|
Tasdiqla ymanBog'liq Geografiya fani to\'garak0 ‘rganish tarixi. Janubiy Amerika hududiga nisbatan Shimoliy Amerika
yevropaliklarga ancha oldin m a’lum bo‘lgan. X asm ing oxirida norman
Erik Rauda (M alla) Grenlandiyani, materikning shim oli-sharqiy qismini
o ‘rgandi. Jon K abot N yufaundlend orolini va L abrador yarim oroli
qirg‘oqlarini kashf etdi. XVII asrda G. Gudzon, A. Makenzi vaboshqalar
materikning sharqiy va shimoliy qismlarini o 4rganishdi. XX asr boshida
R. Amundsen birinchi bo 4lib materikning shimoliy qirg‘oqlari bo‘ylab
suzib o ‘tdi va Shimoliy m agnit qutbining geografik o ‘rnini aniqladi.
1732- yilda rus sayyohlaridan I. Fyodorov va M.Gvozdev materikning
shimoli-g‘arbiy sohillarini o ‘rgandi. Aleut orollari va Alyaska sohillarini
o ‘rganish va xaritaga tushirish ishlarini V. Bering, A. Chirikovlar bajarishdi
(1741-y.). Savdo-sotiq ishlarini yo‘lga qo‘yishda G. Shelexovning xizmatlari
katta bo'ldi. 0 ‘sha paytda Shim oli-g'arbiy Am erikani Alyaska deb
atashgan. U 1798-yilda ruslar tomonidan monopoliyaga aylantirilgan va
„Rus Amerikasi“ nomi bilan atala boshlangan. 1867- yilda Alyaska AQSHga
sotib yuborilgan.
Tog'li qismidagi Kordilyera, uning sharqidagi Qoyali tog‘lar asosiy
tog4 tizimlaridir. Qoyali tog‘lar Kordilyera tizimining suvayirg‘ich qismi
bo4lib, unda Elbert (4399 m), Lange-Pik (4345 m), G annet-P ik (4202 m)
va boshqa cho'qqilar ko‘p uchraydi. Materikning eng baland nuqtasi Mak-
Kinli cho‘qqisi (6194 m), eng past nuqtasi Ajal vodiysi (—86 m) ham tog4
m intaqasida joylashgan.
Katta Havzaning janubi-sharqida Kolorado
platosini Kolorado daryosi kesib o‘tadi. U dunyodagi eng chuqur (2 km ga
yaqin) va tor dara — Katta Kanyonni hosil qiladi. Materikning tog'li qismi
Tinch okean „olovli halqasi44 mintaqasiga to ‘g‘ri keladi, Bu ulkan tizim
Alyaska Kordilyerasi, Kanada Kordilyerasi, AQSH Kordilyerasi va Meksika
Kordilyerasiga bo‘linadi. Tekisliklar materikning sharqiy qismini egaliaydi.
Ular geografik o ‘rniga ko4ra bir necha turlarga bo‘linadi. Materikning
shimoliy qismida qirlarva cidirsimon balcmdlikkir uchraydi. Bu hududlarda
Lavrentiy qirlari, Markaziy tekislik, Missisipi pasttekisligi va m ashhur
Buyuk tekisliklar asosiy relyef shakllaridir (19- rasm).
|
| |
