Operatsion xotira qurilmasi (RAM)
Dinamik xotira chiplari kompyuterning asosiy RAM sifatida
ishlatiladi. Statik xotira chiplari protsessor ishlashini optimallashtirish
uchun mo‘ljallangan yordamchi xotira (Kesh) sifatida ishlatiladi.
Kompyuterdagi operativ xotira modullar deb ataladigan standart
rozetkalarda joylashgan. RAM modullari anakartdagi mos keladigan
ulagichlarga kiritilgan. Agar ulagichlarga kirish qulay bo‘lsa, u holda
operatsiya qo‘lda bajarilishi mumkin. Agar qulay kirish imkoni
bo‘lmasa, tizim blokining agregatlarini to‘liq bo‘lmagan demontaj
qilish talab qilinishi mumkin va bunday hollarda operatsiya mutaxas-
sislarga topshiriladi.
Kompyuter yoqilgan paytda uning operativ xotirasida hech narsa
yo‘q - na ma’lumotlar, na dasturlar, chunki RAM hujayralarni sekund-
ning yuzdan bir qismidan ko‘proq zaryad qilmasdan hech narsani saqlay
olmaydi, lekin protsessorga buyruqlar kerak, shu jumladan keyin
birinchi daqiqada yoqish kerak bo‘ladi.
Doimiy saqlash qurilmasi (ROM)
Shuning uchun, protsessorning manzil avtobusiga ulangandan
so‘ng darhol boshlang‘ich manzili ko‘rsatiladi. Bu dasturlarning
ishtirokisiz (har doim bir xil) apparat bilan amalga oshiriladi. Protsessor
o‘zining birinchi jamoasi uchun taqdim etilgan manzilga murojaat qiladi
va keyin dasturlarda ishlay boshlaydi.
Ushbu asl manzil hali hech narsa bo‘lmagan Ramni ko‘rsa-
tolmaydi. Boshqa xotira turi – doimiy saqlash qurilmasi (rom)
41
ko‘rsatiladi. Rom chipi kompyuter o‘chirilgan bo‘lsa ham, ma’lumotni
uzoq vaqt davomida saqlashga qodir. Romdagi dasturlar «tikilgan» deb
ataladi – ular chip ishlab chiqarish bosqichida qayd etiladi.
Romdagi dasturlar to‘plami asosiy i / u tizimini (BIOS-Basic Input
Output SYSTEM) tashkil qiladi. Ushbu paketning dasturlarining asosiy
maqsadi kompyuterning tarkibi va ish faoliyatini tekshirish va
klaviatura, monitor, qattiq disk va floppy disk bilan ishlashni
ta’minlashdir. Klaviatura kabi standart qurilmalarning ishlashi BIOS-ga
kiritilgan dasturlarga xizmat qilishi mumkin, ammo bunday vositalar
barcha mumkin bo‘lgan qurilmalar bilan ishlashni ta’minlay olmaydi.
Misol uchun, BIOS ishlab chiqaruvchilari bizning qattiq va
moslashuvchan disklarimiz parametrlari haqida mutlaqo hech narsa
bilishmaydi, ular o‘zboshimchalik bilan hisoblash tizimining tarkibi
yoki xususiyatlarini bilishmaydi. Boshqa uskunalar bilan ishlashni
boshlash uchun BIOS-ga kiritilgan dasturlar kerakli parametrlarni
qayerdan topishingiz mumkinligini bilishi kerak. Aniq sabablarga ko‘ra
ular RAM yoki doimiy saqlash qurilmasida saqlanmaydi.
Ayniqsa, buning uchun ANAKARTDA CMOS (complementary
metaloxide
semiconductor)
deb
nomlangan
ishlab
chiqarish
texnologiyasiga ko‘ra, «doimiy bo‘lmagan xotira» chipi mavjud.
Ramdan farqli o‘laroq, uning mazmuni kompyuterni o‘chirish vaqtida
o‘chirilmaydi, lekin romdan tizimga kiritilgan uskunaga muvofiq
ma’lumotlarni kiritish va mustaqil ravishda o‘zgartirish mumkinligi
bilan ajralib turadi. Ushbu chip doimiy ravishda anakartda joylashgan
kichik batareyadan quvvatlanadi. Ushbu batareyaning zaryadlanishi,
agar kompyuter bir necha yilni o‘z ichiga olmasa ham, chip
ma’lumotlarni yo‘qotmasligi uchun yetarli.
CMOS chipida moslashuvchan va qattiq disklar, protsessor haqida,
boshqa anakart qurilmalari haqida ma’lumot saqlanadi. Kompyuterning
vaqt va taqvimni (hatto yopiq holatda ham) aniq kuzatishi, shuningdek,
tizim soatlarining o‘qishlari CMOS-da doimiy ravishda saqlanadi (va
o‘zgartiriladi).
Shunday qilib, BIOS-da yozilgan dasturlar kompyuter appara-
tining tarkibi haqidagi ma’lumotlarni CMOS chipidan o‘qiydi, undan
so‘ng ular qattiq diskka murojaat qilishlari mumkin, agar kerak bo‘lsa,
moslashuvchan bo‘lishi va u yerda qayd etilgan dasturlarni boshqarishni
topshirishlari mumkin.
|
