Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik




Download 3,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/97
Sana21.05.2024
Hajmi3,28 Mb.
#248344
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   97
Bog'liq
6 Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik

Mikroprotsessorlar 
Birinchi mikroprotsessor 1971 – da Intel (AQSh)-4-bit Intel 4004 
tomonidan chiqarildi. Hozirgi kunda bir necha yuz turli mikropro-
tsessorlar ishlab chiqarilmoqda, ammo HDPE-da ishlatiladigan 
mikroprotsessorlar orasida x86 oilasining mikroprotsessorlari eng 
mashhur hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchilar orasida Intel (Pentium, 
Pentium MMX, Pentium Pro, Pentium II, Pentium III, Pentium IV, 
Xeon, Celeron) va AMD Corp kabi kompaniyalar mavjud. (protses-
sorlar – Duron, Athlon, Sempron) va Apple Makintosh. 
Strukturaviy ravishda, zamonaviy mikroprosessor – bu yarim 
super o‘tkazuvchilar kristallda-bir necha kvadrat millimetrli to‘rtbur-
chak shakldagi kristalli silikonning nozik plastinkasida amalga 
oshiriladigan juda katta integral devor. Protsessorning barcha 
funksiyalarini amalga oshiradigan sxemalar mavjud. Kristall plastinka 
odatda plastik yoki keramika tekis tanaga joylashtiriladi va oltin pinalar 
bilan metall pinlarga ulanadi, shunda u biriktirilishi mumkin. 
Tashqi qurilmalar va birinchi navbatda RAM bilan protsessor bir 
nechta super o‘tkazuvchilar guruhlari – shinalar (ma’lumotlar avtobus-
lari, manzil avtobuslari va buyruq avtobuslari) bilan bog‘langan. 
Protsessorlarning asosiy parametrlari quyidagilardir: ish kuchla-
nishi, bit chuqurligi, ish soat tezligi, ichki soat tezligi va Kesh hajmi. 
Protsessorning ish kuchlanishi anakart tomonidan ta’minlanadi, 
shuning uchun turli xil anakartlar turli xil protsessorlarga mos keladi 
(ular birgalikda tanlanishi kerak). Protsessor texnologiyasi rivojlanib 
borayotganligi sababli ishchi kuchlanishning bosqichma-bosqich 
pasayishi kuzatiladi. Intel Pentium protsessorlariga o‘tish bilan 3,3 V ga 
tushirildi va hozirda 3 V dan kam.
Ishchi kuchlanishning pasayishi protsessor kristallidagi struktu-
raviy elementlar orasidagi masofani elektr uzilishdan qo‘rqmasdan 


37 
millimetrning o‘n minginchi qismiga kamaytirishga imkon beradi. 
Voltajning kvadratiga mutanosib ravishda, protsessorda issiqlik 
tarqalishi kamayadi va bu uning haddan tashqari issiqlik tahdidisiz 
ishlashini oshiradi. Shunga qaramay, har doim mikroprosessorning 
yuqori qismida ishlaydigan sovutish uchun fan (sovutgich) o‘rnatiladi. 
Protsessorning bit tezligi bir vaqtning o‘zida (bir soat ichida) 
registrlarida qancha ma’lumotni qabul qilishi va ishlashi mumkinligini 
ko‘rsatadi. Birinchi x86 protsessorlari 16-bit edi. 80386 protsessoridan 
boshlab ular 32-bit arxitekturasiga ega. Intel Pentium oilasining 
zamonaviy protsessorlari 32-bitli bo‘lib qoladi, ammo ular 64-bitli 
ma’lumotlar avtobuslari bilan ishlaydi (protsessorning hajmi ichki 
registrlar hajmi bilan belgilanadi). 
Operatsion soat tezligi va uning ichki ko‘paytirish koeffitsienti. 
Protsessorda har bir jamoaning ishlashi muayyan miqdordagi vaqtni 
oladi. Soat pulslari anakartda joylashgan mikroprotsessor to‘plamiga 
(chipset) kiritilgan chiplardan birini o‘rnatadi. Protsessorga keladigan 
soat tezligi qanchalik baland bo‘lsa, u bir vaqtning o‘zida ko‘proq 
buyruqlar bajarishi mumkin. Birinchi x86 protsessorlari 4,77 MGts dan 
yuqori bo‘lmagan chastotada ishlashi mumkin edi va bugungi kunda 
protsessorlarning ish chastotasi sekundiga uch milliard soat (3 GGs) dan 
oshib ketdi. 
Soat signallari protsessor anakartdan olinadi, bu faqat jismoniy 
sabablarga ko‘ra protsessor kabi yuqori chastotalar bilan ishlamaydi. 
Bugungi kunda uning chegarasi yuzlab MGts. Protsessorda yuqori 
chastotalarni olish uchun 3 koeffitsienti bo‘yicha ichki chastota 
ko‘paytiriladi; 3,5; 4; 4,5; 5 va undan ko‘p. Misol uchun, 2,4 GHz MP 
chastotasi 400 MGts tizim avtobusining chastotasi bo‘lib, 6 koeffitsienti 
bilan ko‘paytiriladi. 
Protsessor ichidagi ma’lumotlar almashinuvi RAM kabi boshqa 
qurilmalar bilan almashishdan bir necha marta tezroq bo‘ladi. Ramga 
murojaatlar sonini kamaytirish uchun protsessor ichida bufer maydoni 
yaratiladi-Kesh xotirasi deb ataladi. Bu «super-operativ xotira»kabi.
Protsessor ma’lumotlarga muhtoj bo‘lsa, u avval Kesh xotirasiga kiradi 
va faqat kerakli ma’lumotlar bo‘lmasa, uning Ramga aylanishi sodir 
bo‘ladi. Ramdan ma’lumotlar blokini olib, protsessor uni bir vaqtning 
o‘zida Keshga olib keladi. Yuqori samarali protsessorlar har doim 
yuqori Kesh hajmiga ega. 


38 
Protsessor anakartda joylashgan va protsessor ulagichiga (Socket) 
ulangan. Shu munosabat bilan, protsessor faqat mos keladigan Socket 
bo‘lgan tizim kartasiga ulanishi mumkin. Socket 478, Socket 775, 
Socket A, Socket 754, Socket 939 / 940 va boshqalar: quyidagi 
protsessor ulagichlar ulangan CPU topishingiz mumkin. 

Download 3,28 Mb.
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   97




Download 3,28 Mb.
Pdf ko'rish