|
Zarafshan dariyasi boylarindagi neolit dáwiri mádeniyatı
|
| bet | 37/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-20222. Zarafshan dariyasi boylarindagi neolit dáwiri mádeniyatı.
Keyingi 35—40 jıl ishindegi arxeologik qıdırıw hám qazıw jumısları nátiyjesinde Qashqadárya hám Zarafshan dáryalarınıń tómen aǵımındaǵı Úlken hám Kishi Tuzkon, Gujayli hám Shohondaryaniń áyyemgi ózenleri jaǵasınan 45 neolit hám 30 day bronza dáwirine tiyisli qonis-mákanlar tawıp úyrenildi. Házir bul jerler kimsesiz hám suw aqpaytuǵin jerler esaplanadi.
Neolit dáwirine tiyisli esteliklerdiń hámmesi Úlken hám Kishi Tuzkon ko'liniń jaǵasında jaylasqan. Tek Úlken Tuzkon jaǵasınıń ózinden 35 jay-mákan tabılıp, sonnan birewi kóp qatlamlı hám taǵı birewi bir qatlamlı mákanlar bolıp tabıladı. Kishi Tuzkonda bolsa úsh jay-mákan bar ekenligi anıqlanǵan. Áyne waqıtta neolit dáwiri jay-mákanları Mohondaryo háwizi, Kepterniqumi, Eshki Qiron, Qarańǵı Shor hám Qumisultondanda tawıp úyrenilgen.
Dárwazaqir I jay-mákanı. Bul estelik úsh mádeniy qatlamli neolit dáwiri turar jayı bolıp, Buxara oblastiniń Qara -kól qalashasınan 40—45 km arqa-batısdaǵı Qatta Tuzkon ko'linen 600—700 metr aralıqta jaylasqan.
Onıń joqarı qatlamı buzilip ketken bolıwına qaramay, madeniy qatlamı júda bay. Odan tegislengen tas balta, qırǵısh, tesgish, oraq -jonǵı, buraw tabılǵan. Ekinshi qatlaminan bolsa ot qaldıqları hám az muǵdarda qurallar tabilǵan. Úshinshi qatlamı taqirda bolıp, 1 hám 2 qatlamǵa salıstırǵanda júda bay bolıp tabıladı. Úshinshi qatlamnan oshaqlar hám turar jay qaldıǵi tabılǵan. Materiallıq mádeniyat qaldıqları arasında tegislengen tas balta, basqa hár qıylı tas qurallar, tolqinli sızıqlar menen bezetilgen ılaydan islengen sapal ıdıs buyımlar hám haywan súyekleriniń qaldıqları tabılǵan.
Dárwazaqir I mákanında 81 м2 hám 7 x11, 6 shamadaǵı tuwrı tórtmuyushli turar jay qaldıǵi saqlanıp qalǵan bolıp, onıń hár jerinde kishi-kishi tereńsheler ushraydı. Bul tereńshelerge ústin hám ústinsheler qoyılǵan bolsa kerek. Bul turar jay aǵashtan jasalip, ústi qamıs menen jabilǵan qos bolǵan. Bólme ishinde oshaqlardıń ızlerı joq, oǵan shıǵıs tárepden kirilgen bolsa kerek.
|
| |
