|
Shamol energetikasining rivojlanish tarixiBog'liq SHAMOL ENERGETIKASINING RIVOJLANISH TARIXI T A D Q I Q O T L A R
jahon ilmiy – metodik jurnali
http://tadqiqotlar.uz/
30-son_3-to’plam_Yanvar-2024
15
o‘tkazdilar. Ular 1960 yilgacha muvaffaqiyatli ekspluatatsiya qilindi. [4]. Ishlab
chiqarilayotgan elektr energiyaning narxi ichki yonar motori yordamida aylanayotgan
generator ishlab chiqargan energiya narxidan ikki marta qimmat ekanligi
aniqlangandan so‘ng loyiha to‘xtatildi. Buyuk Britaniyada XX asrning 40- va 50-
yillarida SHEQ tadqiqotlari bo‘yicha sezilarli ishlar amalga oshirildi. Shu davrda
Britaniya orollarining 100 ta hududida shamol tavsiflarining o‘lchovlari olib borildi.
1950 yilda «Vorth Scotland Hydroelectric Board» kompaniyasi Orkney arxipelagi
orollarida o‘rnatilgan eksperimental shamol qurilmalari tadqiqotini o‘tkazdi. SHEQ i
shamol tezligi 15,6 m/sek va quvvati 100 kVt bo‘lishiga mo‘ljallangan. U 1955 yilda
dizel elektr stansiyasi bilan birgalikda ma’lum muddat ishlab turdi, ammo
ekspluatatsiya davrida vujudga kelgan qiyinchiliklar tufayli uni ishlatish to‘xtatildi.
1950 yilda «Enfield Cable Company» firmasi quvvati 100 kVt bo‘lgan Andro turdagi
antiqa SHEQ sini ishlab chiqardi va Britaniya va Jazoirda o‘rnatdi. Qurilma balandligi
26 m bo‘lgan qobiq minora va diametri 24 m bo‘lgan, uchlarida chiqish teshikli qobiq
parraklardan iborat. Minora asosida bo‘lgan teshikdan kelayotgan havo bosimi
o‘zgarishi sababli u minora bo‘ylab turbina orqali o‘tib, parraklar uchidagi teshiklar
orqali chiqib ketadi. Quvvatni pnevmatik usulda uzatiluvchi SHEQ ning samarasi
oddiy turdagi gorizontal aylanish o‘qlari bo‘lgan shamol parraklarinikidan past bo‘lishi
aniqlandi[5].
Fransiyada XX asrning 60-yillarida birnecha yirik quvvatli SHEQ qurilib ishga
tushirilgan. Ular tarkibiga Parij yaqinida 1958 - 1966 yillarda ishlagan qanot turidagi
uch parrakli gorizontal aylanish o‘qi bo‘lgan uchta qurilma kiradi.
Ulardan birining quvvati shamol tezligi 16,5 m/sek bo‘lganda 800 kVt ga yetgan.
Diametri 30 m bo‘lgan shamol g‘ildiragi, generator va umumiy massasi 160 t bo‘lgan
uzatish tizimi balandligi 30 m bo‘lgan minoraga o‘rnatilgan. Shamol g‘ildiragining
aylanish tezligi 47 ay/min bo‘lgan SHEQ, kuchlanishi 3 kV, aylanish tezligi 1000
ay/min li sinxron generator bilan jihozlangan hamda kuchlanishi 60 kV va chastotasi
50 Gs bo‘lgan umumiy tarmoqqa elektr energiya uzatgan. Generatorning kuchlanishi
transformator yordami bilan 60 kV gacha oshirilgan va uzunligi 15 km bo‘lgan liniyaga
ulangan. Yana ikki qurilma Fransiyaning janubiga o‘rnatilgan[6].
Ulardan kichik quvvatlisi diametri 21 m va aylanish tezligi 56 ay/min bo‘lgan
shamol qurilmasi aylanish tezligi 1539 ay/min va quvvati 132 kVt li asinxron
generatori bilan v ≥ 12,5 m/sek shamol tezligida ishlagan. Ulardan birining o‘rnatilgan
quvvati 1000 kVt, shamol tezligi 16,5 m/sek bo‘lib, (minorasi bilan) massasi 97
tonnani tashkil etgan. SHEQ lari birinchisining solishtirma narxi 1155 doll/kVt,
janubda esa 1000 doll/kVt (narxlar 1960 yilga mos). XX asr o‘rtalarida Germaniya
Federativ Respublikasi olimi Xyutter boshchiligida aylanish tezliklari o‘zgarmas
bo‘lgan, yengil shamol g‘ildirakli va parraklari rostlanadigan tizimga ega bo‘lgan
SHEQ ni takomillashtirish bo‘yicha bir qator ishlar amalgaoshirilgan. SHEQ uchun
|
| |
