Turkiston jadidchilik harakatining nam oyandalari
m a ’rifatparvar kishilar edi. M a’rifatparvarlar keng
m a ’noda bilim tarqatuvchi kishilar hisoblanadi. Si
yosiy m a’noda m a ’rifatparvarlik xalqni ozodlikka
olib chiqish v a m illiy davlatchilik g'oyalarini ilgari surish bilan ifodalana-
di. T urkiston m a’rifatparvarlari jaholat, bilim sizlik, m adaniyatsizlik, muta-
assiblik, diniy aqidaparastlikni inson azob-uqubatlarining asl sabablari deya
talqin etdilar. U lar podsho yakkahukm ronligi (absolyutizm )ga qarshi ku-
rashdilar, siyosiy erkinlik v a inson huquqlarini yoqlab chiqdilar.
Turli m am lakatlarda m a ’rifatchilik harakatlari o ‘ziga xos, m illiy xususi-
yatlarga ega boMgan, am m o ularning m ushtarak jihatlari ham m avjud edi. B u
jih atlar T urkiston jad id lari faoliyatida ham nam oyon boMdi. Jum ladan, ular
m avjud tuzum , uning iqtisodiy, ijtim oiy v a huquqiy sohalardagi barcha sal
biy k o ‘rinishlariga v a kam chiliklariga qarshi kurashish; m aorif, erkinlik, ha-
yotning insoniy-m adaniy jihatlarini shakllantirish, ularni qoM lab-quw atlash
v a him oya qilish, m a’naviy v a axloqiy m e’yorlarni takom illashtirish; xalq
m anfaatlarini him oya qilish, farovonligini oshirishga sidqidildan intilish
yoMidan bordilar.
Jadidlar T urkistonda azaldan m avjud boMgan, y a ’ni A lisher N avoiy,
M irzo B edil va B oborahim M ashrabdan qolgan m erosdan foydalangan holda
T urkistonda dem okratik va taraqqiyparvar g ‘oyalarni davom ettirdilar. T ur
kiston ilg ‘or ziyolilari erishgan yutuqlari orasida eng salm oqlisi hukm ron
