|
Конец формы
2. Jeytun mádeniyatınıń izertleniw tariyxı
|
| bet | 44/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022Конец формы
2. Jeytun mádeniyatınıń izertleniw tariyxı.
Túrkmenstannıń qubla-batısında, Kopet Dagtıń salıstırmalı túrde tar taw dizbeginde, neolittiń basına (b.e.sh. VII mıń jıllıq aqırı - VI mıń jıllıqtıń bası) otırıqshı diyxanshılıq mádeniyatı qáliplesedi. Ol izertleniw tariyxı boyınsha Jeytun mádeniyatı dep ataladı.. Orta Aziya aymaǵındaǵı bul dáslepki diyxanshılıq mádeniyatı - bul jaqın Shıǵıstıń alǵashqı diyxanshılıq mádeniyatları keń aymaǵınıń shetki arqa-shıǵıs periferiyası bolıp esaplanadı. Orta Aziyanıń erte diyxanshılıq turmısınıń izleri batıstaǵı Bamiden shıǵısta Tedjenge deyingi Kapetdagtıń taw dizbegindegi aymaǵında gezlesedi.
Jeytun tipindegi keramikanı dáslep 1931-jılı gidrogeolog Raspopov Kelyata stanciyasınıń janınan tapqan. Sonnan keyin ol Jańa Nisa qalasınan tabılıp, sol jerden usı dáwirge tiyisli kremen materialları da tabılǵan. Usı tabılmalar negizinde A.A.Morushenko turaqlı otırıqshı qonıstıń bolmawı, ańshılıq penen terimshilik xojalıǵına sáykes dep esaplanatuǵın mádeniyattı anıqlaw tuwralı máseleni kóterdi. 40-50-shi jıllardıń basında Jeytun mádenietınıń bir qatar jańa estelikleri tabıldı (Jeytun, Kepeli, Nayza-Depe, Bami, Shopon-Depe).
1944 jılı geologlar Chakmaktash-beyik tóbesiniń basında mákan orın taptı, ol házir Jeytun dep ataladı. Onda 1952-jılǵa shekem usı tiptegi mákanlarda qazba jumısları júrgizilmegen. Bul qazıw islerin birinshi bolıp 1952-jılı B.A.Kuftin júrgizgen. Jeytunǵa shurf taslaw arqalı alınǵan materiallar negizinde B.A.Kuftin onı eń dáslepki diyxanshılıq penen sharwashılıq retinde durıs anıqlaǵan. 1953-jılı S.A.Ershov Jeytun mádeniyatınıń basqa jerinde Shopon-Tepede baqlaw shurfların júrgizedi, onıń nátiyjeleri B.A.Kuftinniń bul shishimlerin tolıǵı menen dálillegen.
Конец формы
Начало формы
1955-jılı V.M.Masson Túrkmenstannıń qublasındaǵı erte diyxanshılıq qonıslardı sistematikalıq túrde izertley basladı. 1957-jılı Jeytunnan erte diyxanshılıq taypaları arasındaǵı turǵın úylerdiń uzaq evolyuciyası dizbeginiń basına tiyisli bir bólmeli úylerdiń tipi tabıldı. 1958-jılı qonıstıń oraylıq bólimin ashqan úlken stacionarlıq jumıslar «Jeytun mádeniyatı» terminin ilimge engiziwge múmkinshilik beretuǵın massalıq materialllardı usındı (Masson V.M. 1960, 37-109 better). Toplanǵan materialdı (Berdiev, 1963, 1964, 1965) basıp shıǵarıw ushın O.K.Berdievtiń miyneti menen Jeytun mádeniyatınıń rawajlanıwında burın belgisiz sońǵı etapı kórsetilgen usı maǵlıwimatlarǵa negizlengen onıń qısqasha jumısı ayrıqsha áhmiyetke iye boldı.
G.F.Korobkova usı mádeniyattıń kremen tas óndirisin hár tárepleme analizlew boyınsha arnawlı izertlew alıp barıp, onıń evolyuciyası Orta Aziyanıń basqa neolitlik kompleksleri menen baylanıslı túrde kórip shıǵıldı. (Korobkova, 1969).
Конец формы
|
| |
