• Misol 1.
  • Misol 2.
  • Misol 3.
  • Misol 4.
  • Yechish. Natija: 37 10 =100101 2 Misol 10.
  • Misollar yechish: 1-misol. Тekshirish
  • 2. Ayirish amal Eslatma
  • 3. Ko’paytirish amal Eslatma
  • 4. Bo’lish amal 7 – misol.
  • 5. Kasriy sonlar ustida amallar: 8-misol. Тekshirish
  • 4. Ifodalarni qiymatini ikkilik sanoq sistemasida va a = 110 va b
  • 5. Ikkilik sanoq sistemasida S n = a  n + b ketma-ketlikning birinchi beshta hadini
  • Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
  • Uyga vazifa: 1-5 topshiriqlar 22-mashg`ulot: Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o`tkazish.
  • Misol 8.
  • Misol 9.
  • Qo`shish Ayirish




    Download 6,47 Mb.
    bet19/37
    Sana25.12.2023
    Hajmi6,47 Mb.
    #128097
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   37
    Bog'liq
    5-7 tugarak
    jamiyatning-tarixiy-shakllari-mohiyati-va-xususiyatlari, Документ Microsoft Word — копия — копия, Документ Microsoft Word — копия — копия — копия — копия, 003, Pedagogik texnologiyalar, Pedagogik texnologiya O\'quv qo\'llanma Mirhayitova Soxibaxon, Mustaqillik yillarida ma’naviy va ma’rifiy hayot Milliy istiqlo, 2-labaratoriya ishi, 3 kurs kechki oraliq, “San`at” tushinchasining keng va tor manoga ega ekanligi, Falsafa mustaqil ish, 54545454545454, 595959595959595959, g-arb-mutafakkirlari
    Qo`shish




    Ayirish




    Ko`paytirish

    0+0=0




    00=0




    0*0=0

    0+1=1




    10=1




    0*1=0

    1+0=1




    11=0




    1*0=0

    1+1=10




    101=1




    1*1=1

    Ikkilik tizimida ba’zi arifmetik amallarning bajarilishini ko`rib chiqamiz.
    Misol 1. 1101012 va 1100112 ning yig`indisini hisoblang.
    Yechish.

    1101012

    +

    1100112

    11010002

    Misol 2. 1011,1012 va 1101,0012 ning yig`indisini hisoblang.
    Yechish.

    1011,1012

    +

    1101,0012

    11000,1102

    Misol 3. 101012 va 10102 ning ayirmasini hisoblang.
    Yechish.

    101012



    10102

    10112



    Misol 4. 1012 va 102 ning ko`paytmasini hisoblang.
    Yechish. Ikkilik sanoq tizimida ko`paytirish xuddi o`nlik sanoq tizimdagidek bajariladi, faqat qo`shishda ikkilik tizimdagidek qo`shilad

    Misol 5. 101,112 va 11,012 ning ko`paytmasini hisoblang.
    Yechish.

    Misol 9. 3710 sonini ikkilik sanoq tizimida yozing.
    Yechish.

    Natija: 3710=1001012

    Misol 10. O`nlik sanoq tizimidagi 0,25 sonni ikkilik sanoq tizimida yozing.


    Yechish.

    Natija: 0,012




    21-mashg’ulot:
    Sanoq sistemalari ustida bajariladigan amallar
    Misollar yechish:
    1-misol. Тekshirish:
    a). 101101110112 b). 111011001102
    + 1101010112 - 101101110112
    111011001102 1101010112
    2-misol. Тekshirish:
    a). 101101110112 b). 111011001102
    + 1101010112 - 101101110112
    111011001102 1101010112
    2. Ayirish amal
    Eslatma: 1) 1-0=1; 2) 10-1=1; 3) 11-1=10; 4) 100-1=11; 5) 101-1=100;
    6) 110-1=101; 7)111-1=110; 8) 1000-1=111; 9)1001-1=1000.


    3-misol. Тekshirish:
    1 101001101101102 110010010001112
    110111011011112 + 110111011011112
    110010010001112 1101001101101102


    4-misol. Тekshirish:
    10001000100002 1101101101012
    1101101101012 + 11010110112
    11010110112 10001000100002
    3. Ko’paytirish amal
    Eslatma: 1) 0 * 0 = 0; 2)1 * 0 = 0; 3)0 * 1 = 0; 4) 1 * 1 = 1; 5) 10 * 1 = 10;


    5-misol. 1011012
    x 101112
    101101
    101101
    + 101101
    000000
    101101
    111110010112


    6-misol. 10111102
    Х 1011012
    1011110
    0000000
    1011110
    1011110
    0000000
    1011110 oopo
    10000100001102
    Izoh:

    • Birinchi ustunga 0 tushadi;

    • Ikkinchi ustunga 1+0=1 tushadi;

    • Uchinchi ustunga 1+0+0=1 tushadi;

    • Тo’rtinchi ustunda 1+0+1+0=10, bu ustunda 10 ning 0 ini yozib, 1 ni beshinchi ustunga o’tkazamiz;

    • Beshinchi ustunda 1+0+1+1+0+1=100; Bu yerda 1 to’rtinchi ustundagi yoddagi bir soni, 100 dagi 00 yozilib, 1 soni yettinchi ustunga o’tadi;

    • Oltinchi ustunda 0+0+1+1+0+0=10, bu ustunda 10 ning 0 ini yozib, 1 ini yettinchi ustunga o’tkazamiz;

    • Yettinchi:1+0+1+1+0+1+ 1+1=110, bu yerda 1 beshinchi ustundan o’tgan son 1 esa oltinchi ustundan o’tgan son bo’lib, bu ustundagi 110 ning 0 ini yozib olamiz hamda yoddagi bitta 1 ni sakkizinchi ustunga, bitta 1 ni esa to’qqizinchi ustunga o’tkazamiz;

    • Sakkizinchi ustun: 0+0+1+0+1+1= 11, bu ustundagi 1 soni to’qqizinchi ustunga o’tadi, 1 esa yettinchi ustundan o’tgan yoddagi 1 sonidir;

    • Тo’qqizinchi ustun: 1+0+0+1+1+1 =100, bunda 100 sonidagi 1 ni o’n birinchi ustunga o’tkazamiz, bu yerda 1 8-ustundan o’tgan yoddagi bir, 1 esa yettinchi ustundan o’tgan;

    • O’ninchi ustun: 1+0+1 =10, bunda 10 sonidagi 1 o’n birinchi ustunga o’tadi;

    • O’n birinchi ustun: 0+0+1+1 = 10, bunda 10 sonidagi 1 o’n ikkinchi ustunga o’tadi, 1 to’qqizinchi ustundan, 1 esa o’ninchi ustundan o’tgan.

    • O’n ikkinchi ustun: 1+ 1 = 10, bunda 1 o’n birinchi ustundan o’tgan.

    4. Bo’lish amal
    7 – misol. 1101112 : 10112 = ?
    Yechish: Bo’linmani topish uchun ikkilik sanoq sistemasida berilgan sonlarni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazib olamiz.
    1 ) 11001112 Х10; 1101112=1*25+1*24+0*23+1*22+1*21+1*20=32+16+4+2+1=5510;
    2 ) 10112 = Х10; 10112= 1*23+0*22+1*21+1*20=8+2+1=1110;
    3) 5510:1110=510;
    4) 3-ustundagi natija 510 ni ikkilik asosiga o’tkazamiz.
    5 10 Х2; 5 2
    4 2 2
    1 2 1

    0


    J: 1101112 : 10112 =1012.
    5. Kasriy sonlar ustida amallar:
    8-misol. Тekshirish:
    1 11011,1012 1010010,010012
    10110,101012 111011,1012
    1010010,010012 010110,101012
    9-misol. Тekshirish:
    1 10101,10112 111,111112
    101101,101112 101101,101112
    000111,111112 110101,101102
    10-misol.
    1011,102
    x 10,112
    101110
    101110
    000000
    101110
    11111,10102
    11-misol. 10000,12:1,12=
    1) 10000,12 => X10; 10000,12=1*24+0*23+0*22+0*21 +0*20+ 1*2-1=16+0,5=16,510;
    2) 1,12 => X10; 1,12=1*20+1*2-1=1+0,5=1,510;
    3) 16,510:1,510=1110; 4) 1110=> X2;
    11 2
    10 5 2
    1 4 2 2
    1 2 1
    0
    Demak: 10000,12:1,12=10112;
    12-misol. 11001,112:0,012 = ?
    1) 11001,112 => X10; 11001,112=1*24+1*23+0*22+0*21 +1*20+ 0*2-11*2-2 =16+8+0+0+1+ + =25+0,5+0,25=25,7510;
    2) 0,012 => X10; 0,012=0*20+0*2-1+0*2-2=0+0+ =0+0,25=0,2510;
    3) 25,7510:0,2510=10310;
    4) 10310=> X2;
    103 2
    102 51 2
    1 50 25 2
    1 24 12 2
    1 12 6 2
    0 6 3 2
    0 2 1
    1
    Demak: 11001,112:0,012 =11001112;
    Topshiriqlar:
    1. Bajarilgan amallardan qaysi biri noto‘g‘ri bajarilgan:

    a) 101-11=11
    d) 1111=1001
    g) 1001-11 =100
    k) 11100:11=1001

    b) 111010+10=111100
    e) 10101110=10101100
    h) 1110,01+1,01=111110
    l) 100,101-1,010=11,011

    c)110011,001-1,011=111110,1
    f) 111111010=100110110
    i)11001,1-110,11=10010,11
    m)110100:1101=100

    2. Sonlarni taqqoslang.

    a) 1101+11 va 1111 +10
    c) 11101-11 va 111+11
    e) 11011101 va 10111011
    g) 111111:11 va 1010111
    i)111,011111,1101 va 111,1001111,101
    l)1111+110001 va 11110011-11001

    b) 1001,11+101,01 va 1101,01-101,11
    d) 1110,01+101 va 10010,01
    f) 1101,011-11,01 va 1011,001
    h) 11100111:11 va 1010111:11
    k) 1,001001+0,0101 va 1,11101-0,00001
    m) 10101 va 1110+111

    3. Tenglamalarni ikkilik sanoq sistemasida yeching.

    a) x + 1001 = 1000
    c) (101x-100)/10 = (x+10)/100
    e) 1101(x+1101) = x- 10101
    g) x10+100x+100=0
    i) x10+101x+10=0
    l) x10-110001=0






    4. Ifodalarni qiymatini ikkilik sanoq sistemasida va a = 110 va b =101 da hisoblang:

    a)(10a-101b)11
    c) a10-b10
    e)(10a-b)(10a+b)
    g) a10+10ab+b10

    b) 101b-a(100a+11)
    d) a11-1010a10+b11
    f)(1001b-110a)/(101a-110b+1)
    h) a11+101a10b+101ab10 +b11

    5. Ikkilik sanoq sistemasida S n = a  n + b ketma-ketlikning birinchi beshta hadini yozing:

    a) a = 10; b = 11
    c) a = 110; b = 101
    e) a = 10,1; b = 1,11
    g) a = 10,1; b = 101

    b) a = 101; b = 11
    d) a = 10; b = 101
    f) a = 11,1; b = 11
    h) a = 1,01; b = 111



    Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
    1) (10x-11)101= 101101 2) x-(111-x)11=101x
    3) (1111x-11)/11 = 101 4) x10 - 10x+1=0
    5) 10x10+101x+1=0


    Uyga vazifa: 1-5 topshiriqlar


    22-mashg`ulot:
    Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o`tkazish.

    Boshqa sanoq tizimidagi sonlarni o`nlik sanoq tizimiga o`tkazish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:



    bunda - berilgan sonning butun qismlari koeffitsientlari; - sanoq tizimining asosi; - sonning kasr qism


    Misol 8. 1011102 ikkilik sanoq tizimidagi sonni o`nlik sanoq tizimiga o`tkazing.
    Yechish. Yuqoridagi formulaga asosan , . Bu holda,

    O’nlik sanoq tizimidagi sonni ixtiyoriy sanoq tizimiga o`girish uchun uni o`zining asosiga bo`lish kerak, toki natija 1 ga teng bo`lgunga qadar.
    Misol 9. 3710 sonini ikkilik sanoq tizimida yozing.
    Yechish.

    Natija: 3710=1001012

    Misol 10. O`nlik sanoq tizimidagi 0,25 sonni ikkilik sanoq tizimida yozing.




    23-Mashg’ulot:
    O’n oltilik sanoq sistemasi

    O’nlik sanoq sistemasidagi ayrim sonlarning o’n oltilik sanoq sistemasida qanday yozilishi quyidagi jadvalda berilgan:



    10 lik sanoq sistemada

    16 lik sanoq sistemada

    10 lik sanoq sistemada

    16 lik sanoq sistemada

    10 lik sanoq sistemada

    16 lik sanoq sistemada

    10 lik sanoq sistemada

    16 lik sanoq sistemada


    Download 6,47 Mb.
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   37




    Download 6,47 Mb.