70
E s l a t m a - Asboblarni galvanik elementlar ta’minoti bilan butlanganda
ularning ishlash
qobiliyatlari tekshiriladi.
2. Elektrik xavfsizlik ko‘rsatmalariga muvofiq 10 V dagi sinov
kuchlanishlarda termometr bilan elektrodlarning biriktiruvchi simlar (kabellar)ni
izolyasiyasi qarshiliklari va IP kiruvchi qarshiliklari tekshiriladi. Qarshiliklarning
o‘lchangan qiymatlari elektrik xavfsizlik talablariga mos kelishi lozim.
3. Potensialni o‘lchash xatoliklarini elektrik xavfsizlik
va IP talablariga
muvofiq holda tekshiriladi.
4. Namunalash natijalari elektrik xavfsizlik talablariga mos kelmaydigan
asboblar yaroqsizga chiqariladi va keyingi qiyoslashga yo‘l qo‘yilmaydi.
pH (rX) ni o‘lchashlardagi asosiy yo‘l qo‘yiladigan
xatoliklar chegaralarini aniqlash
1. rN (rX) o‘lchashlardagi asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatoliklar chegaralarini 7
bo‘limda aytib o‘tilgan
sharoitlarda, qo‘l bilan yoki avtomatik
termokompensatsiyalash rejimida aniqlanadi.
2. Ushbu bo‘lim bo‘yicha operatsiyalar buferli
eritmalar - rN ishchi
etalonlaridan foydalanib o‘tkaziladi, va ular 3 va 5 bandlarga muvofiq quyidagi
usullarda tayyorlanadi:
2.1. (25 ± 0,2) °S eritma haroratida rN = 1,65 i rN = 9,18 qiymatlarga teng
bo‘lgan buferli eritmalar - rN ishchi etalonlari
yordamida asbobni ED
ko‘rsatmalariga binoan sozlash (darajalashtirish) o‘tkaziladi.
2.2. O‘lchashlarni yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegaralari 0,03 rN dan kam
asboblar uchun, rN o‘lchashlarni uchta buferli eritmalarda – eritmalarning (25 ±
0,2) °S haroratlarida rN = 3,56, rN = 4,01 va rN = 10,00 qiymatlarga teng bo‘lgan
bufer eritmalarda o‘tkaziladi.
O‘lchashlarni xar bir buferli eritmalarda uch martadan (
p ≥ 3) kam
bo‘lmagan miqdorda qaytarib o‘lchanadi. Agar rN o‘lchash natijalariga ko‘ra
maksimal farqlanishlar EX da o‘rnatilgan o‘lchashlarni asosiy yo‘l qo‘yiladigan
xatoliklari chegaralaridan oshib ketmasa, o‘lchash natijalari o‘rtacha
qiymati
71
aniqlanadi va ushbu bufer eritmasi uchun o‘lchangan rN
o‘lch
qiymatlarini o‘rta
arifmetik qiymati topiladi.
2.3. O‘lchashni yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegaralari 0,03 rN dan kam
bo‘lgan asboblarda rN uchtadan bittasidagi (asbobni ishlatishdagi muhim bo‘lgan
diapozonni inobatga olgan holda) bufer eritmalarda – eritma haroratlari (25
±0,2)
°S bo‘lgandagi rN = 3,56, rN = 4,01 va rN = 10,00 ga teng bo‘lgan
bufer
eritmalarda aniqlanadi. Keyin 2.2 bo‘yicha operatsiya bajariladi.
3. rN o‘lchashni asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegarasi
pH
E
buferli
eritmalarning xar bir rN qiymatlariga quyidagi formula bo‘yicha
hisoblab
chiqiladi ( 2.2 qarang):
pH
E
= rN
o‘lch
- rN
et
, (1)
bunda rN
o‘lch
- buferli eritmani rN ko‘rsatkichini o‘rta arifmetik qiymati;
rN
et
- 25 °S haroratda bufer eritmaning GOST 8.134 bo‘yicha qiymati.
4. Agar (1) formula bo‘yicha hisoblab chiqilgan har bir (2.2. qarang) va
(yoki) tanlangan (2.3. qarang)
pH
E
bufer eritma qiymati EX ko‘rsatilgan
o‘lchashda yo‘l qo‘yiladigan xatoliklar chegaralaridan ortib ketmasa,
asbob
keyingi qiyoslashlarni o‘tkazish uchun yaroqli hisoblanadi. Aks holda, o‘lchashlar
yangi tayyorlangan buferli eritmalarda qayta o‘tkaziladi. Agar qayta o‘lchashlarda
xatoliklar ED ga muvofiq kelmasa, asbob yaroqsiz deb topiladi.
