T u s h I n t I r I s h yozuvi

3 Ikki teshikli qopqoq payvandlash 
stoliga o`rnatilsin va unga banka 
va kichi bo`yinchani o‘rnatilsin 
va birin ketin prixvatka qilib 
payvandlansin
Payvandlash rejimlari 
J=125÷150А; 
U=26÷28 V; 
Payvand choklar ГОСТ 5264 
bo’yicha  
Slesar, 
gazpayvandchi 
3 
4 
Ko‘zoynakli pech, 
ombur, gidroqisqich 
4 Bo`yinchakonduktorga o‘rnatilsin 
va unga qopqoq chizmadagi shakl 
va texnik talablarga muvofiq 
ornatilib, prixvatka qilinsin 
Payvandlash rejimlari 
J=125÷150А; 
U=26÷28 V; 
Payvand choklar ГОСТ 5264 
bo’yicha  
Slesar, 
el.payvandchi
3 
4 
Elektrod
Э50-А,
ВДУ-1000, 
Elektrodtutqich, 
yengichalar, 
payvandlash shiti,
5 Payvand choklar shlaklardan 
tozalansin 
Slesar 
2 
Bolg‘a, zubilo, 
metall cho‘tka 
Operatsiya 015 Nazorat qilish 
6 Yig‘ish sifatini chizmaga muvofiq 
nazoratdan o‘tkazish 
TNB 
nazoratchisi, 
usta 
Katetomer, ruletka 

2.2 PAYVANDLASH MATERIALLARINI TANLASH VA ULARNI 
ASOSLASH 
Konstruksiyani yig`ish va payvandlashda uning materiallarini chuqur o`rganib chiqib 
payvandlash usuli tanlangandan so`ng unga kerakli payvandlash materiallarini to`g`ri 
tanlash konstruksiya mustaxkamligini texnik shartlar bo`yicha ta‘minlashda muxim 
rol o`ynaydi.
Vagon tsisterna bo`yinchasi 2012 02 02 00ni payvandlashda himoya gazlari ostida 
payvandlash usulinig yarim avtomatik usulidan foydalanganimiz uchun, konstruksiya 
materiali kam legirlangan po`latdan tayyorlanganini xisobga olib СО
2
sharrasida 
payvandlashni tanlaganmiz.
Demak bizga payvandlashda СО
2
gazi va payvandlash simi materiallari kerak 
bo`ladi. Quyida bu materiallarga tariff va tasniflar keltirilgan. 
Fаоl himоyalоvchi gаzlаr. Fаоl himоyalоvchi gаzlаr qizigаn vа suyuq mеtаlldа 
yoki singiydi, yoki ulаr bilаn kimyoviy rеаksiyagа kirishаdi. Fаоl himоyalоvchi 
gаzlаr sifаtidа po‗lаtlаr uchun kаrbоnаt аngidrid gаzi vа mis qоtishmаlаrini 
pаyvаndlаshdа аzоt gаzi ishlаtilаdi. 
Kаrbоnаt аngidrid gаzining sоlishtirmа оg‘irligi hаvо sоlishtirmа оg‘irligidаn 
tаxminаn 1,5 mаrtа оg‘ir bo‗lgаni uchun himоyalаsh jаrаyoni birmunchа оsоn 
kеchаdi.
Kаrbоnаt аngidrid himоyalоvchi gаzining sаrf miqdori mo‗ljаldаgidаn ko‗prоq 
оlinаdi. 
Kаrbоnаt аngidrid gаzi quyidаgi xususiyatlаrgа egа: 
– bоsim оshgаnidа suyuqliqkа аylаnаdi; 
– bоsimsiz sоvitilgаnidа qаttiq hоlаtgа – quruq muzgа аylаnаdi; 
– quruq muz hаrоrаt оshgаnidа suyuq hоlаtgа o‗tmаsdаn, to‗g‘ridаn-to‗g‘ri gаzgа 
аylаnаdi. 
CО
2
gаzi ГОСТ 8050-85 аsоsan tаyyorlаnаdi vа 3 tа nаvdа yеtkаzib bеrilаdi: 
– оliy nаvli – CО
2 
tozaligi
99,8%; 
– 1 nаv – CО
2
tozaligi 
99,5%; 
– 2 nаv – CО
2 
tozaligi
98,8%.

Pаyvаndlаsh ishlаri uchun CО
2
gаz yoki suyuq hоlаtdа kеltirilаdi. Suyuq
hоlаtdаgi CО
2
mаxsus qurilmа yordаmidа gаz hоlаtigа o‗tkаzilib so‗ng pаyvаndlаsh 
jоyigа quvur o‗tkаzgichlаr yordаmidа yеtkаzib bеrilаdi. 
0°C vа 760 mm simоb ustuni bоsimidа 1 kg suyuq kаrbоnаt аngidrid 
bug‘lаngаnidа 506,8 dm
3
gаz hоsil bo‗lаdi. 
Suyuq CО
2
40 litr suv sig‘imigа egа bo‗lgаn bаllоndа 25 kg оg‘irlikdа bo‗lаdi 
vа gаz hоlаtigа o‗tgаndа 12,6 m
3
hаjmni egаllаydi. 
Payvanllash simidan qoplamli elektrodlaning criydigan o'zak- lari yasaladi. Flyus 
ostida va muhofaza gazlari muhitida payvandlashda payvand sim eriydigan 
qoplamsiz elektrod sifatida ishla- tiladi. 
ГОСТ 2246-70 «Payvandlash po'lat simi»ga ko*ra payvand sim 
3: 0.5; 0.8; 1: 1.2: 1.4: 1.6: 2; 2.5; 3.0; 4:5:6; 8; 10 va 12 mm diamctrda ishlab 
chiqariladi. Birinchi yctti diamctrli simlarasosan himoya gazlari muhitida yarim 
avtomatik va avtomatik payvand- lashga mo'ljallangan. Flyus ostida yarimavtomatik 
va avtomatik payvandlash uchun 2 6 mm diamctrli sim ishlatiladi. Diametri 1.6-12.0 
mm bo'lgan simdan elektrodlaning o'zaklari tayyorlanadi. Sim og'irligi ko‗pi bilan 40 
kg ga boradigan buxta-o‘ram tariqasida ishlab chiqariladi. 
ГОСТ 2246-70 kimyoviy tarkibi turlicha bo lgan po‗lat simlarning quyidagi 77 ta 
rusumini ishlab chiqishni nazarda tutadi: 
tarkibida 0,12% gacha uglerod bo‘lgan va oz hamda o‗rtacha uglerodli, shuningdek, 
ba‘zi bir kam legirlangan polatlarni payvandlashga mo‘ljallangan kam uglerodli 
similar, ular jumlasiga. Св -08, Св-08А. Св-08ЛА, Св-08ГА, Св -1ОГЛ. Св-10Г2 
lar kiradi: 
Tegishli rusumlardagi kam legirlangan polatlarni payvandlashda ishlatiladigan 
marganes, kremniy, xrom, nikel, molibden va titan bilan legirlangan simlar; bunday 
simlarga jami 30 rusum sim, shu jumladan Св-08ГС, Св-08Г2С, Св-12ГС va boshqa 
simlar kiradi; 
d) maxsus po‘latlarni payvandlash va eritib yopishtirish uchun mo‘ljallangan ko‘p 
legirlangan Св - 12X11 НМФ. Св - 12X13, Св-08Х14ГНТ va boshqa rusumdagi 
similar, jami 41 ta rusum. 

Payvandlash simining belgisi Св (payvandlash) harfi bilan va uning tarkibini 
bildiruvchi harfiy-raqamli belgi bilan belgilanadi. Birinchi ikki raqam simda uglerod 
foizining yuzdan bir ulushlaridagi miqdorini ko‗rsatadi. So‘ngra harf va raqam 
(raqamlar) bilan navbati bilan legirlovchi elementlarning nomi va foizlardagi miqdori 
ko'rsatilgan bo'ladi. Legirlovchi element miqdori 1% dan kam bo'lsa, bu elementning 
nomini bildiruvchi harfning ozigina qo‘yiladi. Legirlovchi elementlarning shartli 
harfiy belgilari 2.1.1- jadvalda ko'rsatilgan. 
jadval 
Legirlovchi elementlarning belgilanishi 
Nomi 
riementning 
Mendeleyev 
davriy sistemasidagi shurtli 
belgisi 
Metallni 
rusumlashdagi belgisi 
A?ot 
N 
A* 
Niobiy 
Nb 
В 
Volfram 
W 
В 
Maiganes 
Mn 
Г 
Mis 
Cu 
д 
Selen 
Se 
F. 
Kobalt 
Co 
К 
Molibden 
Mo 
М 
Nikel 
Ni 
Н 
Bor 
В 
Р 
Kremniy 
Si 
С 
Titan 
Ti 
т 
Vanadiy 
V 
ф 
Xrom 
Cr 
X 
Aluminiy 
A! 
ю 
Po'lat rusumi oxiridagi A harfi uning juda yuqori sifatli ekanini, unda oltingugurt va 
fosfor miqdori juda kam ekanligini bildiradi. 
Payvandlash simlarining diametrlari esa raqam bilan, ularning rusumlari oldiga yozib 
ko‗rsatiladi. 

Mi sol: 3-СВ10Г2СМА ГОСТ 2246-70. 
Bu quyidagicha o'qiladi: simning diametri - 3 mm, payvandlash uchun mo'ljallangan, 
uglerod — 0,10%. marganes — 2%. kremniy va molibden \% atrofida, oltingugurt va 
fosforlarning miqdori 
01 %dan kamaytirilgan. 
Ko‗pgina hollarda payvandlash simlarining rusumlari oxirida quydagi harflarni 
uchratishimiz mumkin: 
«О» - simning sirti mis qatlami bilan qoplanganini bilidiradi: 
<‗Э»> - ushbti sim qoplamali elektrod tayyorlashga ishlatilishi- ni bildiradi: 
 - bu sim elektr-shlak usulida eritilgan po‘latdan tayyor- langanligini bildiradi; 
«ВД» - bu sim vakuum-voyli usulida eritilgan po‘latdan tay- yorlanganligini 
bildiradi. 
«ВИ» ~ bu sim vakuum-induksion usulida eritilgan po‘latdan tayyorlanganligini 
bildiradi. 
Simning sirti toza va silliq, kuyindisiz, zanglamagan va moysiz bo‘lishi kerak. 
Payvandlashning mexanizatsiyalashtirilgan usullari- da ishlatiladigan sim sirtiga mis 
qoplab chiqarilishi mumkin. Chiqarilgan harqay'si sim partiyasida sertifikat bo‘lishi 
kerak. Unda sim qaysi zavodda ishlab chiqarilgani. simning nomi va po‘lat markasi, 
po‘latning kimyoviy tarkibi, sinash natijalari. vazni va boshqa zarur maMumotlar 
ko'rsatiladi. 
ГОСТ 7871-75 «Aluminiy va aluminiy qotishmalaridan tav- yorlangan payvandlash 
simi» aluminiy va uning qotishmalarini payvandlash uchun ishlatiladigan 14 xil 
simlarini namoyish ctadi. bulardan: 
toza aluminiylar uchun CbA97, CbA85T, CbA5: 
aluminiy-margancs qotishmalari uchun CbAmu; 
aluminiy-magniy qotishmalari uchun СвАМгЗ; СвА.мг4; СвА.МгЗ; СвАМгб; 
Св1557; СвАМгб!; СвАМгбЗ; 
aluminiy-kremniy qotishmalari uchun СвАК5; СвАКЮ; Св 1201. 
Payvand sim 0,8 mm dan 12,5 mm gacha diamatrda ishlab chiqariladi. 

ГОСТ 16130-90 «Mis va asosi mis qotishmalaridan tashkil topgan payvandlash 
uchun simlar va chiviqlar» mis va uning qo- tishmalarini payvandlash uchun 
qollaniladigan 17 xil payvandlash simlari (MI: MCpI; МНЖ5-1; MНЖКТ5- 1-0Л-
0.2; БрКМцЗ-1; БрАМ u9-2; БрХ0,7; BpXNT; BpHUp; БрАЖМи 10-3-1,5; 
БрОТЦ4-3: БрОФ6.5-0,15; Л63;ЛОбО-1; Л КБ062-0.2-0,04-0,5; ЛК62-0,5) va 5 xil 
chiviqlar (Mlр; M2p: ЛМц58-2; ЛЖМи.59-1-1; ЛОК59-1-0,3) turlarini namoyish 
etadi. Simlar diametri 0.8 mm dan 8 mm gacha bo‘lib, 14 turdagi diamcirlardan 
iborat. 6 va 8 mm li chiviqlar mavjud. 
Payvandlash simlari mis va uning qotishmalari singari belgila- nadi. ya'ni raqamlar va 
harflar shunday belgilanadi. 
Kukunli simlar 
Hozirgi vaqtda legirlangan qimmat baho sim o‘rniga diametri 2.5 mm dan 5 mm 
gacha naycha qilib o'ralgan va ichi zarur tarkib- dagi kukun bilan to‗lg‗azilgan vupqa 
po*lat tasmadan iborat kukun elektrod sim ishlatiladi. 

Download 1.1 Mb.