3
1-ma’ruza. Kirish.Mahsulot tayyorlash texnologiyasi fanining maqsadi va
vazifalari.
REJA (2-soat)
1. Fanning maqsad va vazifalari. Texnologik jarayonlar to‘g‘risida asosiy
tushunchalar
2. Zamonaviy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiyaning o‘qitilishi.
3.Texnologiya va dizayn fanini o‘qitishga quyiladigan zamonaviy talablar.
Tayanch iboralar: texnologiya, Ishlab chiqarish, ta’lim jarayoni, dizayn,yangi
texnika, duradgorlik, tokarlik.
1. Fanning maqsad va vazifalari. Texnologik jarayonlar to‘g‘risida asosiy
tushunchalar.
Ushbu fanning maqsadi – bo‘lajak mehnat ta’limi o‘qituvchilarini o‘z kasbining mohir
ustasi qilib tarbiyalash, ularga yog‘och va metallning xususiyatlari to‘g‘risida boshlang‘ich
bilimlarni, ularni rejalash, yo‘nish, arralash, teshish, pardozlash ishlari, qo‘l va elektr
asboblarining tuzilishi, ishlashi, dastgohlar, elektr va mexanizatsiyalashtirilgan jihozlar,
mashinalar elementlari, yangi texnika va ilg‘or texnologiya asoslari, texnologik xaritalar, ularni
tuzish va foydalanishni hamda mustaqil O‘zbekiston kelajagi bo‘lgan har tomonlama barkamol
shaxsni tarbiyalashdan iborat.
Ushbu fanning vazifasi – talabalarga yog‘och va metallarni rejalash, yo‘nish, arralash,
teshish, pardozlash ishlari va bu ishlarni bajarishda ishlatiladigan qo‘l va elektr asboblarining
tuzilishini, ishlashini, elektr va mexanizatsiyalashtirilgan jihozlarni, mashinalar elementlarini,
texnologik xaritalarni tuzishni, dizayn talablari darajasidagi ro‘zg‘orbob va xaridorgir buyumlarni
tayyorlashni, elektr bilan ishlovchi sodda uskuna va jihozlar tayyorlashni, uy va xonadonlarni
ta’mirlashda qo‘llaniladigan zamonaviy qurilish materiallarini; mahsulot ishlab chiqarishni
nazorat qilishni, o‘lchash va taqqoslash texnologiyalarini, mehnatni ilmiy tashkil etishni
o‘rgatishdan iborat.
Bu fanning asosiy maqsadi bo‘lajak o‘qituvchilarga umumiy o‘rta ta’lim maktablarida,
akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida, maktabdan tashqari ta’lim muassalarida o‘quvchilar
faoliyatini tashkil qilishning ilmiy-metodik asoslarini o‘rgatishdan iboratdir. Ushbu maqsadga
erishishda quyidagi vazifalarning hal etilishi ko‘zda tutilgan:
o
‘quvchilar yog‘ochning xususiyatlari to‘g‘risida boshlang‘ich bilimlarni
egallash, ularni rejalash, yo‘nish, arralash, teshish, pardozlash ishlari va bu ishlarni
bajarishda ishlatiladigan qo‘l va elektr asboblarining tuzilishi, ishlashi, dastgohlar, elektr
va mexanizatsiyalashtirilgan jihozlar, mashinalar elementlari, yangi texnika va ilg‘or
texnologiya asoslari, texnologik xaritalar, ularni tuzish va foydalanish, xavfsizlik texnika
qoidalari, sanitariya-gigiyena talablari, o‘quvchilar metallarning xususiyatlari
to‘g‘risida boshlang‘ich bilimlar, rejalash, ishlov berish, pardozlash ishlari va bu
ishlarni bajarishda ishlatiladigan qo‘l hamda elektr asboblarining tuzilishi, ishlashi,
4
dastgohlar, elektr va mexanizatsiyalashtirilgan jihozlar, mashina elementlari, yangi
texnika, ilg‘or texnologiya asoslari, texnologik xaritalar, ularni tuzish va
foydalanish, mehnat qonunchiligi hamda xavfsizlik texnika qoidalari, sanitariya-
gigiyena talablari, o‘quvchilar elektr montaj ishlarida ish o‘rnini tashkil qilish;
elektr o‘tkazish
simlarining turlari; elektr o‘tkazgichlarni montaj qilish izolyatsiyalash ishlari; elektr
asboblari; elektr o‘tkazish simlarini montaj qilish hamda ish asboblari bilan bilan ishlash
usullari,
pol qoplamalari hamda mebellarning laklangan va qoplamali yuzalarini saqlash
tadbirlari va kichik ta’mirlash ish usullari;
yurtimiz me’morchiligi tarixi, xona intereri hamda jihozlanish dizayni; sohaga oid
yurtimizda tarkib topgan an’analar hamda zamonaviy taraqqiyot yo‘nalishlari; xona va
fanlar bo‘yicha o‘quv kabinetlarida mebel va qo‘shimcha jihozlarni joylashtirish sxematik
tasviri hamda eskizlarini tayyorlash to‘g‘risida,
O‘zbekistondagi ishlab chiqarish turlari va tarkibi, ularning bir-biriga bog‘liqligi;
texnologik jarayonlar, yangi texnika, ilg‘or texnologiyalar; mehnat predmetiga mexanik
ta’sir etish orqali amalga oshiriladigan texnologik jarayonlar; ishlab chiqarishdagi
kimyoviy va fizik-texnologik jarayonlar; fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirish omillari
va istiqboli; ishlab chiqarish texnologiyasi; ishlab chiqarishni tayyorlashga oid texnologik
hujjatlar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lishi kerak;
dizayn talablari darajasidagi ro‘zg‘orbob va xaridorgir buyumlarni tayyorlashni,
ro‘zg‘orbob hamda xaridorgir, dizayn talablari darajasidagi buyumlarni, bitta xonani
yoritish zanjiri sxemasini tuzish;
maishiy elektr asboblarini elektr manbaiga ulash, ularning atrof-muhit va inson
sog‘ligiga ta’siri; elektr energiyasini tejamli ishlatish usullari; kavsharlash asosida elektr
montaj ishlarini bajarish ish o‘rnini tashkil qilish; kavsharlashda simlar, kavshar, flyuslar
turlari; kavsharlash asosida elektr montaj ishlarini bajarish ish asboblari hamda ish
usullari; elektr montaj ish asboblari turlari va ularda ishlash usullari; elektr bilan ishlovchi
sodda uskuna va jihozlar tayyorlashni,
taklif etilgan yechimlar asosida xonalarni jihozlash; shahar va qishloq uylarida
suv, gaz, elektr energiyasi va issiqlik ta’minoti tizimi va undan foydalanish qoidalari; uy
va xonadonlarni ta’mirlash ishlarining asosiy turlari; ta’mirlashda qo‘llaniladigan
zamonaviy qurilish materiallari; mahsulot ishlab chiqarishni nazorat qilish, o‘lchash va
taqqoslash texnologiyalari;
kadrlarni tayyorlash, malakasini oshirish yo‘nalishlari, tartibi va standartlari;
mulkchilik turlari, marketing va menejment faoliyatining rivojlanishi; zamonaviy ishlab
chiqarishning bozor munosabati bilan uzviyligi; olinadigan daromad va uni taqsimlash
qoidalari; mehnatni unumli tashkil etish, tejamkorlik va ishbilarmonlik asoslari; mehnatni
ilmiy tashkil etish; tabiatni muhofaza qilish;
5
o‘quvchilar yog‘ochga va metallarga ishlov berish jarayonlari bilan
uyg‘unlashtirilgan xalq hunarmandchiligi texnologiyalari; hunarmandlarning bozor
munosabatlari asosidagi faoliyatlari, uyushmalari va uning istiqbollari;
hunarmandchilik bo‘yicha ko‘rgazma va tanlovlarni tashkil qilish va ishtirokchilarni
tanlash qoidalari; hunarmandlari tomonidan eksport va ichki bozor uchun ishlab
chiqarilayotgan mahsulotlar; xalq hunarmandchiligida foydalanilayotgan nodir
materiallar, asbob-uskunalar hunarmandchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va
yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash; kompozitsion yaxlitlik; xalq hunarmandchiligiga
oid tanlangan bitta kasb-hunar turlar; xalq hunarmandchiligining tanlangan yo‘nalishi
bo‘yicha zamonaviy dizayn talablari bilan uyg‘unlashtirilgan mahsulot tayyorlash ish
usullarini bilishi, malaka hosil qilishi va amalda qo‘llay olishi kerak;
-хalq xunrmandchiligining etnik, tarixiy, mahalliy, geografik xususiyatlari,
tadbirkorlik, ijodkorlik asoslari; yog‘ochga ishlov berishga oid kasb hunar turlari, metalga
ishlov berishga oid xalq xunarmandchiligi soxalari; metallarga ishlov berishga oid kasb
hunar turlari, elektrotexnik hamda elektron uskunalarni ishlab chiqarish, ishlatish va ularga
xizmat ko‘rsatish, asboblarni elektr montaj qilish va ishga tushurishga tayyorlash bilan
bog‘liq kasb hunarlar bo‘yicha, uy va xonadonlarni ta’mirlashda qo‘llaniladigan asosiy ish
asboblari; suv ta’minoti tizimi, suv quvurlari, ventil va jumraklarni sozlashda mayda
ta’mirlash ishlarini bajarish; qurilish va ta’mirlash bilan bog‘liq kasb hunarlar, sanoat
miqiyosida ko‘p seriyali ishlab chiqarish uchun tavsiya etish mumkin bo‘lgan mahsulot
namunasini tayyorlash bo‘yicha zamonaviy dizayn talablari bilan uyg‘unlashtirilgan
mahsulotlarni tayyorlash ish usullariga oid bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak.
| 