Muallif
10
“TIBBIYOT VA FARMASEVTIK QURILMALARINI O’LCHASH
ASOSLARI”
FANI
BO‘YICHA LABORATORIYA ISHLARINI BAJARISHDA
TAJRIBA O‘TKAZISH TARTIBI VA HISOBOT TUZISH
1. “Tibbiyot va farmasevtik qurilmalarini o’lchash asoslari” predmeti
bo‘yicha laboratoriya ishini bajarish uchun talabalar guruhi har biri ikki yoki
uch kishidan iborat bo‘lgan brigadalarga ajratiladi.
2. Har bir brigada ikki yoki to’rt akademik soatda bitta laboratoriya ishini
bajaradi.
3. Laboratoriya ishiga kirishishdan avval, brigada, oldindan uni mazmuni
bilan tanishishi lozim. Ishga taalluqli bo‘lgan nazariy materiallarni qaytarib va
o‘rganib chiqishi kerak; ishning maqsadi va vazifalarini oydinlashtirish,
o‘lchashlarni aniqligiga lozim bo‘lgan aniqlik beruvchi va tok va kuchlanishni
boshqarishni ta’minlovchi boshqarish qurilmasi apparaturani tanlashning
loyixasini tuzishi zarur.
4. Ishni bajarishga tayyorlanmagan talabalar laboratoriya ishini bajarishga
qo‘yilmaydi.
5. Tajribaga kirisha borib, stendda o‘lchash apparatlarini va boshqaruv
qurilmalarini shunday joylashtirish kerakki, sxema juda sodda va ko‘rgazmali
bo‘lsin: magnit yoki elektr maydonlarni asbobga ta’sirini yo‘qotish imkoniyati
bo‘lishi uchun tok, kuchlanishlar qulay boshqarilishi kerak.
6. Sxemani yig‘ishda, avval ketma-ketlikdagi zanjirni manbaini bir
qisqichidan boshlab - boshqasida tugatish bilan, keyin esa zanjirga parallel
ravishda biriktirish lozim. Sxema yig‘ilganda, barcha qisqichlarni jipsligiga,
reostatlarni dvijoklarini va boshqa boshqarish qurilmalarini o‘rnatilishini
to‘g‘riligiga ishonch hosil qilish kerak, asbob shkalasida strelkalarni nol xolatini
tekshirish zarur va faqat o’qituvchini ruxsati bilangina sxema ulanadi.
7. Sxemani ulagan talaba, bu haqida brigadani boshqa a’zolarini ogohlantirishi
11
kerak hamda ampermetr va boshqa o‘lchash asboblarini holatini diqqat bilan kuzatib
boriladi. Agar rubilnikni yoqishda ampermetrni ko‘rsatkichi keskin ko‘tarilib
ketsa, bu zanjirda yo‘l qo‘yilmaydigan katta tok haqida guvohlik beradi, tezda
rubilnikni o‘chiriladi va bu haqda o’qituvchini yoki laborantni ogohlantirish
kerak.
8. Asbob ko‘rsatkichlarini yozmagan holda, tokni ulagandan keyin sxemada
lozim bo‘lgan sozlashtirishni o‘tkazishi lozim va kerakli ish rejimini olishga
ishonch hosil qilgach, o‘lchashlarga kirishiladi.
9. O‘lchash vaqtida asboblar bo‘yicha sanoq olishni juda diqqat bilan
o‘tkazish zarur, va tezda, xech qanday hisoblashlarsiz, ularni ko‘rsatkichlarni
(shkala bo‘linmalaridagi) avvaldan tayyorlangan jalvalni grafalariga yoziladi.
10. Sxemadagi murakkab yoqib-o‘chirgichlarda, u yoqilishidan oldin
yana o’qituvchi boshchiligida tekshiriladi.
11. Talabalar laboratoriyada dars olib boruvchi o’qituvchi yoki
laborantlarning ruxsatisiz simlarni qirqish, asboblarni ochrish yoki ularni va
boshqa predmetlarni bitta stenddan boshqasiga ko‘chirib o‘tkazishi
ta’qiqlanadi.
12. Asbobni yoki boshqaruvchi qurilmani buzilish xolatlari bo‘lib qolsa
talaba tezda bu haqda dars olib boruvchi o’qituvchiga yoki laborantga ma’lum
qilishi shart.
13. Tajriba yakunida hisoblashlar amalga oshiriladi, chizmalar chiziladi,
keyin tajriba ma’lumotlari va hisoblash materiallari dars olib boruvchi
o’qituvchiga ko‘rsatiladi. Qoralama hisoblashlar imzolangandan so‘ng
sxemani bitta-bittadan ajratib olinadi va ish joyini saranjomlab qo‘yiladi.
14. Qoralama yozuvlar ma’lumotlari bo‘yicha laboratoriya ishlarini
daftariga keyingi mashg‘ulotgacha, chizma asboblarni qo‘llash bilan, siyoxda
batartib ravishda ish haqida hisobot rasmiylashtiriladi. Ehtiyotsizlik bilan
bajarilgan hisobotlar rahbarlar tomonidan tekshirilmasdan qaytarib beriladi,
bunday ishlarni qayta bajarishga to‘g‘ri keladi.
15. Hisobot tarkibi quyidagi bandlardan iborat bo‘lishi lozim:
12
1) Laboratoriya ishining raqami, nomi;
2) apparaturalar ro‘yhati va uni texnik ma’lumotlari;
3) ishning qisqacha bayoni;
4) biriktirish sxemalari;
5) tajriba va hisoblash ma’lumotlari berilgan jadval (eslatmada esa “doimiy”
asboblar yoziladi);
6) hisoblash olib borilgan formulalar;
7) o‘lchamlari 10x10 sm bo‘lgan 8 ta chizmani egri chiziqlari (chizmalar
millimetrli qog‘ozda yoki masshtablangan to‘rli qog‘ozda bo‘lishi kerak).
Koordinata o‘qlariga o‘lchash birliklari albatta ko‘rsatiladigan kattaliklarni
nomi so‘zlar bilan yoziladi. Chizmalar ostiga qurilgan egri chiziqlarni nomi
beriladi, unda eksperement va hisoblash natijalarida olingan nuqtalar albatta
ko‘rsatiladi.
8) hisobotda o‘quv qo‘llanmadan yoki maxsus adabiyotlardan nazariy
materiallar asosida bayon etilishi lozim.
9) Ish haqida xulosa.
16. Talabani familiyasi, ismi-sharifi, talaba guruhini raqamlari keltirilgan
laboratoriya daftari, laboratoriyaga keyingi tashrifda rahbarga tekshirish uchun
topshiriladi, va talaba navbatdagi ishni bajargandan so‘ng qaytarib beriladi.
17) Avvalgi ishlar haqida hisobot topshirmagan talabalar, keyingi
mashg‘ulotlarni bajarish uchun qo‘yilmaydi; o‘tkazib yuborilgan laboratoriya
mashg‘ulotlari talabalar tomonidan laboratoriya praktikumini o‘tib bo‘lgandan
so‘ng, qo‘shimcha vaqtda bajariladi.
18. Laboratroiyadagi boshqa stendlar oldida bo‘lish, shitlarda qandaydir
yoqib-o‘chirgichlarni ishlatish, rubilnikni yoqish ta’qiqlanadi.
19. Laboratoriyada ustki kiyim-boshda bo‘lish, chekish, qattiq ovozda
so‘zlashish qati’yan ma’n etiladi.
20. Laboratoriyaga kelgan barcha talabalar texnika xavfsizligi qoidalari
bilan tanishishlari va ularni qat’iy bajarishlarga majburdirlar.
21. Qoidani buzgan talabalar laboratoriyadan chiqarib yuboriladi.
| 