• O`rin almashtirish shifri
  • Simmetrik (maxfiy) kalitli shifrlash sistemasi




    Download 7,35 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet216/243
    Sana31.05.2024
    Hajmi7,35 Mb.
    #258127
    1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   243
    Bog'liq
    Begbutayev A Yusupov RUquv qollanma tarmoq texnologiyalari Kitob

    Simmetrik (maxfiy) kalitli shifrlash sistemasi. 
    Simmetrik shifrlash 
    algoritmida quyidagi usullardan keng foydalaniladi: 
    1. O`rin almashtirish shifri 
    2. Siljitish shifri. 
    O`rin almashtirish shifri oddiy shifrlash hisoblanib, bu usulda satr 
    va ustundan foydalaniladi. Chunki shifrlash jadval asosida amalga 
    oshiriladi. Birinchi bo`lib, shifrlash jadvalidan (XIV asrning 
    oxirlarida) diplomatik munosabatlarda, xarbiy sohalarda axborotni 
    muhofazalashda foydalanilgan. 
    O`rin almashtirish shifri
    . Almashtirish (podstanovka) usullarining 
    mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit 
    simvollari bilan ma`lum qoida bo`yicha almashtirishdan iboratdir. eng 
    sodda usul sifatida 
    to`g’ridan- to`g’ri almashtirishni
    ko`rsatish 
    mumkin.
    6.2.3. Ochiq kalitli shifrlash
    Kriptografik sistema qanchalik murakkab va ishonchli algoritmga 
    asoslangan bo‘lmasin, uning amaliy qo‘llanishida kelib chiqadigan nozik 
    masala, ya’ni kriptosistemalardan foydalanuvchilarga kalitlarni 
    taqsimlash masalasi muhim bo‘lib qolaveradi. Haqiqatan ham
    axborotlar tizimida maxfiy aloqani ta’minlovchi kriptografik sistema 
    foydalanuvchilarining o‘zaro aloqasi uchun kalit ularning biri orqali 
    yaratilgan bo‘lib, ikkinchisiga maxfiy holda yetkazilishi lozim bo‘ladi. 
    Bundan kelib chiqadiki, umuman olganda, kalitni yetkazish (uzatish) 
    uchun ham yana boshqa kriptosistemadan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 
    Bu masalani echish uchun klassik hamda zamonaviy fan va texnika 
    yutuqlariga, xususan, algebra fani yutuqlariga asoslangan holda ochiq 


    308 
    kalitli kriptosistemalar yaratish yo‘nalishi vujudga keldi. Ochiq kalitli 
    kriptosistemalarning mohiyatini quyidagilar tashkil etadi: 
    1.
    Axborotlar tizimi kriptosistemasidan foydalanuvchilarning har 
    biri ma’lum qoida bilan bog‘langan ikkita kalitni yaratadi (tuzadi). 
    2.
    Bu tuzilgan (yaratilgan) kalitlardan biri ochiq e’lon qilinadi, 
    ikkinchisi esa sir (maxfiy) saqlanadi. 
    3.
    Dastlabki ochiq kalit bilan shifrlanib, tegishli foydalanuvchiga 
    uzatiladi, bunda shifrlangan matnni (kriptogrammani) bu ochiq kalit 
    bilan deshifrlash imkoniyati yo‘q, ya’ni shifrlangan matnni bu ochiq 
    kalit bilan ochish imkoniyati yo‘q. 
    4.
    Uzatilgan (yetkazilgan) kriptogramma faqat kriptogrammaning 
    haqiqiy egasigagina ma’lum bo‘lgan ikkinchi maxfiy kalit bilan 
    deshifrlanadi. 
    Ochiq kalitli kriptosistemalar teskarisi mavjud bo‘lmagan yoki 
    teskarisini hozirgi zamonaviy fan va texnika yutuqlaridan foydalangan 
    holda qoplanmaydigan darajada juda katta moddiy sarf-xarajatlar bilan 
    hamda keragidan ko‘p vaqt sarflash bilan aniqlanadigan funksiyalarga 
    yoki algoritmlarga asoslanadi. Shunday funksiyalar yoki algoritmlarni 
    quyidagi 
    xossaga 
    ega 
    bo‘lishi 
    maqsadga 
    muvofiq: 
    berilgan 
    x
    qiymatda 

    Download 7,35 Mb.
    1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   243




    Download 7,35 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Simmetrik (maxfiy) kalitli shifrlash sistemasi

    Download 7,35 Mb.
    Pdf ko'rish