Ko‘pchilik o‘rtada turuvchilar ma’lum bir paytgaeha qisman
tartibga solingan bo‘Iadi, toki moddiy ishtirokchilar tanlangunicha.
Bundan keyin logistik kanal logistik zanjirga aylanadi.
Logistik zanjir — bu chiziqii tartibga solingan logistik
jarayonda ishtirokchilar ko‘pchilik bo‘lib, ular tashqi moddiy
oqimni bir logistik tizim dan ikkinchisiga yetkazish bo‘yicha
amallar bajaradilar.
Logistik zanjimi yana logistik bo‘g‘inlar yig'indisi
sifatida
ta’riflash mumkin. Bu bo‘g‘inlar orqali moddiy oqim (asosiy oqim-
larga ajratilib: material, xomashyo va yarimfabrikatlar yetkazib
berish; mahsulot va xomashyoni saqlash; taqsimot) harakatlanadi.
Logistik tizimning har xil operatsiya va element darajalarini tahlil
qiiish
asosida u makrologistika, mezologistika va mikrologistikaga
ajratiladi.
Logistik zanjirning asosiy bo‘g‘inlari bo‘lib quyidagilar hisob
lanadi:
— material yetkazib beruvehilar;
— omborxonalar;
— transport;
— taqsimot markazlari;
~ mahsulot ishlab chiqaruvchilar;
— mahsulot iste’molchilari.
Logistik tizim. Logistik lizim u yoki
bu logistik funksiyalami
amalga oshiruvchi, teskari aloqaga ega bo‘lgan oddiy tizimdan
iborat. U, asosan, bir nechta tizim ostilardan tashkil topadi va
tashqi muhit bilan rivojlangan aloqalarga ega boladi.
Logistik tizimlar
mikro, mezo va makrologistik tizimlarga
bo‘linadi.
Makrologistik tizim ~ bu mamlakatning har xil mintaqaiarida
yoki har xil mamlakatlarda joylashgan sanoat korxonalari va tasliki-
lotlarini, turli xil sohalarda isli yurituvchi vositachi, savdo va
transport tashkilotlaiini qamrab oluvchi moddiy oqimlarni bosh
qarish tizimidir.
Makrologistik tizim mintaqa, mamlakat yoki
mamlakatlar guru hi iqtisodiyotining infrastrukturasini tashkil etadi.
Makrologistika darajasida logistik tizimlarning uchta turi
ajratiladi:
13
—
to lg ‘ri aloqali — moddiy oqimni iste’molchigacha yetkazib
berish to ‘g‘ri xo‘jalik aloqalari asosida amalga oshiriladi;
—
eshelonlashtirilgan — bunday tizimlarda
moddiy oqim ishlab
chiqaruvchidan iste’molchiga yetib borgunicha kamida bitta
vositachi korxonadan o‘tadi.
—
egiluvchan ~~ bunday hollarda moddiy oqimni iste’mol
chigacha yetkazib berish ham to ‘g‘ri aloqalar, ham vositachi korxo-
nalar orqali amalga oshiriladi. Masalan, ehtiyot qismlari bilan
ta’minlash: kam talab etiladigan qismJar to ‘g‘ridan-to‘g‘ri markaziy
omborxonadan qabul qiluvchiga borib tushuriladi,
standart qismlar
esa vositachi korxonalar omboridan tushuriladi.
Mezologistika — tarmoqning bir necha korxonasini bir tizimga
integratsiya qiiish sohasi.
Mikrologistik tizimlar makrologistik tizimlarning strukturaviy
tashkil etuvchilari, ichki ishlab chiqaruvchi logistik tizimlarning
sinflaridir, ulaming tarkibiga bir butun infrastruktura bilan birlash-
tirilgan ishlab chiqarishning texnologik bog'lovchilari kiradi (ishlab
chiqarish
va savdo korxonalari, territorial (hududiy) ishlab chiqa
ruvchi komplekslar).
Mikrologistika — lokal masalalarni alohida bo‘g‘in va logistika
elementlari darajasida, moddiy va axborot oqimlarini ichki ishlab
chiqarish darajasida hal etadi. Bu korxona ichida amalga
oshiriladi.
