texnologiyasidan foydalanishni o‘z ichiga oladi.
Texnologiyalarning eng ilhomlantiruvchi jihati - bu butun dunyodagi tomoshabinlarni qamrab olish qobiliyatidir. Tilni o‘rganishda bu mahalliy o‘qituvchilarni jalb qilish va talabalar ona tilida so‘zlashuvchilar tomonidan o‘qitiladigan kurslarga kirish - bu to‘g‘ri immersiyani ta'minlash demakdir. Til ta'limini onlayn ravishda qabul qilish deyarli har kimga ushbu kurs va uning manbalaridan foydalanish imkoniyatini beradigan eshikni ochadi.
Ta'lim markazlaridagi tillarni o‘rganish texnologiyasi kelajak emas, balki hozirgi ta'limdir. Sinfda yangi texnologiyalardan foydalanish tilni o‘zlashtirish yoki unga ega bo‘lish uchun mukammal qo‘shimcha bo‘ldi va texnologik qo‘llab-quvvatlash bilan birga ingliz tili kurslari o‘qishda muvaffaqiyat qozonishni istagan talabalar uchun eng samarali va kerakli hisoblanadi.
Bundan tashqari muvaffaqiyatli o‘qituvchilarni tayyorlashda ham texnologiyalar ko‘proq foyda keltiradi. Aslida, muvaffaqiyatli o‘qituvchilar - bular shaxslararo va shaxslararo munosabatlarning yuqori darajalariga ega va ular bolalar bilan tanishish uchun real imkoniyatlarga ega, qaerda bo‘lishidan qat'i nazar va ularning so‘zlarini chin dildan eshitish. Bundan tashqari, muvaffaqiyatli o‘qituvchilarga ega bo‘lishi kerak, o‘qitiladigan materialni va uning kamtarligini, sevimli shaxsiyatini va ularning o‘zaro munosabatini chuqur anglash va ularning o‘quvchilari bilan aloqa qilish va ularga bo‘lgan hurmat. Bundan tashqari, muvaffaqiyatli ingliz tili o‘qituvchilari mavjud texnologiyalardan maksimal darajada foydalanishlari kerak, o‘quv xonalari va shuningdek, o‘z o‘quvchilari uchun Internetdan yuklab olingan qiziqarli materiallardan foydalanadilar.
Amaldagi darsliklarda tinglab tushunishni rivojlantirish uchun topshiriqlar ajratilmagan bo‘lsa, yangisida bu kompetensiyani rivojlantirish uchun har bir mavzuda alohida topshiriqlar ishlab chiqilgan.
Shu paytgacha ona tilini o‘qitishdan maqsad tilning grammatikasini o‘rgatish, tilga oid qoidalarni yod oldirish edi. Yangi darslikda eng muhim qoidalargina qoldirilgan. Rang-barang tasvirlar va qiziqarli topshiriqlarga ko‘proq urg‘u berilgan.
Amaldagi darslikdan o‘rin olgan matnlar bola yoshiga mos bo‘lishidan ko‘ra, didaktik ahamiyatiga urg‘u berilgan. Taqdim etilayotgan didaktika esa yoshga mos, qiziqarli mavzulardagi matnlar hamda she’rlarga singdirilgan.
Ilgari darsliklardagi tushunarsiz so‘zlar izohsiz qoldirilardi. Yangi darsliklarda bolaning tushunishi uchun qiyin bo‘lgan so‘zlar darslikning orqa qismida maxsus lug‘atga joylashtirilgan. Bundan tashqari, ular ustida alohida mashqlar ishlab chiqilgan.
Yangi darslikda uyga vazifalar mavjud emas. Nutqiy mavzular asosida izchillikda bir-birini to‘ldiradigan, o‘zi izlanib topishga qaratilgan nostandart mashq va topshiriqlar ishlab chiqilgan.
Yangi darslikdagi o‘zgarishlar ajratilgan dars soatlariga ta’sir o‘tkazmaydi.
Bu kabi yangi darsliklarning joriy etilishi o‘quvchilarning mavzuni oson tushunishi, mustaqil fikrlashi va ta’lim sifatining ortishiga xizmat qiladi.
|
| |
