tovar harakatining mahsulotdagi ulushi milliy daromadning 20%
dan ortig‘ini tashkil etadi. Tovar harakatining struktorasida xoma
shyo,
materiallar, yarimtayyor mahsulotlar va tayyor mahsulot-
lami saqlashga ketadigan xarajatlar 44% ni, omborga joylashtirish
va dispetcherlash - 16% ni, magistral va texnologik tashish —
23 va 9% ni tashkil etadi. Qolgan 8% ni tayyor mahsulotni sotishga
ketadigan xarajatlar tashkil etadi1.
Logistikaning rivojlanishi,
birinchi navbatda, tovar harakati
bilan bogliq bo‘lgan vaqtinchalik va pul xarajatlarini kamaytirishga
intilish bilan bog‘liq.
Shu bilan birga, logistikaga bo‘lgan qiziqishning ortishi quyidagi
omillarga bog!liq:
— savdo bozoridan iste’molchi bozoriga o‘tish, bunda iste’mol-
chilar ehtiyoji ishlab chiqarish dasturlarini ishlab chiqishda asos
boladi va tovar harakati tizimining yaratilish zaruriyatini asoslab
beradi;
— ishlab chiqarish va sotish faoliyatini tashkil etishning logistik
asoslarini qollayotgan korxonalaming raqobatbardoshligini ta’min-
lash;
— logistika tizimida texnik rivojlanish
yutuqlarini ishlatish
uchun obyektiv imkoniyatlar yaratish;
— amallami o ‘rganishning yangi uslub va nazariyalarini ishlab
chiqish, masalan, logistika jarayonlarini optimallashtirish uchun
asos bolgan t izimlar nazariyasi va kompromisslar nazariyasi.
Logistika takomillashuvming 3 bosqichi ajratiladi.
Birinclii bosqich — XX asming 60-yiUari - ombor xo‘jaligining
transport bilan integratsiyalashuvi hamda
ulami ishlatishda bir-
biriga moslashtirish bilan xarakterlanadi. Bu bosqichda faqat
yuklash-tushirish amallari bilan bog'liq bo‘lgan transport bilan
ombor yaqin o‘zaro aloqalarga ega bo‘la boshlaydi. Lllar bir grafik
va solishtirilgan texnologiya bo'yicha bir iqtisodiy natijaga ishlashni
boshlaydi.
Ikkinchi bosqich - XX asming 80-yillari boshiga to ‘g‘ri keladi.
Omborga joylashtirish va transport ishJarining o‘zaro hamjihatligiga
1
Гаджинский A.M. Логистика. Учебное пособие. — М.:
Маркетинг, 1999.
15
ishlab chiqarishni rejalashtirish qo‘shila boshlaydi. Ishlab chiqarish
sexi, transport va omborlar bir butun mexanizm sifatida ishlashni
boshlaydi. Shu yo‘l bilan xaridorlarga xizmat ko‘rsatish sifatini
boshqarish, moslamalarning ishlash
samaradorligini oshirish
imkoniyati vujudga keladi.
Uchinchi bosqich XX asming 80-yillari o‘rtalariga to ‘g‘ri keladi
va material o'tkazuvchi tarmoq hamma bo‘g‘inlarining integratsiya-
lashuvi bilan xarakterlanadi. Logistika konsepsiyasining asosi bo‘l-
gan integratsiyalashuv zaruriyatini, ta ’mmot, ishlab chiqarish va
taqsimot bo‘g‘mlarining ko‘pchilik qatnashchilari tan ola boshlaydi.
Moddiy va axborot. oqimlarining tez o‘tishini ta’minlash va mahsu-
lotning xomashyoning birinchi manbayidan to oxirgi iste’mol
chigacha harakatining hamma bosqichlari
monitoringini amalga
oshirish imkonini beruvchi zamonaviy kommunikatsiya texno-
logiyalari vujudga keladi.
