|
"Tasdiq layman " maktabning ma’naviy-ma’rifiy ishlar
|
| bet | 2/38 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 29,06 Mb. | | #104674 |
Bog'liq GEOGRAFIYA TO\'GARAK 68 SOATLI TO\'LIQ 2021-2022 Физ-мат контингент09.09.2021 .doc LOTIN, SWOT-FSMU, 1447998, 2-Laboratoriya, лекция 2 (1)O`quvchilarning ismi
Sharifi
|
Sinfi
|
Tug`ilgan yili, oyi
|
Ota-onasining ismi
|
Yashash manzili
|
1
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
|
7
|
|
|
|
|
|
8
|
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
|
10
|
|
|
|
|
|
11
|
|
|
|
|
|
12
|
|
|
|
|
|
13
|
|
|
|
|
|
14
|
|
|
|
|
|
15
|
|
|
|
|
|
To`garak o`quvchilari haqida ma`lumot
№
|
O`quvchilarning ismi
Sharifi
|
Sinfi
|
Tug`ilgan yili, oyi
|
Ota-onasining ismi
|
Yashash manzili
|
1
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
|
7
|
|
|
|
|
|
8
|
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
|
10
|
|
|
|
|
|
11
|
|
|
|
|
|
12
|
|
|
|
|
|
13
|
|
|
|
|
|
14
|
|
|
|
|
|
15
|
|
|
|
|
|
1-Mashg'ulot
Mashg'ulot mavzusi: Kirish. Geografiya nimani o`rganadi?
I.Mashg'ulot maqsadi:
a) ta’limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha yanada ko'proq malumot berish .
b) tarbiyaviy : O'quvchilarda tabiatga nisbatan muhabbat ruhini shakllantirish.
s) rivojlantiruvchi:haqqonlik va topqirlik hususiyatlarini rivojlantirish,xaritalar bilan ishlash konikmalarini shakllantirish.
II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish.
III.Yangi mavzu bayoni:
Geografiya juda qadimgi fan. Qadimgi yunon olimi Erotosfen kitob yozib uni geografiya deb atagan.Geografiya sozining manosi geo –yer grafo yozaman chizaman de-
Uyga vazifa: Mavzuni o`qib o`rganib o'tilganlar boyicha va mustaqil test va krassvordlar tuzib kelish
2- mashg'ulot
Mavzu: Qadim zamonlarda odamlar yerni qanday tassavur qilishgan?
I. Mashg'ulot maqsadi:
a) ta’limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _
b) Tarbiyaviy : O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish
s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish
II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish.
III Yangi mavzu bayoni:
Qadimgi yunonlar sayyoramizning ularga ma’lum bo'lgan qismini«oykumena» deb atashgan. Yunon tilida bu so‘z odamlar yashaydigan,aholisi bor joy degan ma’noni anglatadi. Bizning davrimizga kelib,
bizni o‘rab turgan dunyoning o‘zlashtirilgan va odamlar istiqomat qiladigan qismi oykumena deb ataladi.
Qadim zamonlardayoq odamlar yonma-yon joylashgan yerlar haqida ko'proq narsalarni bilishga, mahsulotlar va buyumlarni ayirboshlashuchun savdo yo'llari ochishga intilishgan. Qadimgi misrliklar bundan 5
ming yil ilgari Afrika bo'ylab sayohat qilganlar. Miloddan avvalgi III ming yillik o'rtalarida ular 0 ‘rtaYer dengiziga chiqib, u orqali boshqa mamlakatlardan mahsulotlarni olib kelishni boshlaganlar.
Miloddan avvalgi II ming yillikda 0 ‘rta Yer dengizining sharqiyqirg'oqlarida yashagan finikiyaliklar dengiz kengliklarini o'zlashtirishga kirishganlar: ular Kiprda bir nechta koloniyaga asos solishgan, Kichik
Osiyoni janub tomondan aylanib o'tganlar, Bolqon, Apennin va Pireney yarim orollariga suzib borganlar, Sitsiliya, Sardiniya va boshqa orollarni kashf qilganlar. Ularning kemalari Misrga yog'och-taxta, vino, zay
tun moyi, qullar va boshqa yuklarni yetkazib berib turgan. Miloddan avvalgi VII asrda ular Afrikani aylanib o'tganlar. Afrika qirg'oqlari bo'ylab suzgan finikiyaliklar qulay hamda keng ko'rfazni topishgan va u yerda Karfagenga asos solishgan, keyinchalik bu yer antik O'rta Yer dengizi mamlakatlari o'rtasidagi eng yirik port-shaharlardan biriga aylangan. Ehtimol, aynan finikiyaliklar ilk bor Ispaniya va Afrika orasidagi ikkala tomonidan ham Gibraltar va Seutning o'tkir cho'qqilardan iborat qoyalari bo'y chozgan tor bo'g'oz orqali Atlantika okeaniga chiqishib muhim kashfiyotni amalga oshirgandirlar. Boshqa taxminlarga ko'ra esa bu yo'lni birinchi bo'lib Krit oroli aholisi ochgan. Mesopotamiyalik shumerlar miloddan avvalgi III ming yillikda Arabiston atrofida dengiz ekspeditsiyalarini amalga oshirishgan. Shumerlarning qo'shnisi, elamitlar esa ularni o'rab turgan tog'larni oshib o'tib, ulardan uzoqda joylashgan Kaspiy dengizi qirg'oqlariga chiqdilar. Odatda biz oykumena to‘g‘risida Sharqiy 0 ‘rta Yer dengizidagi sivilizatsiya beshigidan boshlab ma’lumotlarga egamiz, shu sababli hattoki Yevropaning ochilishi ham birdaniga bo'lmagan deb hisoblanadi. Yevropa miloddan oldingi XVI asrda kritliklar tomonidan ochilgan (Krit - qadimiy madaniyat o'choqlaridan biri).
Uyga Vazifa: Mavzu boyicha qoshimcha ma'lumot toplab kelish
3-mashg’ulot
Mavzu: Yer yuzining kashf etilishi va o`rganilishi.
Mashg'ulot maqsadi:
a) ta’limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish.
b)Tarbiyaviy : O'quvchilarda tabiatga nisbatan muhabbat ruhini shakllantirish.
S)Rivojantiruvchi:haqqonlik va topqirlik hususiyatlarini rivojlantirish,xaritalar bilan ishlash konikmalarini yanada oshirish. Fanga bolgan qiziqishini kuchaytirish.
II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish.
III.Yangi mavzu bayoni:
Vikinglardan biri Erik Sariq qotilligi uchun Islandiyadan surgun qilingan edi. Bir necha hafta kemada xavf-xatarlarga to'la suzishdan so‘ng u va uning sheriklari qalin tuman bilan qoplangan yerni ko'rib qolishadi. Ularni zimiston va xilvat qirg'oq qarshi oldi, qirg'oq ortida ulkan muzliklar qalashib yotardi. Dengiz sayyohlari qirg'oq bo'ylab janub tomonga suzdilar va orolning janubiy chegarasiga yetib borish uchun 600 km dan ortiq yo'l bosib, shu yerda manzil qurdilar. Ular bu yerda turar joy izlari, qayiqlarning qoldiqlari va tosh qurollarni topdilar. Orolning eng janubida qishni o'tkazgan vikinglar bahorda g'arbiy qirg'oqni ko'zdan kechirish uchun yo'lga chiqdilar. 983-yilda Erik yangi yerga 500 ga yaqin kishi mol-mulki va uy hayvonlari bilan joylashtirilgan 25 ta kemadan iborat butun boshli flotiliyani olib keladi. Tez orada janubiy va g'arbiy qirg'oqda odamlar muqim yashaydigan bir necha qishloq paydo bo'ldi. Ular dengiz hayvonlari, birinchi navbatda qirg'oqbo'yi atrofida juda ko'p uchraydigan, shu sababli Grenlandiya kitlari nomini olgan kitlarni ovlash bilan shug'ullanishgan. Al-Beruniy osmon yoritqichlarining harakat trayektoriyasi va shakli ellipsoid ekanligi haqida birinchi bo'lib fikr yuritgan olimlardan. Beruniyning bu bashorati ancha keyin Kepler kashfiyotlarini ma’lum darajada oldindan aytish edi. U o'z asarlarida ayrim hodisalar to'g'risida Abu Rayhon Beruniy mineralogiya, matematika, geografiya, geodeziya, geologiya, dorishunoslik, meteorologiya, fizika, biologiya sohalarida asarlar yozib qoldirgan. ham yozgan. Masalan u birinchi bo'lib Quyosh tojini tushuntirishda qiziqarli xulosalarga kelgan. U astronomiya sohasida ham katta natijalarga erishgan. Beruniy 1029 ta yulduzning koordinatalari va yulduz kattaliklari qayd etilgan yulduzlar jadvalini tuzgan. Tasviriy geografiya sohasida Beruniy o'zigacha mavjud ma’lumotlarni umumlashtirib, o'ziga zamondosh bo'lgan sayyoh va savdogarlar to'plagan ma’lumotlar bilan boyitadi. U qoldirgan ma’lumotlar Sharq adabiyotidagi geografiya masalalarini yoritishdagi birinchi manba hisoblanadi. Tarixda Amerika qit’asini 1492-yilda Xristofor Kolumb kashf etganligi qayd qilingan. Ammo bu borada Beruniyning ilmiy farazi mavjudligi ham ma’lum. Olim o'zining «Hindiston» asarida Dunyoning g'arbiy qismida yaxlit bir quruqlikning, keyinchalik Amerika deb nomlangan qit’aning mavjudligini yevropalik olimlardan 450 yilcha oldin taxmin qilib yozgan. Uning bu fikri XV-XVI asrlarda o'z tasdig'ini topdi.
|
| |
