Havoli uzgichlar.
Energetika tizimlarida havo to‘ldirilgan bo‘lgichga ega bo‘lgan havoli uzgichlar keng tarqalgan (4.4- rsam). Uzgich ketma-ket ulangan ikkita kontakt tizimiga ega. Birinchisi – yoy so‘ndiruvchi kameralarning kontakt tizimi bo‘lib, uning kontaktlari uzgichni yoy so‘ndirish uchun lozim bo‘lgan masofaga ajralishiga sarflanuvchi qisqa vaqt davomida ajraladi. Ikkinchi tizim – bo‘lgichlarning kontakt tizimi bo‘lib, ular uzgichning uzilgan holatida ishonchli izolyasion oraliq hosil qiladi. Havoli uzgich bilan amallar ulash elektromagniti zanjirini ulash yoki siqilgan havo klapani tizimiga ta’sir etuvchi zanjirni uzish orqali amalga oshiriladi. 110 kV va undan yuqori kuchlanishda har bir qutb qutbni ulash va uzish klapanlari bloki, boshqarish elektromagnitlari, yuritmali signallash-bloklash kontaktori SKB, qutb holatini ko‘rsatuvchi signal lampasi, elektr kontaktli manometr, qutblarning yig‘malari, tutashtiruvchi quvurlar, elektr isitkichlar va sh.k.lar jamlangan alohida boshqarish shkafiga ega bo‘lgan mustaqil uzgichni ifodalaydi.
4.4- rasm. Havo to‘ldirilgan bo‘lgichli VVN-330-15 havoli uzgichi:
1- bo‘lgich; 2- sig‘imli kuchlanish bo‘lgich; 3- bo‘lgichning tayanch izolyatorlari; 4- tortuvchi izolyatorlar; 5- bo‘lgichning purkash klapani; 6- uzgichning asosi – ikkita siqilgan havo rezervuarlari; 7- boshqarish shkafi; 8- yoy so‘ndiruvchi kameralarning purkash klapani; 9- so‘ndiruvchi kameralarning tayanch izolyatorlari; 10- yoy so‘ndiruvchi kameralar; 11- shuntlovchi qarshiliklar; 12- yoy so‘ndiruvchi kameralarni bo‘lgich bilan bog‘lovchi quvur shinalar.
Tashqi tomondan ko‘rikdan o‘tkazishda havoli uzgichning umumiy holati, so‘ndiruvchi kameralarning izolyatorlari, bo‘lgichlar, shuntlovchi qarshiliklar va sig‘imli kuchlanish bo‘lgichlari, tayanch kolonkalari va izolyasiyalovchi tortmalarning butunligi hamda izolyatorlarning sirtlarini ifloslanmaganligiga e’tibor qaratiladi. Taqsimlovchi shkafda o‘rnatilgan manometrlar bo‘yicha uzgichning rezervuarlaridagi havoning bosimlari va uning ventilyasiyaga kirib kelishi tekshiriladi. AQU bilan ishlovchi uzgichlarda bosim 1,9- 2,1 MPa (optial bosim 2,0 MPa), AQU siz uzgichlarda esa 1,6-2,1 MPa oralig‘ida bo‘lishi shart. Havoning bosimi ko‘rsatilgan qiymatlardan kichik bo‘lgan uzgich ishga tushrilmasligi shart.
Ushbu maqsadda boshqarish sxemasi amallarni bajarishga to‘sqinlik qiluvchi blokirovka ko‘zda tutilgan. Bosim 1,6 MPa dan kichik bo‘lganda manometrlardan biri ulash va uzish zanjirlarini ochadi, boshqasi esa, bosim 1,9 dan kichik bo‘lganda
AQU zanjirini uzishga almashlab ulaydi. Uzgich izolyatorlarining ichki bo‘shliqlarini quruq xavo bilan uzluksiz ventilyasiyalash katta ahamiyatga ega. Bunday ventilyasiya suv bug‘larining izolyatorlarni ichida kondensatsiyalanishini bartaraf etadi. Ventilyasiyaga havoni kirib kelishining nazorati havo xarakatining ko‘rinish imkonini yaratuvchi (ichida alyuminiy sharcha joylashgan shisha trubka) ko‘rsatkich bo‘yicha olib boriladi. SHarcha havo torlarining bosimi ta’sirida ko‘rsatkichda belgilangan chiziqlar orasida joylashishi shart. Havo sarfini rostlash reduktorli klapanning yuqori qismida joylashgan vint 10 (4.5- rasm) yordamida amalga oshiriladi.
4.5- rasm. Havoli uzgichning taqsimlovchi shkafi:1- magistraldan havoning berilishi; 2- havoning kirish joyidagi ventil; 3- filtr; 4- to‘kuvchi klapan; 5- teskari klapan; 6- zgichning qutblariga havoning berilishi; 7- bachok; 8- manometrlarning ventili; 9- reduktorli klapan; 10- rochstlovchi vint; 11- ventilyasiyaga havoning kirishi; 12- tugmali qurilma (uzishga); 13- mahalliy pnevmatik uzish quvurchasi; 14- elektr kontaktli manometrlar.
Uzgichning ulangan yoki uzilgan holati haqida signallovchi qurilmalar ko‘rsatishlarining sozligi va to‘g‘riligi nazorat qilinadi.
So‘ndiruvchi kameralarning chiqish yo‘liga ega bo‘lgan qoplamalarining qopqog‘i ishonchli yopilganligiga e’tibor beriladi. Noqulay meteorologik sharoitlarda ochiq qoplamalar orqali kameraga qor kirishi mumkin. Uning yig‘ilib qolishi tayanch izolyasiyaning teshilishiga, kontaklarning muzlashiga va kameraning ishlamay qolishiga olib keladi.
Tashqi ko‘rikdan o‘tkazishda ko‘zda so‘ndiruvchi kameralarni tutashtiruvchi izolyatorlarining rezina tiqinlar, bo‘lgichlar va ularni tutashtiruvchi kolonkalari tekshiriladi. Bosilib qolgan va shikastlangan zichlagichga ega bo‘lgan uzgichlarda amallar bajarishga ruxsat etilmaydi.
Shinalarning kontaktli tutashmalari va apparat qisqichlarining qizishi nazorat qilinadi.
Havoli uzgichlarni ishlatish jarayonida qator tadbirlar o‘tkaziladi: har oyda 1-2 marta rezervuardan u yerda yig‘ilib qolgan kondensat olib tashlanadi; yomg‘ir yog‘ish davrida ventilyasiyaga havoning berilishi oshiriladi; atrofning harorati -50C dan pastga tushganda qutblarni boshqarish va taqsimlash shkaflarida elektr isitish ishga tushiriladi. Uzgichning ishga yaroqliligi 2,0-1,6 MPa bosimda ulash va uzishga ishlatib ko‘rish orqali (har yili kamida 2 marta) tekshiriladi.
Uzgichlarning rezervuarlariga mexanik aralashmalardan tozalangan havo kiritilishi shart. Havoning asosiy tozalash va uni quritish havoni tayyorlovchi kompressor qurilmalarida amalga oshiriladi. Uzgichlarning taqsimlovchi shkaflarida havoni qo‘shimcha tozalash uchun kigiz-junli filtrlar o‘rnatilgan. Surunkali tartibda, havoning ifloslanganligiga bog‘liq holda, ularda filtrlovchi patronlar almashtirib turilishi lozim.
Chinni va metall detallarning a’zodosh bo‘lish ishonchliligi salmoqli darajada rezina tiqinlarning sifati va izolyatorlarning chiqishi bo‘yicha boltlar tortilganda kuchlarning bir tekis taqsimlanganligiga bog‘liqdir. Havoli uzgichlarning ishlashida izolyatorlarni mahkamlovchi gaykalarning kuchsiz va kuchli tortilganligi ham xavfli hisoblanadi. Qo‘llaniluvchi rezina zichlagichlar etarlicha elastiklikka ega emas va vaqt o‘tishi bilan uning qoldik deformatsiyasi oshib boradi. SHu sababli uzgichlarning shikastlanishlarini oldini olish yiliga ikki marta (bahorda va kuzda) tekshiruv va zichlashtirish talab etiluvchi barcha boltlarning tortilishi amalga oshiriladi.
4.6 – rasm. Havoli o‘zgichlarning tashqi ko‘rinishi.
|
