MUHOKAMA
Yollanma ishchilar mehnat muhofazasi. O‘rganishlar natijalari shuni ko‘rsatdiki,
birinchidan, qurilish materiallari, sement, shifer, yog‘och va yog‘och mahsulotlari hajmining
kattaligi va vaznining og‘irligi sababli, xususiy tadbirkorlar ushbu mahsulotlarni trasport
vositalariga yuklash, tashish, tushirish, qadoqlash, qo‘riqlash va sotishni ruxsat etilgan bir nafar
yollanma ishchi bilan bajara olmayotganliklari sababli qonunchilikda belgilanganidan ortiqcha
xodimlarni yollab norasmiy ishlatishga majbur bo‘lmoqda bu faqat bir qurilish soxasida emas
ishlab chiqarishda qishloq xo’jaligida sanoatda ko’pkina tarmoqlarda shu kabi xolatlar
ko’p,qurillishda pudrachi tashkilotlarlarda yollanib ishlaydigan ishchilar va davlatimizda
qurillishlar ortgani sababli alyuminiy (plastik) profillardan eshik, deraza va boshqa buyumlarni
tayyorlash yirik uskunalardan foydalanilgan holda, sanoat usulida amalga oshirilishi shuningdek,
xom-ashyo materiallari va tayyor mahsulotlarni ortish, tashish, tushirish va o‘rnatish uchun ko‘p
ishchi kuchi talab etilishi sababli xodimlarni norasmiy yollab ishlatishga to‘g‘ri kelmoqda.
Shu kabi holatlar avtomobillarni yuvish faoliyati bo‘yicha ham kuzatilmoqda. Natijada,
norasmiy yollangan xodimlarning mehnat muhofazasi va mehnat xavfsizligi ta’minlanmasdan,
mehnat stajlari yuritilmasligiga hamda kelgusida asoslangan pensiya to‘lovi kafolatlanmasdan
qolishiga sabab bo‘lmoqda, va bu nizollarni ortishiga mehnat muhofazasi talablari buzilishlariga
olib kelmoqda O‘zbekiston Respublikasining «Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida"gi qonuniga
binoan yuk ortish va tushirish ishlari og‘ir va xavfli ishlar toifasiga kiritilgan bo‘lib,
ish jarayonida bir xodimning doimiy ko‘taradigan yuk og‘irligi 15 kilogrammdan va ish smenasi
davomida jami ko‘taradigan yuk og‘irligi 870 kilogrammdan ortiq bo‘lmasligi lozim. Lekin
sement (1 qopi 50 kg), shifer, va yog‘och mahsulotlari sotishda (1 nafar ishchi bilan) mazkur
normalarga amal qilib bo‘lmaydi.
Yuqoridagi sabablarga ko‘ra, xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan
shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlarini qayta ko‘rib chiqish ehtiyoji yuzaga keldi.
Qarordagi shu kabi 17 faoliyat turlariga tegishli o‘zgartirishlar kiritildi va 2 faoliyat turi faqat
yuridik shaxslar tomonidan amalga oshirilishi belgilandi.17 faoliyat turiga o’zgartirishlar kiritildi
lekin yollanma ishchilar mehnat muhofazasi dolzarbligicha qolmoqda bunga misollar ish o’rnini
yuqotmasdan shu tashkilot talablariga ko’nib ishlash ish o’rinlari ko’p va yaxshi haq
to’lanadigan ish o’rinlarini yaratishga extiyoj juda katta sababi bizda Mamlakatda 1 million
441,8 ming kishi ishga muhtoj bo‘lib, ishsizlik darajasi 8.8 foizga yetdi. Resbuplika miqyosida
olib borilayotgan keng qamrovli bunyodkorlik ishlari yildan yilga oshishi natijasida bugungi
kunda qurilish sohasida faoliyat yuritayotgan tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilish talablariga
eʼtiborsizlik va xodimlarga xavfsiz mehnat sharoitlari yaratilmaganligi natijasida ishlab chiqarish
bilan bogʼliq holdagi baxtsiz hodisalar soni koʼpayotganligi kuzatilmoqda. Ishlab chiqarishdagi
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
249
shikastlanish sabablari va qurilishda avariya turlari. Mehnat xavfsizligi bo'yicha me'yoriy-
huquqiy baza. Qurilish tashkilotida shikastlanishlarni tahlil qilish va hisobga olish. Kasbiy xavfni
kamaytirish va baxtsiz hodisalarning oldini olish bo'yicha chora-tadbirlarning mukamal
tuzilmagani guvoxi bo’lamiz.
Baxtsiz hodisalar sabablari xilma-xil boʼlishiga qaramay, ularni sodir boʼlishining
umumiy sharoitlari boʼlib, bozor iqtisodiyotiga utish davrida daromad orqasidan quvish yoʼlida
koʼplab qurilish tashkilotlari ish beruvchilari va xodimlari qurilish ishlarini olib borishda
xavfsizlik qoidalariga amal qilmasligi hisoblanadi.
tezis, https://fotochlenov.ru/14/11/2017
qo'shilgan
Shu maqsadda, qurilish tashkilotlarida mehnatni muhofaza qilish ishlarini toʼgʼri tashkil
etish, ishchi-xodimlarga sogʼlom va xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratilishini taʼminlash hamda
baxtsiz xodisalarni oldini olishda kamchiliklar kuzatilyabdi, qurilish ishlari ustidan nazorat
o‘lchovini amalga oshirish hamda obyektlarda nazorat tizimli ta’minlanmagani, shuningdek
qurilishni tashkil etish va ishlab chiqarish loyihalarini qurilish jarayoniga joriy qilishning
huquqiy mexanizmi mavjud emasligi mas’ullar javobgarligini aniq belgilashga to‘siq bo‘lmoqda;
XULOSA
Oʼzbekiston Respublikasida oxirgi yillarda mehnat jarayonida insonning xavfsizligi,
hayoti va sogʼligʼi, ish qobiliyati saqlanishini taʼminlash borasida keng koʼlamli islohatlar
amalga oshirilmoqda. Xususan, mehnatni muhofaza qilish sohasidagi asosiy toʼrtta vakolatlarni
amalga oshirish, mehnatni muhofaza qilish sohasidagi xizmatlar bozorining professional
ishtirokchilariga oʼtkazib berilishi, mehnatni muhofaza qilish boʼyicha davlat va jamoat nazorati
kuchaytilishi borasidagi barcha amalga oshirilayotgan tadbirlar eng avvalo korxona va
tashkilotlarda, ish oʼrinlarida mehnat sharoitlarini yaxshilashga, ishlab chiqarishdagi
jarohatlanishni oldini olishga qaratilgan.Shunday bo’lsada ko’plab xolatlarda baxsiz xodisalar
guvohi bo’lmoqdamiz bunga sabab gohida ish beruvchining layoqatsizligi yoki ish jaroyonida
ishlayotkan ishchilar bilimsizligi va bir nechta omillar asosida yuzaga kelmoqda bu
kamchiliklarni bartaraf etishga qaratilgan taklif shundan iboratki. Mehnatni muhofaza qilish
yuzasidan kamisya tuzish, sabab korxonalarda faolyat keng qamrovli mehnatni muxofaza qilish
texnik xafsizligi sanoat xafsizligi juda bir keng qamrovda,buni jamlab olish zarur bo’ladi bunga
bita odamning yani mehnatni muxofaza qilish muxandisini kuchi yetmaydi,har kuni har ish
joylarida harxil kamchiliklar bo’lishi mumkin bu xato kamchiliklar avalam bor kimga tasir qiladi
insonga shu ish joylarida ishlovchilar hayotiga sog’lig’iga tasir qiladi,Biz har birimiz bu
kamchiliklarni ko’rib joyida va o’z vaqtida bartaraf etishimiz lozim bo’ladi,bu degani bir
odamga harbir narsani yuklab qo’ymasdan har bir kishi o’zining hayoti sog’ligi uchun kurashishi
kerak yani tan jaroxat olmasdan ishlashi,Kamisya tuzish kerak bu kamisyada mehnatni
muxofazasi va sanoat muxofazasi bilim ko’nikmasiga ega bo’lishi,kamisyaga azo bo’lgan har bir
shaxs ko’rinib turibdiki bir lavozim egasi xisoblanadi uning qo’l ostida ishlovchilari bor bu ish
jaroyonida ularning hayoti va sog’lig’iga javobgar shaxs xisoblanadi,Bu kamisya faqat bilim
saviyasini tekshirish bilan chegaralanib qolmaydi bu kamisya harxil ishlarni bajaradi
masalan,ishlab chiqarishdagi ish sharoyitlarini yaxshilash jaroxatlanish va kasp kasaliklarini
uchrash xolatlarini oldini olish bo’yicha jamoadan kelgan takliflar asosida ish beruvchiga taqdim
qilish uchun dasturlar ishlab chiqish takliflar ishlab chiqishda malum mudat har bir ish joyida
bo’limda sektirda mehnat muxofazasiga oid uch bosqichli nazorat olib borilganda aniqlangan
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
250
kamchiliklardan ishlab chiqarishda sodir bo’lgan baxsiz xodisalar sabab taxlilaridan foydalanishi
kerak mexnatni muhofaza qilish bo’yicha kamisya azolari xamjixatlikda shu korxonada sodir
bo’lgan baxsiz xodisa sabablarini o’rganib chiqib uni kelajakda yana qayta sodir bo’lishini oldini
olish uchun shu uch bosqichli nazoratdan mukammal o’rganib chiqib dastur ishlab chiqishi
uchun mehnatni muhofaza qilish doyimiy kamisya bu joylarda juda katta yordam berishi kerak
chora tadbirlarni ishlab chiqishda har yili yil oxirida keyingi yil uchun mehnatni muxofaza qilish
bo’yicha qancha sarf xarajatlar ketadi qanday chora tadbirlar ishlab chiqiladi qanday ishlar
bajarilishi kerak dastur va chora tadbirlar ishlab chiqadi guvohi bo’lamizki mehnat muxofazi
qilish muxandisi kamchiliklarni to’plab nachalnik sexga ko’rsatadi yoki masterga ko’rsatadi
nachalnik sex yoki master buni ko’rishga vaqti bo’lmaydi yoki xoxlamaydi xa bo’ldi deydida shu
bilan bu narsa chora tadbirga kiritiladi keying yilga bu narsani kamchiligi kelib chiqadi yoki
bunda oldingi qilingan dasturlarni nachalnik sex bosh mexanik bosh energetik bularga
qatnashmagani yaqqol ko’rinib turadi keyin boshlanadi muomolar pul yetmasligi va boshqa
shuning uchun mehnat muhofazasi doyimiy azolari yetuk kasp egalari yani bu joyda bosh
mexanik bosh energetik kerak bo’lsa sex boshliqlari praraplar shular hamjixatlikda mehnat
muhofazasini olib borishda bir biriga yordam berishi shart bular bir biriga yordam berib
tuziladigan chora tadbirlar dasturlarxam mukammal bo’ladi keying yilga o’tilganda muomolar
kelib chiqmaydi raxbaryatga keying yilni mehnat muhofazasi qilishda ketadigan sarf xarajatlari
qilinadigan ishlarni asoslab berishga bu kamisyani xamjixatlikda ishlagani asos bo’ladi bir odam
buni asoslab bera olmaydi harbir kamisya azosi o’zining mehnat lavozimiy yo’riqnomasidan
kelib chiqib mehnat muxofazasi bo’yicha takliflar tayorlashi kerak agar takliflar berilmay
etiborsizlik bo’lsa mehnat muxofaza qilish muxandisi yakka tartibdagi ximoya vositalarimi yoki
zararli ishlarda ishlaydigan ishchilarga berilishi kerak bo’lgan sut maxsulotlarini berish bo’yicha
chora tadbirlar qiladi yoki raxbaryadga aytadida lekin yolg’izlanib qoladi bunga kamisya azolari
bilan kelishim kimga qanday shaxsiy ximoya vositalari zararli va xafli ishlarda ishlayotkan
ishchilarga qanday imtiyozlar kampinsatsiyalar berish kerak bulani kelishib takliflar berilishi
kerak buyerda albata doyimiy faolyat olib boruvchi kamisya azolari mehnati juda katta bo’lishi
kerak.
REFERENCES
1. O‘zbekiston Respublikasining 2016-yil 22-sentabrdagi O‘RQ-410-sonli “Mehnatni
muhofaza qilish to‘g‘risida”gi qonun.
2. Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 15.09.2014 yildagi 263-son.
3. avtoreferat 04.04.2018 da qo'shilgan.
4. https://fotochlenov.ru/14/11/2017
5. Mehnat muxofazasi va texnik xafsizlik O‘.R.YO‘LDOSHEV TOSHKENT – 2012.
| 