• 11.1. Дастурий таминотнинг таснифланиши. Таянч сщз ва иборалари
  • Щзбекистон Республикаси




    Download 1,03 Mb.
    bet27/39
    Sana19.01.2024
    Hajmi1,03 Mb.
    #141219
    1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   39
    Bog'liq
    muzaffar

    11 - М А O Р У З А:


    Ахборот тизими дастурий таминотининг умумий тавсифи

    Р е ж а :


    11.1. Дастурий таминотнинг таснифланиши.


    11.2. Дастурий махсулотлар тавсифи.
    11.1. Дастурий таминотнинг таснифланиши.


    Таянч сщз ва иборалари:
    Тизимли дастурий таoминот,амалий дастурий таминот,операцион тизимлар,сервис дастурий таoминоти,бир вазифали операцион тизим,куп вазифали операцион тизим.

    Замонавий ахборот техналогияларининг гуркираб ривожланиши ва уни ыщллаш сохасининг кенгайиши дастурий таминиотнинг (ДТ) жадал ривожланишига олиб келади.шининг такидлашнинг щзи етарлики, 1996 йил жахон ъамжамиятидадастурий таминотга 100 млрд. АКШ долларидан зиед маблаг сарфланди. Бунда ДТ ривожланиши йщналиши шуни кщрсатдики, ъаракатлар тенденцияси йилига 20% усиб бормокда.


    Ахборот тизмларинингдастурий таминоти деганда, ъисоблаш техникаси воситалари билан маoлумотларни ыайта ишлаш тизимини яратиш ва улардан фойдаланиш учун дастурий ва хужатли воситаларни жамлаш тушинилади.
    Дастурий таoминот томонидан бажариладиган функцияларга боьлик холда, икки гурух: тизимли дастурий таoминот ва амалий дастурий таoминотга бщлиш мумкин.
    Тизимли ДТ компpютерда ахборотни ыайтаишлаш жараёнини ташкил этади ва амалий дастурлар учун меъердаги иш мухитини таoминлайди. Тизимли ДТ аппарат воситалари билан шу кадар якин алоыадаки, уни баoзида компpютерни бир ыисми ъам деб ъисоблашади.
    Амалий дастурий таoминот фойдаланувчининг аниы вазифаларини хал этиш ва умуман ахборот тизимининг ъисоблаш жараёнини ташкил этиш учун мужалланган.
    Тизимли ДТ таркибига ыуйдагилар киради:
     операцион тизимлар;
     сервис дастурлар;
     дастурлаштириш тиллари трансляторлари;
     технк хизмат дастурлари;
    Операцион тизимлар (ОТ) ахборротни ыайта ишлаш жараёнини бошыариш ва аппарат воситалари билан фойдаланувчилар щртасидаги щзаро алоыаларни таoминлайди. ОТ нинг асосий вазифаларидан бири ахборотнинг кириш чиыиш жараёнини автоматлаштириш, фойдаланувчи хал этадиган амалий вазифани бажаришни бошыаришдир. ОТ керакли ахборотни ЭХМ хотирасига киритади ва уни бажарилишини кщзатади; тщьри ъисоблашларга ъалакит берувчи вазиятларни тахлил этади, кийинчиликлар пайдо бщлганда нима ыилиш зарурлиги хакида кщрсатма беради. Бажариадиган вазифалардан келиб чикиб, ОТ ни уч гурухга бщлиш мумкин.
     бир вазифали (бир киши фойдаланувчи);
     кщп вазифали (кщп киши фойдаланувчи);
     тармоыли
    Бир вазифали ОТ бир фойдаланувчининг ъар бир аниы пайтда аниы бир вазифани бажариши учун мужалланган. Бундай операцион тизимнинг тпик вакили МS-DОS дир (уни Micrоsоft фирмаси ишлаб чиккан).
    Кщп вазифали ОТ ваытни мулpтидастур режимида таысимлашда ЭХМдан жамоа бщлиб фойдаланишни таoминлайди (ЭХМ хотирасида бир неча дастур-вазифалар бщлади ва просесор компютер ресурсларини вазифалар щртасида таысимлайди). Бундайсинфдаги ОТнинг типик вакиллари: IBM компаниясининг UNIX, ОS2, Micrоsоft Windоws 95, Micrоsоft Windоws NT ва бошыалардир.
    Тармоыли операцион тизимлар локал ва глобал тармоыларнинг пайдо бщлиши билан боьлик ва фойдаланувчининг ъисоблаш тармоылари барча ресурсларигакиришини таминлаш учун мщлжалланган. Тармоыли ОТ ларнинг типик вакиллари: Njvell NetWere, Micrоsоft Windоws NT, Banyan Vines, IBM LAN, UNIX, Sun фирмасининг махсулоти Sоlоrisдир.
    Ыуйдаги ОТ ривожланишининг асосий йщналишлари келтирилган:
     операцион тизимлар нархларининг камайиши;
    дастур кщринишида амалга оширилган ОТ кщплаб функцияларининг микро дастур кщринишида руебга чиыиши;
    кщп просесорли компpютерлар ишини таoминоти;
    компpютерларнинг турли турлари (авлодлари) дастурлар муофиклигини таминлаш;
    паралел дастурни бажарилишини таминлаш;
    таысимловчиъисоблаш тармоьини хосил ыилувчи турли компютерлар процессорларида алохида вазифалар амалга оширилади.
    Сервис дастурий таoминоти - фойдаланувчига компютер билан ишлашга ыщшимча хизматлар такдим этувчи ва операцион тизимлар имкониятларини оширувчи дастурий махсулотлар жамлигидан иборатдир.
    Бирок функционал имкониятларига кура сервис воситаларини ыуйдагича воситаларга бщлиш мумкин:
    фойдаланувчи интерфейсини яхшиловчилар;
    маoлумотларни бщзилиш ва кодасиз киришлардан химоякилувчилар;
    маoлумотни ыайта ишловчилар;
    диск ва тесткор хотира ыурилмаси щртасида маoлумот алмашинувини тезлаштирувчилар;
    вирусга карши воситалар;
    Ташкил этиш ва амалга ошириш усулига кура сервис воситалар ыобиыли утилаталар ва мустаыил тарзида такдим этилиши мумкин. Ыобиылар операцион тизим ёки утилиталар гурухи щзра худди бир созловчидекдир. Ыобиылар ва утилиталар орасидаги фары кщпрок фаыат биринчисининг универсаллиги ва иккинчисининг иктисослашганлигида ифодаланади.
    ОТ нинг созловчиси бщлган ыобиылар операцион ыобиылар деб аталади. Утилиталар ва автаном дастурлар тор иктисослашган бщлиб, ъар бири щз вазифасини бажаради. Бирок утилиталар автоном дастурлардан фарыли равишда тегишли ыобиылар мухитида бажарилади. Бунда улар щз вазифасини бажаришда ОТ дастурли ва бошыа утилиталар юилан ракобатга киришади. Шу боис сервис воситалар таснифи щз вазифалари ва ташкил этиш усулларига кура анча шартлидир.
    Ыобиы фойдаланувчига сифат жихатдан янги интерфейс такдим этади. ОТ фойдаланувчи операция ва буйрукларни икир чикиригача билишдан озод этади. Кщпгина ыобиылар масалан, MS-DOS оилсига мансубларининг вазифалари файллар ва каталоглар билан ишлашга йщналтирилган ъамда файлларни тез топишни таминлайди.
    Утилиталар фойдаланувчига ыщшимча хизматларни (махсус дастурлар ишлаб чиыишни талаб этмайдиган) асосан дисклар ва файлли тизимлар бщйича хизмат кщрсатиш кщринишида такдим этади.
    Утилиталар кщпинча ыуйидаги вазифаларни бажаришга йул куяди:
    дискларга хизмат кщрсатиш(ахборотни шаклга солиш, саылашни таминлаш, тухтатиш ва бошыалар юз берганда уни тиклаш имконияти);
    файл ва каталогларга хтзмат кщрсатиш(худди ыобиылар каби);
    архивларни яратиш ва янгилаш;
    компютер ресурслари хакида, дискли макон хусусида, дастурлар щртасида ТХК ни таысимлаш тщьрисида ахборот такдим этиш;
    турли режим ва форматлардан матинли ва бошыа файллари босиш;
    кмпютерни вируслардан химоя ыилиш;
    Вирусга карши химояли дастурий воситалар вирусларни топиш ва даволашни таминлайди. Вирус атамаси билан турли номакул ъаракатларни амалга ошириб бошыа дастурларга кириб олган холда кщпайишга кодир бщлган дастур тушинилади.
    Дастурлаштириш тили транслятори деб, дастурлаштириш тилидан (одатда) машина кодига дастур матнини таржима ыилишни амалга оширувчи дастурга айтилади.
    Дастурлаштиришнинг кириш тили, транслятор машина тили стандарт дастурлар кутиб хонаси транслятция килинган дастурларнинг ъисоблаш ва бир бутунликка жамлаш воситаларини ичига олган воситалар мажмуи дастурлаштириш тизими деб аталади.Дастурлаштириш тизимида транслятор дастурлаштиришнинг киритиш тилида езилган дастурни аниы бир ЭХМнинг машина буйуриги тилида таржима килади. Кириш тилидан таржима ыилиш усулига боьлик холда трансляторлар компилятор ва интерпретаторларга бщлинади.
    Компиляциялашган дастур машина тилида обектли моделлар туркимига айланади, улар сунгра магнит дискда файл кщринишида бажариш ва саыланишга тайёр ягона машина дастурларига йиьилади бу дастур такрор трансшляциясиз кщп бажарилиши мумкин.
    Интерфикатор ыадамба ыадам трансляция ва бошлангич дастур операторларини дархол бажаришни амалга оширади дастурлаштириш кириш тилининг ъар бир оператори машина тилининг бир ёки бир неча буйругига трансляция ыилинади улар шу захатиек дискд саыланмаган ъолда бажарилади . Шундай ыилиб, интерпретацияда дастур машина тилида саыланмайдиган ва ъар ал бошлангич дастурни бажаришда кушишга уни ыайтадан трансляция ыилиш лозим. Компляторларга нисбатан интерфикаторларнинг асосий афзаллиги унинг оддийлигидир.
    Дастурлаштиришнинг кириш тили ыуйидаражеали тили деб аталадиган машина тилига нисбатан юыори даражали тил деб аталади.
    Энг кщп тарыалган дастурлаштириш тиллари бейсик, С++, фортран ва бошыалардир. Ривожланиш тенденсияси - Visual Basic туридаги 4-авлод тилларининг пайдо бщлишидир.
    Техник хизмат кщрсатиш дастурлари деганда компpютер иши жараёни ёки умуман ъисоблаш тизимида диагностика ва хатоларни топиш учун дастурий аппарат воситаларини жамланмаси тушинилади. Улар ыуйидагиларни щз ичига олади:
    ЭХМ ва унинг айрим кисимлари ишининг тщьрилиги диагностик ва тест назорати воситалари , шу жумладан уларнинг ЭХМ да муайян лоткализацияси бщлган хатолар ва шикастланишларнинг автоматик излаш;
    ахборот тизими ъисоблаш мухити диагностика ва назорат ыилишнинг махсус дастурлари.



    Download 1,03 Mb.
    1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   39




    Download 1,03 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Щзбекистон Республикаси

    Download 1,03 Mb.