90
J a d id la rn in g
aso siy g ‘o ya la ri
Jadidchilikning asosiy g ‘oya va m aqsadlari
T urkistonni o ‘rta asrchilik, feodal qoloqlik, x u ro fo tlardan o zod qilish
«U suli qadim »n i inkor etg an h o ld a o ‘lkani, x alqni, m illatn i taraq q iy o t y o ‘lig a olib
chiqish
M illiy davlat b u n y o d etish
K onstitutsion, p arlam en t idora usu lid agi o zo d v a faro v o n ja m iy a t q urish
T urkiy tillarg a dav lat tili m aqo m in i b erish
M illiy pul b irlig i v a m illiy q o ‘shin tuzish
lib chiqqan holda jadidlar o ‘g ‘il
va qiz bolalam i birga o ‘qitishda
tashabbuskor boMdilar.
Jadidchilik harakati namo-
yandalarining asosiy faoliyat-
lari m a’rifatparvar 1 ikdan bosh-
langan
boMsa-da,
ularning
ta ’siri T urkistondagi m illiy-
ozodlik harakatlarida g ‘oyaviy
rahnam olari
sifatida m uhim
o ‘rin tutdi.
Turkiston jadidlari
Jadidlar o ‘z nashrlarida jahonda va Turkiston hududida ro ‘y berayotgan
voqealar haqida maMumotlar berib borishdi. Ular bu orqali o ‘z g ‘oyalari
m azm unini va ulam i keng yoyish zarur ekanligini k o ‘rsatdilar.
M a’rifatparvarl ar yangi usul m aktablarining Turkistonda m illiy kadrlar
tayyorlash, yosh avlodni o ‘qitishdagi ahamiyatini k o ‘rsatib berdilar. XIX
asr oxirida 0 ‘rta Osiyoda yangi usuldagi m aktablar sanoqli boMgan boMsa,
1911-yilga kelib ulam ing soni 63 taga, o ‘quvchilam ing soni 4106 nafarga
yetdi. 1910-yilda Toshkentning o ‘zida 24 ta jadid maktabi faoliyat k o ‘rsatib,
ularda 1740 nafar bola o ‘qigan. 1917-yilga kelib oMkada 100 ga yaqin yangi
usuldagi m aktablar m avjud edi.
Taraqqiyparvarlam ing qarashlarida xotin-qizlar taMimi m asalasi alohida
o ‘rin tutgan. Jadidlar, islom m a’rifatli boMishni istagan ayollarga to'sqinlik
qilmaydi, deb ta ’kidladilar. Islom ilm o ‘rganishni erkaklarga ham, ayollarga
ham farz deb hisoblashidan k e - _______________________ _________ __
|
