| Haydash va rektifikatsiya jarayonining nazariy asoslari.
Eng oddiy aralashma 2 ta komponentdan tarkib topgan bo’ladi va u binary arlashma deb ataladi. Binar aralashmaning erkinlik daraja soni quyidagiga teng:
C = K + 2 – Ф = 2 + 2 – 2 =2
bu yerda K – komponentlar soni, Ф – fazalar soni.
Sistema holatini uchta bir-biriga bog’liq bo’lmagan parametr belgilaydi: bosim p, temperatura t va konsentratsiya x. Agar, istalgan ikkita parametr tanlansa, uchinchisini aniqlash qiyin emas. Demak, muvozanat chizig’ini istalgan ikkita o’zgaruvchi parametr orqali ifodalash mumkin, ya’ni p va x, t va x, p va t, x va y.
Ma’lumki, suyuqlik aralashmalari o’zlarining fizik-kimyoviy xarakteristikalari bo’yicha katta farq qiladi.
Komponentlarning o’zaro erishiga qarab, binary aralashmalarni 3 guruhga bo’lish mumkin:
– komponentlari cheksiz eruvchan aralashmalar;
– komponentlari o’zaro erimaydigan aralashmalar;
– komponentlari qisman eruvchan aralashmalar.
Komponentlari cheksiz eruvchan aralashmalar o’z navbatida ideal va haqiqiy eritmalarga bo’linadi.
Ideal aralashmalar deb, eritma tarkibidagi component olinishi natijasida issiqlik ajrab chiqmaydigan va hajmi o’zgarmaydigan aralashmalarga aytiladi.
Yengil uchuvchan A va qiyin uchuvchan B komponentli binar, suyuq aralashmani ko’rib chiqamiz. A va B toza komponentlar to’yingan bug’larining bosimini PA va PB deb belgilaymiz.
Ma’lumki, ideal aralashmalar Raul qonuniga bo’ysunadi. Ushbu qonunga binoan, suyuqlik ustidagi toza komponentning bug’ bosimi uning suyuqlikdagi mol ulushiga proporsionaldir:
; (10.1)
bu yerda , – A va B komponentlarning parsial bosimi; , – suyuq aralashmadagi A va B komponentlarning mol ulushlari.
Dalton qonuniga binoan, sistemadagi umumiy bosim, parsial bosimlar yig’indisiga teng:
(10.2)
bundan
(10.1) va (10.2) tenglamalardan ko’rinib turibdiki, bir xil o’zgarmas temperaturada suyuqlik aralashmasi ustidagi komponentlar parsial va bug’larning umumiy bosimi yengil uchuvchan komponentning mol ulushi x bilan to’g’ri chiziqli bog’liqlikda bo’ladi.
10.1a-rasmda komponentlar parsial bosimi va umumiy bosim izotermalari tasvirlangan.
| 