Ta’lim vazirligi d. M. Umarova, M. A. Bo‘ronova logistika

Download 8,34 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/173
Sana	17.12.2023
Hajmi	8,34 Mb.
	#121531

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 173

Bog'liq
ARMUmarova D.M.Logistika

Atama tarixi. Logistika tushunchasi o‘zinining tarixiga ega.
Qadimgi greklar logistika deb hisob-kitoblarni amalga oshirish
san’atini tushunishardi. Maxsus daviat nazoratchilarini logistlar
deb atashardi. Qadimgi Rimda esa logistika deb mahsulotlar
taqsimoti tushunilardi.
Keyinchalik logistika atamasi harbiy qo‘shinlarning joylashishi
va harakatlanish amaliyotini tasniflashda ishlatila boshladi.
Eramizning IX—X asrlarida yashagan Vizantiya imperatori Leon
V, o‘zining harbiy ish bo'yicha kitobida «logistika» atamasini «front
orti, qo‘shiniarning ta’minoti» ma’nosida ishlatadi1.
0 ‘zbekiston tarixiga kelsak, logistika masalalariga buyuk
sarkarda Sohibqiron Amir Temur armiyasida katta ahamiyat
qaratilgan. Amir Temur armiyasi tashkiliy va harbiy tuzilishda,
shunindek, jang olib borish usullari borasida eng katta va qudratli
armiya edi. Amir Temur o‘z armiyasini yetti koiga (korpusga)
bo‘lgan. Ularga amirlar, shahzodalar qo‘mondonlik qilishgan va
markaz, o‘ng, s o i, qanvuldan joy olganlar. Ba’zi ko‘llar Amir
Temur tomonidan zaxiraga ehtiyot uchun ajratilgan. Bunday
tartib qanotlarnigina emas, balki markazni ham birm uncha
kuchaytirgan. Markaz ixtiyorida ilg‘or, qanvul va ehtiyot qismlar
bo‘lib, u jang taqdirini hal etgan2.
Q o‘shinni to ‘plash va ularni taqsimlash bilan tavochilar
shug‘ullanishgan. Yurish davrida har bir askar o‘zi bilan kamon
va 30 ta o ‘q, chapar va to ‘ra, qilich va bir oyga yetarli ozuqa
' Umarova D.M., Bo'rcnova M.A., Zuxurova N.A. Logistika. 0 ‘quv qo‘llanma.
- Т.: TATU, 2007. 83-b.
1 Ахмедов Б. Тарихдан сабокдар. — Т.: 1992.
7

olishi lozim bo‘lgan. Har bir askar ikki ot, har o‘n kishi o‘zi
bilan birga bir hiyma (cliodir), ikki soyabon, bir bel, o‘roq, arra.
Tabar, yuz dona igna, arqon, charm mesh, qozon olgan.
XIX asr boshida, Napoleon urushlari davrida logistikaga zaxira-
lami rejalashtiiish, tashish va qo'shin ta’minotini boshqarish to ‘g‘-
risidagi fan sifatida qaralardi.
Sankt-Peterburgda 1850-yilda nashr etilgan «harbiy ensiklo-
pedik leksikon»iga asosan Rossiyada XIX asr o‘rtalarida logistika
deb qo‘shinlaming dushman yaqinida ham, o‘zagida ham harakat-
lanishini boshqarish va ulaming frontorti ta ’minotini tashkil etish
san’ati tushunilardi.
Harbiy logistikaning rivojlanishida yangi bosqich ikkinchi jahon
urushi davomida vujudga keldi, bunda logistik qarashlar janglami
tayyorlash va rejalashtirishda keng qo‘llanila boshladi.
XX asming 50-yillarida moddiy oqimlami boshqarish masalalari
harbiy logistikada qoMlaniladigan uslublar yordamida hal etilishi
mumkinhgi tan oUndi.
XX asming 70-yiIlari boshida turU mamlakatlar iqtisodiyotida
logistik qarashlar keng qo‘llanila boshladi.
Asta-sekin logistika va logistik boshqaruv titshunchalari turli
shakllarga ega b o ld i va ishlab chiqarish hamda tovar almashi-
nuvining turli xil tarmoqlariga kirib bordi.
Bugungi kunda logistikaga moddiy oqim larni boshqarish
sifatida qaraladi. 0 ‘z davrida Sharq bilan 0 ‘агЬ т boglab turgan
Buyuk Ipak Yo‘li orqali bo‘ladigan turli xil tovar almashinuvi
hamda savdo-sotiq jarayonlarida logistika elementlarini yaqqol
ko‘rish mumkin.
Logistika tushunchasini tasniflashda bir nechta qarashlar
mavjud. Ulaming ko‘pchiligi bu tushunchani moddiy oqim va
axborot oqimi bilan boglashadi.
Logistikaning barcha tasniflarm i ikkita guruhga ajratish
mumkin.
Ulardan biri logistikani xo‘jalik faoliyatining bir yo‘nalishi
sifatida tushuntiradi, и ishlab chiqarish va tovar almashinuvi
sohalarida moddiy va axborot oqimlarini boshqarishdan iborat.
Ikkinchisi — logistikani ilmiy yo'nalish sifatida o‘rganadi, u moddiy

va axborot oqim larining samaradorligm i oshm shning yangi
imkoniyatlarini qidirish bilan to ‘g ‘ridan-to‘g‘ri bog'liq.
Adabiyotlarda logistikaga xo‘jalik yuritishning ilmiy-amaliy
yoiialishi sifatida yondashish keng tarqalmoqda. Bu yondashish
ishlab chiqarish va tovar almashinuvi sohalarida moddiy va axborot
oqimlaiini samarali boshqarishdan iborat.
Rossiyada 1995-yilda nashr etilgan logistika bo‘yicha ilmiy
lug‘atda logistikaga quyidagicha tasnif berilgan:
«Logistika — ishlab chiqarish korxonasigacha xomashyo va
materiallami yetkazib berish, xomashyo, materiallarni, yarim-
tayyor mahsulotlami qayta ishlash, tayyor mahsulotni iste’mol-
chigacha yetkazib berish hamda zarur m a’lumotni qayta ishlash,
saqlash va jo'natish jarayonida bajariladigan tashish, saqlash. hamda
boshqa moddiy va nomoddiy operatsiyalami boshqarish va nazorat
qiiish to ‘g‘risidagi fandir»1.
Yuqoridagilami umumlashtirib logistikaga qisqaroq tasnif berish
mumkin.
Logistika — moddiy va axborot oqimlarini, ularning birinchi
manbayidan to oxirgi iste’molchigacha boMgan harakatini bosh
qarish, nazorat qiiish, rejalashtirish va tashkil etish to^^isidagi
fandir.
Logistikani o‘rganish obyekti moddiy va unga tegishli moliya-
viy, axborot oqimlaridir.

Download 8,34 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 173

Download 8,34 Mb.

Pdf ko'rish