|
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIM MINISTRLIGI
|
| bet | 142/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIM MINISTRLIGI
BERDAQ ATÍNDAǴÍ
QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI
TARIYX FAKULTETI
«ORTA AZIYА ARXEOLOGIYАSÍ»
PÁNINEN
QOSIMSHALAR
1. Arxeologiyada eń áyyemgi dáwir miynet qurallarınıń neden jasalǵanına qaray dáwirlerge ajratıladı. Eń áyyemgi dáwir arxeologik tárepten paleolit, mezolit, neolit, eneolit, bronza hám dáslepki temir darvlariga bólinedi. Orta Aziya aymaǵı boyınsha olar tómendegi dáwirlerdi óz ishine aladı :
Paleolit dáwiri 3 basqıshqa bólinedi:
1. Erte paleolit - 1 mln - 100 mıń jıllıq (jańa davrlashtirish boyınsha 2 mln - 200 mıń jıllıq ) larni óz ishine aladı.
2. Orta paleolit - 100 - 40 mıń jıllıq (jańa davrlashtirish boyınsha 200 mln - 100 mıń jıllıq ) larni óz ishine aladı.
3. Sońǵı paleolit - 40 -12 mıń jıllıq (jańa davrlashtirish boyınsha 100 mln - 12 mıń jıllıq ) larni óz ishine aladı.
Mezolit - er.ald. 12-7 mıń jıllıqlardı óz ishine aladı.
Neolit - er.ald. 6 -4 mıń jańalıqları óz ishine aladı.
Eneolit - er.ald. 4-3 mıń jańalıqları óz ishine aladı.
Bronza - er.ald. 3-2 mıń jańalıqları óz ishine aladı.
Erte temir dáwiri - 1 mıń jıllıqtan – er.ald. VII ásirlerdi óz ishine aladı.
Arxeologiyada keyingi dáwirlerdi davrlashtirish máselelerinde tariyxıy davrlashtirishdan paydalanıladı.
2. Ulıwma, dáwirler hám sáneler tariyx hám arxeologiya pániniń ózegi esaplanadı. Olar tereń ózlestirilsagina tariyxıy process penenhám waqıyalardı bolsa saqlap qalıw ańsatlashadi, sonıń menen birge, tariyxıy waqıyalardı logikalıq pikirlew processinde aljasıqlarǵa jol qoyılmaydı. Tariyxıy davrlashtirishning ózine tán ózgesheligi, onıń izertlew dáreginen kelip shıǵadı. Ol jaǵdayda málim bir dáwir tán bolǵan ulıwma rawajlanıw qásiyetleri tiykar etip alınadı.
Eń áyyemgi dáwir tariyxıy tárepten eki iri dáwir: “algashqi topar” hám “ruw jámááti dáwiri”ne bólinedi. Óz náwbetinde ruw jámááti dáwiri 2 basqıshqa : matriarxat (ana urıwı ) hám patriarxat (áke urıwı )na bólinedi.
|
| |
