Taklif tushunchasi va taklif qonuni
Iste’molchilar molni sotib olishlari uchu
avvalo bu mollarni ishlab chiqarish kyyerak.
Mollarni ishlab chiqarish va ularni
iste’molchilarga yetkazib berish esa ishlab
chiqaruvchilar o’z mahsulotlarining sotilishi
o’zgarishiga, eng avvalo narxlarning o’zgarib
turishiga qanday munosabatda bo’lishlari
bilan bog’liqdir. Bu esa taklif qonuni asosida
amalga oshadi.
Taklif
Taklif
– ishlab chiqaruvchilarning bozorda sotish
hohishi bo’lgan mollar va xizmatlar miqdoridir.
Taklif
– ishlab chiqaruvchilarning bozorda sotishga
hohishi bo’lgan mollardan qancha va qanday
turlarda ishlab chiqarilganligini ko’rsatadi. Mollar
taklifiga texnika taraqqiyoti, ishlab
chiqaruvchilarning monopol hukmronligi, mollar
bahosida bo’ladigan o’zgarish kabilar ta’sir qilishi
mumkin. Shuning uchun ham taklifni ko’tarilib (yoki
pasayib) boruvchi o’q tarzida ifodalash mumkin.
Taklif
Bizga ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab
chiqaruvchilar o’z mollarini yuqoriroq bahoda, ya’ni
qimmatroq sotishga harakat qiladilar. Shuning uchun ham
sotuvchilar o’z mollariga imkon chegarasidagi eng quyi
bahoni belgilaydilar. Bundan past baho esa bu mollar
ishlab chiqarishni samarasiz qilib qo’yadi. Umuman, taklif
qilinayotgan mollarning bozor bahosi bilan ularning miqdori
o’rtasida bevosita bog’liqlik mavjud bo’lib, bahoning o’sishi
bilan taklif hajmi ortadi va bahoning pasayishi bilan taklif
hajmi kamayadi. Baho bilan taklif o’rtasidagi bunday
bog’liqlikni taklif qonuni deyiladi. Taklif qilinayotgan
mollarning bozor bahosi bilan bu mollar miqdori o’rtasidagi
munosabat taklif egri chizig’i deyiladi. Uni quyidagicha
ifodalash mumkin.
Taklif hajmiga bahodan tashqari bir necha omillar
ta’sir ko’rsatadi: resurslarga baholarning o’zgarishi
(minyyeral o’g’itlarga baholarning pasayishi
bunday taklifni oshiradi), texnologiyalarning
o’zgarishi (makkajo’xori zararkunandasiga qarshi
kuchli vositaning ishlab chiqarilishi makkajo’xori
taklifini oshiradi), soliqlarda va dotatsiyalardagi
o’zgarishlar (sigaretalarga bo’lgan aksiz solig’ining
oshishi uning taklifini qisqartiradi), boshqa tovarlar
baholarining o’zgarishi (qo’y va cho’chqa go’shti
baholarining pasayishi mol go’shti taklifini oshiradi)
va boshqalar.
Taklif hajmi darajasining baho oshishiga
javoban o’zgarishi taklifning egiluvchanligi
bilan xaraktyyerlanadi. Bunday
o’zgarishlarning o’lchovi bo’lib taklifning
egiluvchanlik koeffitsenti xizmat qiladi.
Agarda biz ko’rib chiqqan qonunlarni
taqqoslasak; talab va taklif bahoning
ko’tarilishi va pasayishiga ta’sir etuvchi ikki
qarama-qarshi kuch ekanligiga amin
bo’lamiz. O’z navbatida baho ham bozor
omillarini ziddiyatli o’zgarishlarga olib kelishi
mumkin.
Sotuvchi va xaridorning iqtisodiy ahvoli bozor
konyunkturasiga, bozorning joriy holatiga bog’liq
bo’ladi. Ayrim tovarlar va ularning guruhlari
bo’yicha hamda butun tovar hajmi bo’yicha talab
va taklifning muayyan nisbatida bozor
konyunkturasi o’z ifodasini topadi. U quyidagi
omillar ta’siri ostida o’zgaradi: tovarlarni ishlab
chiqarish ko’lami va ularning zahiralari, baholar
dinamikasi, pul daromadlar, savdo va reklamani
tashkil etish, talab va taklifning o’zaro nisbati.
Bunda ayrim mahsulot, ular guruhi va butun tovar
massasi bo’yicha talab va taklif o’rtasidagi nisbat
muhim rol o’ynaydi. Chunki unga tovar egasining
taqdiri bog’liq bo’ladi.
Строка 1
Строка 2
Строка 3
Строка 4
0
2
4
6
8
10
12
Столбец 1
Столбец 2
Столбец 3
Ishlab chiqarish
| 