T o sh k e n t d a V l a t iqtisodlyot universiteti sa m a r q a n d iq t iso d iy o t va servis




Download 15,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet359/418
Sana17.01.2024
Hajmi15,8 Mb.
#139284
1   ...   355   356   357   358   359   360   361   362   ...   418
Bog'liq
4-Boshqa-tarmoqlarda-buxgalteriya-hisobining-xususiyatlari.-K.B.-URAZOV-2011-DARSLIK

Tabiiy kamayish
deganda tovarlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari 
o ‘zgarishi evaziga ulaming massasi (og'irligi)ni yoki hajmi kamayishi 
tushuniladi. Tabiiy kamayish m e’yorlari tovarlarning chakana sotish 
baholaridagi qiymatiga nisbatan foizlarda belgilanadi, ular tovarlarning 
turlari bo‘yicha tabaqalashtiriladi. Tabiiy kamayish me’yorlari tarmoq 
vazirliklari tom onidan tasdiqlanadi. Tabiiy kamayish faqatgina 
inventarizatsiyada tovarlar bo ‘yicha kam om adlar aniqlanganda 
hisoblanadi. Ushbu kamayishni oldindan hisoblashgayo‘l qo‘yilmaydi. 
Chakana savdo shoxobchalarida tabiiy kamayish faqat sotilgan tovarlar 
qiymatiga nisbatan maxsus hisob-kitob asosida aniqlanadi (keyingi betga 
qarang). Ushbu hisob-kitob asosida sotilgan tovarlargato‘g‘ri keladigan 
tabiiy kamayish summasi quyidagicha aniqlanadi:
Oldingi inv e n ta riz a tsiy a d a a n i q l a n g a n t o v a r l a r qoldigMga to ‘g"ri 
________________________________kelad igan tabiiy k a m a y i s h ________________________________
O ldingi inventarizatsiyada n keyingi in v e n t a r i z a t s i y a g a bo'I gan d a v r d a
kelib tu sh gan to v a r la rg a to*g‘ri k e l a d i g a n tabiiy kamayis h_________
T o v a r l a r n i n g hu j jatli ch iqimiga to ’g ' r i k e la d ig a n tabiiy k am ay is h
O xirgi in v e n tarizatsiy ad a a n i q l a n g a n q o ld iq t o v a r l a r g a to‘g ‘ri 
____________________ keladigan ta biiy k a m a y i s h ________________________
Sotilgan to v a rla rg a t o ' g ' r i k e l a d i g a n tabiiy k am ay is h


Tovar aylanmasi tarkibi nisbatan doimiy xarakat yerda boigan chakana 
savdo korxonalarida tabiiy kamayishni tovar guruhlarining guruhlari 
bo'yicha belgilangan me’yorlarining o‘rniga o ‘rtacha m e’yor ham 
qo‘llanilishi mumkin.
<
Rah
s a v d o d o ‘kon h o 'v ieh a 
d a n
ка bo ‘lg 
tabi iy k am ay ish hisob-kitohi
Tusiliqluymim»
эаг
in d a v r iichun

T o v a r n i n g nomi
__ ga to va r
qo ld ig ’i
su m m a s i
__da n
__gacha
kelib
tu sh g a n
t o v a rla r
sum m as i
H is ob da n
ch iqar ilgan
t o v a r l a r
su m m a s i
M a y d a
ulgurji
sotilgan
t o v a r l a r
su m m a s i
1
2
3
4
5
6
1
Shakar
90000
1000000
-
50000
Bo sh qa
ta sh k il o lla rg a
sotilgan
t o v a r l a r
su m m a s i
_ _ g a t o v a r
qo ld ig ‘i
s u m m a s i
N a q d
sotilgan
t o v a r l a r
su m m a s i
T ab iiv k am av ish
Izoh
M e ’y o r, %
da
S u m m a ,
so ' m va 
tiyin
7
8
9
10
11
12
150000
150000
740000
0.15
1110
J a m i tabi iv k a m a v is h su m m a s i m e ' v o r bo 'v ich a 
Bir m in e bir 
y u z o ‘i i  
so"m 
Buxaalter 
Moddiv iavobaar shaxs
Shisha tovarlar va shisha idishlarda keladigan tovarlar (o‘simlik yog‘i, 
yaxna ichimliklar va boshqalar)ning sinishiga doir me’yordagi va me’yordan 
ortíq nobudgarchiliklar maxsus «Tovarlaming buzilishi, sinishi va chiqindilari 
to‘g‘risida dalolatnoma»ni tuzish asosida topiladi.
M e’yordagi tabiiy kamayish, sinish, buzilish va chiqindilar savdo 
korxonalarida sotish xarajatlariga, me’yordan ortiq nobudgarchiliklar esa 
moddiy javobgar shaxslar bo‘ynida olib boriladi. M e’yordan ortiq 
nobudgarchiliklar bo‘yichajavobgar shaxsni aniq belgilashning imkoni 
bo‘lmagan hollarda bunday nobudgarchiliklar savdo korxonalarining 
zararlarigaolib boriladi.


Me’yordan ortiq nobudgarchiliklar, odatda, tovarlami saqlanishini 
to ‘g ‘ri tashkil etm aslik, ularni tu sh irish , tashish va sotishda 
ehtiyotkorsizlikka yo‘l qo‘yilganligi sababli vujudga keladi. Tovarlarning 
bunday nobudgarchiliklari tabiiy kamayishdan o‘laroq yuz bergan vaqtida 
savdo korxonasi rahbarining buyrug‘i bilan tayinlangan komissiya 
tomonidan tegishli ravishdarasmiylashtirilishi lozim.
Tovar nobudgarchiliklari yog‘och idishlar (bochkalar)da keltirilgan 
suyuq tovarlar vazni (hajmi)ni ushbu idishlarga ma’lum darajada singishi 
evaziga ham yuz berishi mumkin. Suyuqlikni o‘ziga singdiradigan yog‘och 
idishlar massasi ulardagi tovarlar sotib bo‘lingach, tortib ko‘rilganda kelib 
tushgan vaqtidagi niassasidan ortiq kelsa, o‘rtada vujudga kelgan ortiqcha 
massa 

Download 15,8 Mb.
1   ...   355   356   357   358   359   360   361   362   ...   418




Download 15,8 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



T o sh k e n t d a V l a t iqtisodlyot universiteti sa m a r q a n d iq t iso d iy o t va servis

Download 15,8 Mb.
Pdf ko'rish