8.2.Qurilish tashkilotlarida moliyaviy hisobot shakllarini to‘lg‘azish xususiyatlari Qurilish tashkilotlarida moliyaviy hisobot shakllarini t o ig ‘azishda
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 2002-yil 27-
dekabrda 140-son buyruq bilan tasdiqlangan «Moliyaviy hisobot shakllarini
t o i g ‘azish bo‘yicha tartib»ga asoslaniladi. Quyida ushbu tartibga
asoslanilgan holda moliyaviy hisobot shakllarining alohida moddalarini
to‘lg‘azish xususiyatlariga to‘xtalamiz.
Buxgalteriya balansi (1-shakl) Asosiy vositalar nomli 012-satrda qurilish tashkilotlari balansida
boigan asosiy vositalaming qoldiq qiymati aks ettiriladi. Ushbu satrda,
chunonchi quyidagilar ko‘rsatiladi:
- asosiy vositalaming mos ravishda boshlang‘ich qiymatini hamda
jamlangan eskirishini aks ettiruvchi schotlar (0110-0199 va 0210-
0290)ning davr oxiridagi qoldiqlari summalarining farqi;
- belgilangan tartibga ko‘ra asosiy vositalar tarkibiga kiritilgan uzoq
muddatli ijaraga olingan asosiy vositalaming, chunonchi lizing bo‘yicha
sotib olinadigan qurilish mashinalari va uskunalarining qoldiq qiymati (mos
ravishda 0310 va 0299 schotlar qoldiqlari o ‘rtasidagi farq summasi);
- titulli vaqtinchalik bino va inshootlaming qoldiq qiymati. Ushbu
aktivlarga kiruvchi bino va inshootlaming ro‘yxati, ulaming boshlang4 ich
qiymati, jamlangan eskirish summasi va qoldiq qiymati qurilish tashkiloti
hisob siyosatidaaniq ifodalangan bo‘lishi lozim, jumladan, ulaming qoldiq
qiymati mos ravishda 0120 va 0220 schotlar tarkibidaochiladigan tahliliy
schotlar qoldiqlari farqi summasidan iborat boiishi kerak.
Kapital qo’yilm alar nonili 100-satrda qurilish tashkilotlarining o‘z
maqsadlaridaxo‘jalik yoki pudrat usullarida olib borgan tugallanmagan
kapital investitsiyalarining qiymati ko‘rsatiladi.
Ishlab chiqarish zaxiralari nomli 150-satrdaomborlarda (qurilish
maydonchalarida) saqlanayotgan qurilish materiallari, konstmksiyalar, detallar,
o‘matiladigan jiliozlaming hisob siyosatida belgilangan hisob baholaridagi
qiymati aks ettiriladi. Ushbu satr summasi 1000 «Materiallami hisobga oluvchi
schotlar» tizimida ochilgan barcha schotlar qoldiqlarining yig‘indisiga,
shuningdek barcha moddiyjavobgar shaxslaming hisobot davri oxiriga tuzgan
material hisoboti (M-l 9-shakl) qoldiqlari yig‘ indisiga teng boiishi lozim. Agar
materiallami sotib olish va tayyorlash alohida olingan 1510 schotda, ular
qiymatidagi farqlar maxsus 1610 schotdayuritilganboisa. ushbu schotlaming
qoldiqlari mos ravishda balansning bu satri summasida hisobga olinishi kerak.
Tayyor mahsulotlar nomli 170-satrda sotish uchun ishlab chiqarilgan
tayyor mahsulotlar (eshik, deraza, g‘isht, detal, moslamalar va boshqa
shu kabi mahsulotlar)ning haqiqiy tannarxi ko‘rsatiladi.
Kelgusi davr xarajatlari nomli 190-satrda qurilish tashkilotlarining
hisobot davrida bajarilgan ishlar tannarxi va davr xarajatlariga tegishli
boim agan xarajatlari aks ettiriladi. Ushbu satrda qurilish tashkilotlari
o‘zlarining quyidagi xarajatlarini aks ettiradi:
- kelgusi davrda bajariladigan ishlar uchun olingan ruxsatnoma
(litsenziya) toiovlari;
- kelgusidajoriy etilishi mumkin bo‘lgan loyihalami ishlab chiqarishga
doir xarajatlar;
- kelgusi yilda chop etiladigan maxsus me’yoriy-texnik adabiyotlar
uchun qilingan sarflar;
- kelgusi yil uchun o‘tkazib qo‘yilgan ijara toiovlari;
- mavsumiy xarakterga ega boigan ishlar uchun oldindan toiovlar,
chunonchi, qurilish mashinalari va uskunalarini konservatsiya qilish
xarajatlari;
- yangi qurilish uchun kadrlami jalb etish va tayyorlash xarajatlari;
- oldindan hisoblangan mehnat ta’tili xarajatlari;
- kelgusi yil uchun gazeta va jumallar obunasi uchun toiovlar;
- boshqa kelgusi davr xarajatlari.
Jam i debitorlik qarzlar nomli 210-satrda qurilish tashkilotiga hisobot
davri oxirigaqai7;dorshaxslamingjami qarzlari ko’rsatiladi. Jami debitorlik
qarzlar ulaming alohida turlari bo'yicha balansning mos satrlarida (220,
240, 250, 260, 270, 290, 300, 310) ko’rsatiladi. Ushbu satrlarni
to’ldirishga asos bo’lib debitorlik qarzlaming alohida turlami aks ettiruvchi
schotlaming oxirgi qoldiqlari hisoblanadi.
