|
Oraylıq Ferǵana neolit estelikleri
|
| bet | 40/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-20224. Oraylıq Ferǵana neolit estelikleri.
Oraylıq Ferǵana shólinen de sońǵı waqıtlarda 80 nen artıq neolit dáwiri mákanları tabılǵan bolıp, olar pánde Oraylıq Ferǵana mádeniyati dep ataladı.
Oraylıq Ferǵana neolit esteliklerine Zambar 1, 3, Jańaqadam 12, 14, 16, 19, 23, 35, Dorozko'l 1, 2, Sarısuw, Mińbulaq, Uzunko'l 1, 5, Toypoq 2, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, Uzunko'l 1, 5, Jańasuw, Go'rtepa, Siyirshilik, Damko'l, Madyor 1, 2, 3, 4, 8, 16, Boskum I—IV sıyaqlı jay-mákanlardı kirgiziw múmkin.
Usı jay-mákannan otshep hám mayda páriksheler alıw ushın móljelengen nukleusler, hár túrlı qırǵıshlar, teskishler, párik hám páriksheler, oraq -jonǵılar, tas shoqparlar usatǵishlar, tas pıshaqlar, simmetrik trapetsiyalar tabılǵan. Áyne waqıtta jay-mákanlardan ushlı tas qurallar, sınıqlar, tastan jasalǵan taǵinshaqlar hám moyinshaqlar da terilgen.
Olardıń kópshiligi hár túrlı reńdegi shaqmaqtas, slanets hám dárya taslarınan jasalǵan bolıp, ayirim qurallarǵa eki márte qayta islew berilgen.
Sonı da aytıp ótiw kerek, ayirim jay-mákanlardan bir neshe quraldı ózinde jámlestirgen qurallar hám nátiyjesinde eki tárepine qayta islew berilgen oq jay oqlarınıń ushlari tabılǵanlıǵı dıqqatqa ılayıq.
Otshep hám qurallardıń kópshiligine islew berilip retushlengen. Oraylıq Ferǵananıń túrli rayonlarınan tabilǵan tas buyımlar hám qurallar, sonıń menen birge, bezew-taǵinshaqlar bir-birine uqsaslıǵı menen dıqqatqa ılayıq. Usı jay-mákanlarda qádemalar retinde paydalanılǵan mayda páriksheler keń tarqalǵan. Neolit dáwiri adamları óz qurallarin shaqmaqtas, xaltsedon hám ılayli shaqmaqtastan jasaǵanlar. Olar hár túrlı taslardan túrli bezew buyımları taǵinshaqlar jasaǵanlar. Biraq bul orinnan negedúr sapal ıdıslar hám olardıń bo’lekleri tabilǵan emes.
Oraylıq Ferǵana mádeniyatı estelikleriniń hámmesi bir dáwirge tiyisli emes, álbette. Usı mádeniyat estelikleriniń kópshiligi ótiw dáwirine mezolittiń aqırǵı hám neolit baslarına tiyisli bolıp, eramizdan aldınǵı VI miń jilliqtiń aqırı hám V mıń jıllıqlarǵa tiyisli bolıwı múmkin. Biraq Oraylıq Ferǵananıń arqa shetinen, yaǵnıy Madyor 3, 4 hám basqalardan tabılǵan qurallardıń kópshiligi sońǵı neolit dáwirine, yaǵnıy er. aldınǵı IV—III miń jilliqlarǵa tiyisli bolıwı múmkin.
13-súwret. Oraylıq Ferǵana. Neolit.
Oraylıq Ferǵana kólleri jaǵasında jasaǵan alǵashqi qáwimlerdiń xojalıǵı ózlerinen aldın jasaǵan mezolit qáwimleri xojalıǵınan úlken parq etpey, olar da ańshılıq, termeshilik hám balıqshiliq penen kún keshirgen bolıwı múmkin.
Tuyebo'ǵiz suw bazası zonasınan neolit dáwirine tiyisli tas buyimlar hám kóplegen miynet quralları tabılǵan. Bul qurallar zonaning tórt jayınnan terilgen. Qurallardıń túri hám sanı orta bolip, olardıń sapası sońǵı tas ásiri qurallarına salıstırǵanda jaqsılanǵanliǵin baqlaw múmkin. Orınlardaǵı neolit kompleksinen qálemsiman nukleusler hám olardıń bólekleri, nukleus-qırǵıshlar, nukleusden kóshirip alınǵan bólek taslar, plastinkalar hám olardıń sınıq bólekleri, qırǵısh hám gúrek-shalardiń bir neshe túri, keskishler, sigmentler, geometriyalıq qurallar, jonǵılar, retushli hám retushsiz otshep hám shaqmaqtas bo’leklerinen ibarat júdá kóp miynet quralları tabılǵan. Qurallardıń kóbisi sońǵı paleolit qurallarına salıstırǵanda talay názik etip islengen.
|
| |
