III. NAZARIY MATERIALLAR
21
borishi natijasida talabalar dasturlashda murakkab masalalarni yechish
imkoniyatlari paydo bo'ldi. Universitetni tugatgan talabalar ishlab chiqarish
sohalarida Unix OT ni qo'llash bo'yicha va ularni kommersal yo'nalishda
rivojlantitirishgan.
Unix OTni sohalarga qo'llash bo'yicha qo'shimcha o'zgartirishlar
kiritish
maqsadida Kaliforniyaning Berkli universitetidagi CSRG (Computer Systems
Research Group) mavjud bo'lgan funksiyalarga qo'shimcha o'zgartirishlar kiritib
Unix OT yangi versiyasi ya'ni BSD (Berkeley Unix, Berkeley Software) versiyasi
vujudga keldi. AT&T va Unix System Laboratories tomonidan yaratilgan Unix V
(SVR4) ham mavjud. (3)
1.2. Linux avzalliklari.
2
So'ngi yillarda Linux OT, Unix oilasiga mansub OT ning innovatsion
mahsulotlari ichida eng yaxshisi bo'lib kelmoqda. Linux OT ning avzalliklari:
Ilovalar: Linux OT ning pullik va pulsiz versiyalari uchun keng ko'lamda
ilovalarning mavjudligi hamda web server, tarmoq havsizligi, administratsiyalash,
grafik instrumentlarining keng mashtabdaligi bilan avzal hisoblanadi.
Dunyoning
yirik kompaniyalari Linux ilovalarining doimiy yangilab borishini, Linuxning
yadrosiga doimiy qo'shimchalar kiritib borish qiziqishlarini bildirishgan. Masalan
IBM kompaniyasi Linuxning doimiy hamkori hisoblanadi. Linux POSIX
standartining barcha talablariga javob beradi.
Periferiya qurilmalari: Barcha kompyuter qurilmalari bilan tez oson ulanishi
bilan ajralib turadi.
Dasturiy ta'minot: Foydalanuvchilarga dasturiy
mahsulotlardan foydalana
olish
imkoniyati,
nafaqat
dastur
kodi
(source
code)
balki
uning
kompilyatsiyalangan versiyasi, dasturlarning oson or'natilishi va tezda ishga
tushishi bilan muhim hisoblanadi. Bunday dasturlarga Java ni qo'llab quvatlovchi
ochiq kodli dasturiy ta'minot Netscape ni keltirishimiz mumkin. Shu bilan
birgalikda Mozilla, Thunderbird, Firefox ham ular qatorig kiradi.
Platforma: Linux nafaqat Intel bazasidagi platformalar uchun balki,
Apple
(PPC Linux), Compaq's alfa, MIPS, Motorola 68K asoslangan mashinalar, 64 bitli
tizimlar va IBM S/390x platformalari uchun mo'ljallangan. Linux ko'pprotsessorli
hisoblash mashinalarida ishlaydi.
2
A Practical Guide to Fedora and Red Hat Enterprise Linux, fifth edition, Mark G. Sobell,
U.S. Corporate and Government Sales , pages 6-9.
III. NAZARIY MATERIALLAR
22
Emulyator: Linux boshqa OT uchun mo'ljallangan dasturlarni,
Linux
muhitida ishlashini ta'minlab beruvchi emulyator dasturlarini qo'llab quvatlaydi.
Emulyator yordamida DOS, Windows va Macintosh dasturlarini Linux ostida
ishlatishni ta'minlaydi. Ochiq kodli dastur bo'lgan Wine Unix/Linux oilasiga
mansub bo'lgan x86 arxitekturali tizimlarda Windowsning 16-32-64 bitli
ilovalarini ishlatishni amalga oshirib beradi.
Xen: Xen Cambridge universiteti tomonidan
yaratilgan ochiq kodga ega
virtual mashina (VMM) hisoblanib, bitta kompyuterning o'zida alohida bir nechta
OT ni ishlatishni ta'minlab beradi. Virtual mashina yordamida, OT ni o'rnatishni,
ishlatib eksplutatsiyalash, bir mashinaning o'zida tarmoqning ishlashini testlash
mumkin.
Linux ixcham (portable) tizim hisoblanib, har
xil hisoblash mashinalarida
ishlashi mumkin. Linux oilasiga mansub barcha OT ning 95 foizi C dasturlash
tilida yozilgan bo'lib, hisoblash mashinasiga bo'g'liq bo'lmagan dasturlash tili
hisoblanadi.
Linux portativ hisoblangani uchun, turli xil hisoblash mashinalarning asosiy
talablariga to'liq javob bergan holda moslashadi. Masalan Linux mobil telefonlar,
Televizor kabel qurilmalari kontrollerlariga o'rnatish mumkin. Fayl tizim
strukturasi qattiq disk bilan tez ishlashi uning ustunligi hisoblanadi.
Linux OT
ko'pfoydalanuvchi OT sifatida qaraladi.
