beshinchi bosqich
ta'lim oluvchilarning ta'lim jarayonining barcha
bosqichlarida egallangan bilim, ko'nikma va malakalarini yakuniy tekshirish va
hisobga olishdir. O'zlashtirishning yakuniy hisobi har bir chorak va o'quv yili oxirida
o'tkaziladi. U olingan baholarni qo'shib, o'rtacha arifmetik ballni mexanik tarzda
chiqarishdangina iborat bo'lmasligi lozim. Bu, avvalo, mazkur bosqichda belgilangan
maqsadga muvofiq tarzda mavjud
bilim darajasi
(sifati)ni tashhis qilishdan ibort.
66
Tekshirishdan tashqari nazorat o'z ichiga baholash (jarayon sifatida) va baho
(natija sifatida) ham oladi. O'zlashtirish tabellari, sinf, guruh jurnallari, reyting
daftarchalari va shu kabilarda baholar shartli belgilar, kod signallari, xotiralash
belgilari va hokazolar baho ko'rinishida qayd etiladi.
Ta`lim oluvchining
o'zlashtirish darajasini
baholash uchun nazorat yakunlari (natijalari) asos bo'ladi.
Bunda ta`lim oluvchilar ishining ham sifat, ham miqdor ko'rsatkichlari hisobga
olinadi. Miqdor ko'rsatkichlari ko'proq ballar yoki foizlarda. Sifat ko'rsatkichlari esa
a'lo, yaxshi, qoniqarli va hokazo baholovchi fikrlar yordamida qayd etiladi. Har bir
baholovchi fikrga oldindan kelishilgan (belgilangan) ma'lum ball, ko'rsatkich
(masalan, o'rin - 1, 2, 3, 4 va hokazo) tayinlanadi. Bunda baho o'lchash va
hisoblashlar natijasida olinadigan son emas, balki baholovchi fikrga yuklangan ma'no
ekanini unutmaslik muhim. Baholovchi son sifatida qo'llashga berilib ketishning
oldini olish uchun bir qator mamlakatlarda baholar harfli (A, V, S, D va hokazo)
ifodaga ega.
Bahoni amalda egallangan bilim, ko'nikma va malakalar bilan davlat ta'lim
standartiga ko'ra o'zlashtirilishi belgilangan bilim, ko'nikma va malakalar umumiy
hajmi o'rtasidagi nisbat sifatida tushunish (ta'riflash)dan ta'lim darajasining miqdoriy
mazmuni kelib chiqadi. O'zlashtirish (ta'lim samaradorligi) ko'rsatkichi B+A/T yuz
foiz nisbat asosida hisoblanadi. Bunda:
%
100
'
T
A
B
K
O
+
=
B - o'zlashtirish (ta'lim samaradorligi) bahosi;
A - amalda o'zlashtirilgan bilim, ko'nikma va malakalarning hajmi;
T - o'zlashtirish nazarda tutilgan bilim, ko'nikma va malakalarning to'liq hajmi.
Ko'rinib turibdiki, (O'K) o'zlashtirish ko'rsatkichi (baho) bu o'rinda 100 foiz -
axborotni to'liq o'zlashtirish va 0 foiz - uning umuman mavjud emasligi o'rtasida
bo'ladi. Ma'lumki, baholash funktsiyasi ta'lim darajasini qayd etish bilangina
cheklanmaydi. Baho - ta'lim oluvchilarga ularning ta'lim olishi, bilimlarni
o'zlashtirishga nisbatan ijodiy yondoshishini rag'batlantirish maqsadida ta'sir
ko'rsatish vositasi. Aynan xolis (ob'ektiv) baholash ta'sirida ta`lim oluvchilarda
adekvat o'z-o'zini baholash, shaxsiy muvaffaqiyatlarga tanqidiy munosabat yuzaga
keladi. Shu bois bahoning ahamiyati, vazifalarining xilma-xilligi ta`lim oluvchilar
o'quv faoliyatining barcha jihatlarini aks ettiradigan va ularni aniqlashni
ta'minlaydigan ko'rsatkichlarni izlab topishni taqozo etadi. Demak, o'zlashtirishni
nazorat qilish va hisobga olish nazorat, o'qitish, tarbiyalash va rivojlantirish
vazifalarini bajaradi:
|
