Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

57
fazaviy detektor va qo‘shimcha generatordan, masalan, chastota bo‘yicha yuqori 
stabil generatordan olinadigan tayanch signali manbai ishlatiladi. Radioqabul 
qilishda tayanch signali manbai sifatida maxsus sxema ajratadigan qabul 
qilinadigan signalning tashuvchi chastotasi ishlatiladi. 
Deyarli har doim fazaviy detektorga generatorlar signallarining o‘zini emas, 
balki generatorlar chastotalarini chastotalar bo‘lgichlari yoki ko‘paytirgichlari 
orqali bo‘lish yoki ko‘paytirish natijasida olinadigan chastotali signallar beriladi. 
Bu usul kerakli koeffitsientlarga ko‘paytirilgan chastotalarni qo‘shish va ayirishga 
imkon beradi va masalan, chastotalar sintezatorlarida qo‘llanadi. 
Fazaviy detektor kirishiga KBG signallari va tayanch chastotasi signali 
beriladi. Fazaviy detektor kirishida signallar chastotalari og‘ganida fazaviy 
detektor past chastotalar filtri orqali KBGga beriladigan signallar fazalari farqiga 
proporsional bo‘lgan kuchlanishni ishlab chiqaradi. Bu bilan teskari aloqa zanjiri 
tutashadi va KBG chastotasi tayanch chastotasi bo‘yicha sozlanadi. 
ChAQS zamonaviy elektronikada keng qo‘llanadi, jumladan: 
− 
AM va ChM signallarni demodulyatsiyalash; 
− 
tonal signallarni dekodlash; 
− 
turli elektr dvigatellarning, masalan, diskli to‘plagichlar yuritmalaridagi 
dvigatellarning aylanish chastotasini stabillash va boshqarish; 
− 
o‘lchash
 
asboblarida, masalan, chastota o‘lchagichlarda; 
− 
chastota
 
sintezatorlarida va h.k.. 
Chastotani avtomatik qayta sozlash maishiy radioqabul qilgichlarning, shu 
jumladan televizion qabul qilgichlarning kirish kaskadlarida keng qo‘llanadi va 
odatda uncha katta bo‘lmagan diapazonda geterodin chastotasini avtomatik 
o‘zgartirishdan (GChAO‘) iborat. Geterodin chastotasi signalni sifatli qabul qilish 
uchun zarur qiymatdan o‘zgarganida (masalan, haroratning o‘zgarishi keltirib 

58
chiqaradigan) GChAO‘ geterodinga beriladigan boshqarish signalini geterodinning 
chastotasi eng yaxshi qabul qilishga mos keladigan tarzda o‘zgartiradi. 
Televizion qabul qilgichlarda ham satr bo‘yicha yoyish chastotasi va fazasini 
videosignalning sinxronlashtiruvchi impulslari bilan avtomatik qayta sozlash 
ishlatiladi. 
ChAQS tizimlari ikkita turlarga ajratiladi: 
− 
chastotani chastota bo‘yicha avtomatik qayta sozlash tizimlari – 
ChChAQS; 
− 
chastotani faza bo‘yicha avtomatik qayta sozlash tizimlari – ChFAQS. 
ChAQS tizimining funksional va umumlashtirilgan sxemasi 4.2- rasmda 
keltirilgan ko‘rinishga ega bo‘ladi. 
4.3- rasm ChAQS tizimini umumlashtirilgan boshqarish sxemasi 
ko‘rinishida tasvirlanishiga mos keladi. Bu yerda boshqarish ob’ekti
boshqariladigan generator (BG) hisoblanadi. O‘lchash elementining tarkibiga Ar, 
OChK, ChD kiradi. OChK funksiyasini elektr signallarni boshqariladigan 
generator chastotasining o‘zgarishiga o‘zgartiradigan kuchaytiruvchi element 
(KE) bajaradi. 
Ar - aralashtirgich; OChK – oraliq chastota kuchaytirgichi; ChD - chastotaviy diskriminator 
(istalgan chastotaviy detektor sxemasi bo‘yicha yig‘ilishi mumkin); PChF – past chastotalar 
filtri; UE – boshqaruvchi element; BG - boshqariladigan generator 
4.2- rasm. ChAQS tizimining funksional sxemasi 

Download 4,63 Mb.