295
Identifikatsiya va autentitifikatsiya vositalari birlashishi ham
mumkin. Bu yerda barchamiz uchun maʻlum boʻlgan xizmat
guvohnomasini keltirish mumkin. Unda
shaxsning identifikatsiyasi
uchun
ismi,
familiyasi,
mansabi
(va
boshqa
maʻlumotlar),
autentifikatsiya uchun esa uning surati keltirilganligini aytishimiz
mumkin. SHuni alohida taʻkidlash kerakki autentifikatsiya va
identifikatsiya vositalarining oʻzi haqiqiylikni
tasdiqlovchi belgilarga
ega boʻlishi mumkin. Misol uchun guvohnomadagi muhr, imzo yoki
uning himoyasini saqlovchi boshqa qalbakilashtirishdan
himoyalovchi
vositalar.
Agar foydalanuvchi bu jarayonlardan muvafaqqiyatli oʻtsa, u
axborot tizimiga kirishiga va unga berilgan vakolat darajasida
istalgancha foydalanish huquqiga ega boʻladi.
Hozirgi vaqtda axborot–hisoblash tizimlarida foydalanuvchilarni
autentifikatsiya va identifikatsiyalashning
usullarini quyidagi asosiy
guruhlarga boʻlish mumkin:
−
foydalanuvchidan qandaydir maxsus axborotni soʻrash (masalan,
login yoki parol);
−
foydalanuvchidan qandaydir maxsus tavsiyaga yoki xususiyatga
ega boʻlgan ashyoni soʻrash (masalan, smart-karta, USB-token va
boshqalar);
−
autentifikatsiya qilinayotgan axborot
foydalanuvchi tanasining
muhim qismi (masalan, barmoq izlari yoki boshqa biometrik
maʻlumotlar).
Demak, identifikatsiya va autentifikatsiya yordamida tizimga kirish
huquqini olish mumkin. Endi foydalanish chegarasini belgilovchi
mantiqiy boshqaruv vositasi ishga tushadi.
Ularning vazifasi ham
foydalanishga ruhsat beruvchi fizik vositalar kabidir. Foydalanishga
ruhsat berishning mantiqiy boshqaruv vositalari ham foydalanuvchilarni
tizimda saqlanayotgan u yoki bu axborot boʻlimiga murojaatini nazorat
qiladi. Foydalanishga ruhsat berishni mantiqiy boshqaruvi – bu
axborotni butunligi va mahfiyligini taʻminlab beradigan koʻp
foydalanuvchili tizimning asosiy mexanizmidir.
Tarmoq xavfsizligi – bu tarmoqdagi maʻlumotlarni himoyalash
chora-tadbirlari boʻlib, ular: ruhsat etilmagan
murojaatdan himoyalash;
tizimning meʻyorida ishlashiga tasodifan yoki ataylab taʻsir qilishdan
himoyalash; tizim tarkibiy qismlariga zarar etkazishdan saqlashdan
iborat.
