«Актуальные вопросы развития инновационно-
информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022
I-
Республиканская научно-техническая конференция
(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)
43
Ma
’lumotlar bazasi
– bu tashkil etilgan ma’lumotlarni
saqlaydigan
kompyuterlashtirilgan tizim. Ma
’lumotlarga oson kirishni ta’minlash uchun
m
o‘ljallangan ma’lumotlarning uyushgan to‘plami. Ma’lumotlar bazasini boshqarish
uchun ma
’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (DBMS,
Database Management
Systems, DBMS) q
o‘llaniladi.
Ma
’lumotlar bazalari odatda ikki turga bo‘linadi:
•
Norelyatsion
– NoSQL.
•
Relyatsional
– SQL.
SQL
Ma
’lumotlar bazalari ma’lumotlarni boshqarish, qayta ishlash, saqlash,
yangilash va
o‘chirish uchun strukturaviy so‘rovlar tilidan (SQL) foydalanadi.
Relyatsion ma
’lumotlar bazasi boshqarish tizimlarida ma’lumotlarni
jadval
k
o‘rinishida saqlanadi. Jadval ma’lumotlar bazasining asosiy birligi bo‘lib,
ma
’lumotlarni saqlaydigan qatorlar va ustunlardan iborat [10].
NoSQL
ma
’lumotlar bazasi bu SQL bo‘lmagan yoki aloqador bo‘lmagan
ma
’lumotlar bazasi. Bu ma’lumotlarni saqlash va olish uchun relyatsion ma’lumotlar
bazalarining jadval munosabatlari yondashuviga muqobil taqdim etadi. NoSQL
ma
’lumotlar bazalarida ma’lumotlarni saqlash uchun jadvallar ishlatilmaydi. U
odatda katta hajmdagi ma
’lumotlarni, shuningdek real
vaqtda onlayn ilovalarni
saqlash uchun ishlatiladi.
Endi
biz
ma
’lumotlarni
saqlashning
relyatsion
va
norelyatsion
yondashuvlarining k
o‘plab turli tomonlarini o‘rganishimiz mumkin. Ularni turli
k
o‘rsatkichlar bo‘yicha solishtirish vaqti keldi.
Masshtablash
SQL: Vertikal miqyosda. Ya
’ni, yanada kuchli serverlardan foydalanish orqali
unumdorlikni oshirish orqali. SQL ma
’lumotlar bazalarini
masshtablash NoSQL
ma
’lumotlar bazalariga qaraganda qiyinroq.
NoSQL: gorizontal ravishda
o‘lchaydi. Ya’ni, mavjud, ishlatilgan tugunlarga
q
o‘shimcha tugunlarni qo‘shish orqali. Bu masshtabni soddalashtiradi – agar kerak
b
o‘lsa, siz tezda tizimning imkoniyatlarini oshirishingiz va kamaytirishingiz mumkin.
Bu shuningdek, NoSQL ma
’lumotlar bazasi egasi o‘z imkoniyatlarini deyarli cheksiz
ravishda oshirishi mumkinligini anglatadi.
