Xom-ashyo xillari
|
Mahsulot turlari bo’yicha xom-ashyo sarflari
|
Xom-ashyo zahirasi
|
|
1
|
2
|
3
|
|
1
|
5
|
12
|
7
|
2000
|
2
|
10
|
6
|
8
|
1660
|
3
|
9
|
11
|
4
|
2070
|
Berilgan xom ashyo zahirasini ishlatib, mahsulot turlari bo’yicha ishlab chiqarish hajmini aniqlang.
Echish: Ishlab chiqarilishi kerak bo’lgan mahsulotlar hajmini mos ravishda lar bilan belgilaymiz. 1-tur mahsulotga, 1-xil xom ashyo, bittasi uchun sarfi 5 birlik bo’lganligi uchun 5 1-tur mahsulot ishlab chiqarish uchun ketgan 1-xil xom ashyoning sarfini bildiradi. Xuddi shunday 2,3-tur mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun ketgan 1-xil xom ashyo sarflari mos ravishda 12, 7 bo’lib, uning uchun quyidagi tenglama o’rinli bo’ladi: 5+ 12+ 7=2000. Yuqoridagiga o’xshash 2,3-xil xom ashyolar uchun
tenglamalar hosil bo’ladi. Demak, masala shartlarida quyidagi uch nomag’lumli uchta chiziqli tenglamalar sistemasini hosil qilamiz:
5+ 12+ 7=2000 ,
.
Bu masalaning matematik modeli uch noma’lumli uchta chiziqli tenglamalar sistemasidan iborat bo’ldi. Bu masala tenglamalar sistemasining yechimini topish bilan yechiladi. Bunday tenglamalar sistemasini yechishni umumiy holda qaraymiz.
2. Chiziqli tenglamalar sistemasini matritsalar yordamida yechish Endi matritsalar yordamida chiziqli tenglamalar sistemasini yechishga o’tamiz.
(7)
noma’lumli, ta tenglamalar sistemasi berilgan bo’lsin.
belgilashlarni kiritamiz. Endi (7) sistemani matritsalarni ko’paytirish qoidasidan foydalanib,
(8)
ko’rinishda yozish mumkin. bo’lsa, teskari matritsa mavjud va hosil bo’ladi. SHunday qilib, noma’lum matritsa matritsaga teng bo’ladi, yahni
=.
Bu (7) tenglamalar sistemasini yechishning matritsaviy yozuvini bildiradi.
1-misol. Matritsalar yordamida ushbu tenglamalar sistemasini yeching:
.
Echish. Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:
Bu matritsalar yordamida berilgan tenglamalar sistemasini
(9)
ko’rinishda yozamiz. Endi matritsaning determinantini hisoblaymiz.
.
matritsaning determinanti 0 dan farqli bo’lganligi uchun, unga teskari yagona matritsa mavjud va tenglamalar sistemasi yagona yechimga ega bo’ladi. Endi teskari matritsani topish uchun determinant elementlarining hamma algebraik to’ldiruvchilarini hisoblaymiz:
Teskari matritsani topish formulasiga asosan,
(9) tenglikning ikki tomonini chapdan ga ko’paytirsak, yoki bo’lib, yahni
tenglik hosil bo’ladi.
SHunday kilib, yoki .
(Topilgan yechimlarni tenglamalar sistemasiga bevosita qo’yib, yechimning to’g’riligini tekshirib ko’rish mumkin).
|
