International scientific-online conference: INTELLECTUAL EDUCATION
TECHNOLOGICAL SOLUTIONS AND INNOVATIVE DIGITAL TOOLS
55
http://interonconf.com
JAHON IQTISODIYOTIDA TRANSMILLIY KORPORATSIYALARNING
TUTGAN O'RNI
https://doi.org/10.5281/zenodo.6608913
Abdurazaqova Gulginaxon
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Farg‘ona filiali talabasi
Yetmishboyev Shaxzodbek
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Farg‘ona filiali talabasi
Annotatsiya: Transmilliy korporatsiya (TMK) — xorijiy aktivlarga ega
boʻlgan, operatsiyalarining kamida 1/4 qismini mamlakat tashqarisida, oʻzi
roʻyxatga olingan chet mamlakatda amalga oshiradigan yirik korporatsiya. Tashkiliy
jihatdan bosh kompaniya asosiy kapitalining shoʻʼba korxonalar kapitalida qatnashuvi
tamoyiliga asoslanadi.
Kalit so’zlar:
Transmilliy korporatsiya.
Transmilliy korporatsiya ishlab chiqarishni uzluksiz oʻstirish hamda
integratsiyalashuv
siyosati, firma, kompaniyalarning bir maqsadni koʻzlab
qoʻshilishi (qoʻshilish, sotib olish, moliyaishlab chiqarish. guruhlarni tashkil
qilish) hisobiga paydo boʻladi. Ixtisoslashuviga koʻra, sanoat, xizmat koʻrsatish,
savdo-sotiq, bank, sugʻurta va boshqa tarmoqdarda faoliyat olib boradi
1118-yilda Orden Tamplier tomonidan asos solingan va birinchilardan bo'lib
1135-yilda transmilliy moliya muassasasi sifatida bank
sohasidagi ishlar bilan
shug'ullana
boshlagan.
Birinchi
transmilliy
kompaniyaga
1600-yilda
Gollandiyaning Ost-Indiya kompaniyasi asosida Britaniyaning Ost-Indiya
kompaniyasiga asos solingan. Ikkinchi jahon urushi (1939—1945) dan keyin
ularning roli yana oshdi. 21-asr boshida jahon ishlab
chiqarishining katta qismi
Transmilliy korporatsiya qoʻlida toʻplangan.
Amerikaning Gʻarbiy Yevropa va Kanadada, bir qancha rivojlanayotgan
mamlakatlarda oʻz korxonalari tarmoqlariga ega boʻlgan
Transmilliy
korporatsiya lari faoliyat koʻrsatadi. Masalan, "Ford" avtomobil konsernining 30 ta
mamlakatda filiallari bor. Yirik ingliz kompaniyalari ("British petroleum", "IKI" va
boshqalar), Germaniya ("Xerst", "Simens" va boshqalar), Gollandiyaning "Filips"
konsernlari Transmilliy korporatsiyalardir. Transmilliy korporatsiya faoliyati
ham milliy (ichki), ham tashqi bozorga yoʻnaltiriladi. Odatda, Transmilliy
korporatsiya kuchli ilmiy-texnikaviy salohiyatga ega boʻladi. Mac, "Ford
International scientific-online conference: INTELLECTUAL EDUCATION
TECHNOLOGICAL SOLUTIONS AND INNOVATIVE DIGITAL TOOLS
56
http://interonconf.com
motor"ning AQSH Detroyt shahrida 100 mingdan koʻproq muhandistexnik
xodimlar, olimlar, texnologlar, dizaynerlar ishlaydigan ilmiy-texnika markazi bor.
Xulosa o’rnida shuni ta’kidlab o’tish joizli, transmilliy korporatsiya oʻz
tarkibini va faoliyat yoʻnalishlarini muntazam yangilab turadi.
Ularning asosiy
maqsadi bozorlarning bir segmentini emas, balki jahon bozorlarida mustahkam
ustuvorlikni egallashdan iborat.
20-asrning 90-yillaridan boshlab Oʻzbekiston sanoatining koʻp tarmoqlarida
jahondagi koʻpgina Transmilliy korporatsiyalar ishtirokida sanoat korxonalari
tashkil topdi. "OʻzDEU avto" ,
Zarafshon Nyumont, "Kabul tekstaplz",
"KokaKola", "Nestle", "Keys Korporeyshn" va boshqa shular jumlasidandir.
