59
4.3- rasm. ChAQS tizimining umumlashtirilgan sxemasi
Aralashtirgichning kirishiga
𝜔
𝑠
(𝑡) = 𝜔
0𝑠
+ ∆𝜔
𝑠
(𝑡)
(4.1)
chastotali
U
C
signal va boshqariladigan generator chiqishidan
𝜔
𝑔
(𝑡) = 𝜔
0𝑔
+ ∆𝜔
𝑔
(𝑡)
(4.2)
chastotali
U
G
kuchlanish beriladi.
Chastotani
faza
bo‘yicha
avtomatik
qayta
sozlash
(
ChFAQS
, ingl.
PLL
) – boshqariladigan generatorning fazasini u tayanch
signalining fazasiga teng bo‘ladigan yoki vaqtga bog‘liq ma’lum
funksiyaga
farqlanadigan tarzda rostlaydigan avtomatik rostlash tizimi hisoblanadi. Rostlash
manfiy teskari aloqaning mavjudligi tufayli amalga oshiriladi.
Boshqariladigan
generatorning chiqish signali fazaviy detektorda tayanch signali bilan
taqqoslanadi, taqqoslash natijasi boshqariladigan generatorni qayta sozlash uchun
ishlatiladi.
ChD
PChF
КE
Rostlagich
U
s
, I
kir
Аr
OCK
O’E
BG (ОК)
I
tа
I
boshq
60
ChFAQS tizimi chastotaviy modulyatsiyalash
va demodulyatsiyalash,
chastotani ko‘paytirish va o‘zgartirish, chastotaviy filtrlash, kogerent detektorlash
uchun tayanch kuchlanishini ajratish va boshqa maqsadlar uchun ishlatiladi.
ChFAQS tizimi kirish va tayanch signallarining fazalarini taqqoslaydi va bu
fazalar orasidagi farqqa mos xatolik signalini chiqaradi. Xatolik signali keyin past
chastotalar filtridan o‘tadi va manfiy tesari aloqani ta’minlaydigan kuchlanish
bilan boshqariladigan generator (KBG) uchun
boshqarish signali sifatida
ishlatiladi. Agar chiqish chastotasi tayanch signalidan farqlansa,
u holda xatolik
signali KBGga xatolikni kamaytirish tomonga ta’sir etish bilan ortadi. Muvozanat
holatida chiqish signali tayanch signali chastotasida qayd etiladi (4.4- rasm).
ChFAQS radiotexnika,
telekommunikatsiya, kompyuterlar va boshqa
elektron qurilmalarda keng ishlatiladi. Bu tizim o‘zgarmas
chastota signalini
generatsiyalashi, shovqinlashgan kommunikatsion kanaldan signalni qayta tiklashi
yoki mikroprotsessorlar, YaO‘MIS va boshqalar kabi raqamli mantiqiy sxemalarda
sinxronlashtirish signallarini taqsimlashi mumkin. Binobarin,
integral sxemada
ChFAQS blokini to‘liq yig‘ish mumkin, bu usul ko‘pincha gersning ulushlaridan
ko‘plab gigagerslargacha chiqish chastotalarili zamonaviy
eletron qurilmalarda
ishlatiladi.
4.4- rasm. ChFAQSning tuzilish sxemasi
Takt
generatori
Fazalarni
taqqoslash
Past
chastotalar
filtri
Kuchlanish
boshqaradigan
generator
Chastotani
bo‘lgich
61
ChFAQS qurilmasi ham analog, ham raqamli sxemada yig‘ilishi mumkin.
Har ikkala usul bir xil tuzilish sxemasiga ega. Ham analog, ham raqamli ChFAQS
sxemasi quyidagi asosiy to‘rtta elementlarni o‘z ichiga oladi:
−
fazaviy detektor;
−
past chastotalar filtri;
−
rostlanadigan generator;
−
teskari
aloqa (ko‘pincha chastota bo‘lgichini o‘z ichiga oladigan).
