|
T a d q I q o t L a r jahon ilmiy – metodik jurnaliBog'liq maqola------------------- T A D Q I Q O T L A R
jahon ilmiy – metodik jurnali
http://tadqiqotlar.uz/
29-son_1-to’plam_Yanvar-2024
82
Jumladan, xorij psixologlari o’tkazgan tadqiqotlarda o’zini o’zi nazorat qilishning
tarkibiy qismlari ya’ni o’zini nazorat qilishning tuzilishi, rivojlanish darajasi, shaxs
xususiyatlari va psixik jarayonlar bilan o’zaro bog’liqligi, xulq - atvor va faoliyat
jarayonida o’zini o’zi nazorat qilishning yosh va individual xususiyatlarga aloqadorligi
masalari atroflicha o’rganilib, bu borada kata xajmdagi ilmiy ma’lumotlar to’plangan.
O’qituvchida kasbiy stress namoyon bo’lishida muloqotning ahamiyati kattadir. Agar
pedagog muloqotga kirisha olmasa, unda muloqotdagi kommunikativlik mavjud
bo’lmasa albatta unda kasbiy stressing vujudga kelish ihtimoli ko’proqdir. Shuning
uchun pedagog muloqotning psixologik tomonlarini, muloqotning psixologik
xususiyatlarini yaxshi anlamog’i lozim. Ayniqsa pedagoglarning kasbiy faoliyati
muloqotni taqozo etadi.
U ta’lim oluvchilar bilan xar doim muloqotda bo’lib ularni komil inson etib
tarbilashda muxim rol o‘ynaydi. Demak muloqot, tashqi ta’sirlar, namunalar asosida
o’zini-o’zi tuzatish, qayta tarbiyalash, shaxsiy imkoniyatini ruyobga chiqarish uchun
puxta zamin hozirlaydi, komillik sari etaklaydi.
O’qituvchining kasbiy stress nomoyon bo’lishida asosiy muammolaridan biri bo’lib
muloqotdagi qiyinchiliklar xisoblanadi. Pedagogda muloqotdagi qiyinchiliklar
natijasida shaxsiy diskomfort, xavotirlanish, psixologik siqilish kabilar kuzatiladi.
Bular sirasiga quyidagilarni kiritish mumkin.
-autistiklik, kuchli yolg’izlik hissi, begonalashish, muloqotdan qochish;
-ijtimoiy kommunabellikdagi qiyinchiliklar- kechirim so’rash, xamdardlik bildirish,
nizoli vaziyatlardan samarali chiqa olish ko’nikmasining mavjud emasligi.
Yuqoridagilardan aksariyati, pedagog shaxsida muloqot jarayonida salbiy emosiyalar,
yangi muloqotlardan qochish, ishonchsizlik kabilarni uyg’otadi.
Dunyoda sodir bo’layotgan ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar, mexnat intensivligining
ortishi, axborot oqimining ko’payishi, yangi texnalogiyalar, bularning barchasi inson
ekolagiyasining buzilishiga sabab bo’layotgan
Birinchi raqamli sabab esa bu stressing ko’pligidir. Ta’lim muassasalari hozirgi kunda
usozlarga o’z vazifasidan ham ko’proq vazifa berishi va bu ularning kunlik
majburiyatiga aylanib qolgani hech kimga sir emas.
Bu esa har qanday insonni charachatadi va ularni bu kasbdan ko’ngillari
qolishiga sababchi bo’ladi. Psixologik tadqiqitlardan ham bu misolni yaqqol qayta va
qayta tasdiqlagan desam mubolag’a bo’lmaydi. Agarda inson hayotida stress miqdori
oshib ketsa bu uning kunlik samarador ishlashini pasaytirib yuboradi va albatta ruhiy
holatiga ham ta’sir o’tkazmay qolmaydi. Chunki insonning ruhiy holati unga huddi
jismoniy holatidek bir xil miqdorda zarar yetkazishi aniqlangan. Olimlarning so’ngi
taqdiqotlariga asosan agar inson ruhiy tomondan iztirib cheksa u huddi taasidan zarb
olgandek og’riqni his qilar ekan. Chunki bizning ong ostimiz va ongimiz huddi yosh
bolaning ongi kabidir. U haqiqat va yolg’onni anglay olmaydi. Bu so’zim bilan ya’ni
|
| |
