O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD-AL XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
RADIO VA MOBIL ALOQA FAKULTETI
D.A. Davronbekov, U.T. Aliyev
“TELERADIOESHITTIRISHDA UZATISH VA QABUL QILISH
QURILMALARI”
fanidan o‘quv darsligi 5350100 – Telekommunikatsiya texnologiyalar:
Teleradioeshittirish ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha bakalavrlar uchun mo‘ljallangan
Toshkent 2019
2
UDK 621.396.9
D.A.Davronbekov, U.T.Aliev.
Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari. O‘quv darsligi,
Toshkent, 2019 – 254
bet.
Darslik O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
tomonidan tasdiqlangan “Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish
qurilmalari” fanining dasturi asosida tayyorlangan va kirish, 16 ta boblar,
foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
Darslik “Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari” fanini
o‘rganadigan talabalar uchun mo‘ljallangan, shuningdek teleradioeshittirish
sohasida ishlaydigan mutaxassislar uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Muhammad
al-Xorazmiy
nomidagi
Toshkent
Axborot
Texnologiyalari
Universitetining 2018 yil 20 dekabrdagi qaroriga muvofiq nashr etilmoqda,
№ 6 (118)-bayonnoma
3
MUNDARIJA
KIRISH………………………………….....……………………...….. 6
1
KUCHAYTIRISH QURILMALARI………….…………………..…. 8
1.1
Kuchaytirgichlarning tavsifi va asosiy texnik ko‘rsatkichlari ..........… 8
1.2. Tranzistorlarning ulanish sxemalari...................................................... 14
1.3
Kuchaytirgichlarning ish rejimlari……………………….........……… 22
1.4
D sinfdagi kuchaytirgichlarning o‘ziga xos xususiyatlari..................... 24
2
RADIOUZATISH QURILMALARI HAQIDA ASOSIY
MA’LUMOTLAR …………………………………………………....
32
2.1
Radiouzatish qurilmalarining vazifasi ....……………………..........… 32
2.2
Radiouzatish qurilmalarining tasniflanishi ……………….............….
34
2.3
Radiouzatish qurilmalarining kaskadlari va qismlari ..…….............… 37
2.4
Radiouzatkichning ishlash prinsipi........................................................ 39
3
YUQORI CHASTOTALI VA O‘TA YUQORI CHASTOTALI
TEBRANISHLARNI UMUMIY GENERATSIYALASH
PRINSIPLARI.............................………...……………………………
42
3.1
Yuqori chastota va o‘ta yuqori chastota generatorlarning vazifasi va
tuzilish sxemalari ...……………………………………………….….
42
3.2
Yuqori va o‘ta yuqori chastota generatorlarning tasniflanishi.............. 43
3.3
Yuqori va o‘ta yuqori chastota generatorlarning ishlash prinsipi…….. 44
3.4
Bipolyar tranzistordagi generator........................................................... 48
3.5
Klistronli generator................................................................................. 49
3.6
O-turdagi yugurma to‘lqin lampasidagi generator
.......…………..……
49
3.7
Magnetron yoki M-turli asboblar........................................................... 51
4
QABULLASH-UZATISH QURILMALARIDA CHASTOTANI
AVTOMATIK QAYTA SOZLASH USULLARI.................................
54
4.1
Chastotani avtomatik qayta sozlashning vazifasi va
tasniflanishi…………………………………………………..………..
54
4.2
ChAQS sxemotexnikasi……………………………………………..... 56
4.3
Radioqabullash qurilmalarida chastotani sozlash usullari…………..
61
5
AMPLITUDALI, BIR POLOSALI VA BURCHAKLI
MODULYATSIYALI UZATKICHLAR....................….................….
68
5.1
Amplitudaviy modulyatsiyalashli radiouzatkichlar .……………….… 68
5.2
Bir polosali modulyatsiyalashli radiouzatkichlar ..…………………… 71
5.3
Burchakli modulyatsiyalashli radiouzatkichlar .……………………… 76
6
TELEVIDENIYE VA RADIOESHITTIRISHDA RAQAMLI
MODULYATSIYA USULLARI...........................................................
83
6.1
Raqamli modulyatsiyalash usullari........................................................ 83
4
6.2
Amplitudaviy manipulyatsiyalash (AMn)..…………………..………. 86
6.3
Chastotaviy manipulyatsiyalash (ChMn)...............................................
87
6.4
Fazaviy manipulyatsiyalash (FMn)…………………………………..
88
6.5
Kvadraturali amplitudaviy manipulyatsiyalash (QAM)......................... 89
6.6
Kvadraturali fazaviy manipulyatsiyalash (QPSK)................................. 99
7
ANALOG VA RAQAMLI TELEVIDENIYE UZATKICHLARI ....... 106
7.1
Televideniye uzatish tizimiga talablar ..........................................……. 106
7.2
Raqamli televizion tizimning tuzilish sxemasi .......…………………... 109
7.3
TV signallarni optik uzatish tizimining umumlashtirilgan tuzilish
sxemasi ………………………………………………………………..
113
8
ANALOG VA RAQAMLI RADIOESHITTIRISH
UZATKICHLARI..................................................................................
116
8.1
Radiouzatishning umumiy tuzilish sxemasi.......................................... 116
8.2
Uzun va o‘rta to‘lqin analog radiouzatkichining umumlashtirilgan
tuzilish sxemasi
.......
…………………………………………………..
118
8.3
UQT ChM radioeshittirish uzatkichining umumiy tuzilish sxemasi ... 119
8.4
O‘YuCh diapazon qabul qilgich-uzatkichining tuzilish sxemasi .…… 123
8.5
Yuqori chastotali signallar to‘g‘ridan-to‘g‘ri shakllantiriladigan
radiouzatkichlar .............…………………………………..…….……
125
8.6
Sotali radioaloqa tizimlari analog va raqamli abonentlar uzatkichlari... 133
9
RADIOQABUL QILISH QURILMALARI HAQIDA UMUMIY
MA’LUMOTLAR.................................................................................
137
9.1
Radioqabul qilish qurilmalarining vazifasi va tasniflanishi………….
137
9.2
Radioqabul qilish qurilmalarining sifat ko‘rsatkichlari ...................…. 142
10
RADIOQABUL QILGICHLARNI QURISH TUZILISH
SXEMALARI..............................................................................……...
150
10.1 Radioqabul qilgichning eng oddiy tuzilish sxemasi.....………………
150
10.2 To‘g‘ridan – to‘g‘ri detektorlashli qabul qilgichning tuzilish sxemasi.
150
10.3 To‘g‘ridan-to‘g‘ri kuchaytirishli qabul qilgichning tuzilish sxemasi.. 151
10.4 Supergeterodinli qabul qilgichning tuzilish sxemasi.............................. 152
10.5 Chastota ikki marta o‘zgartiriladigan supergeterodinli qabul
qilgichning tuzilish sxemasi...................................................................
154
10.6 Supergeterodinli qabul qilgichlar oddiy sxemalariga misollar……….
156
11
RADIOQABUL QILISH QURILMALARI RADIOCHASTOTA
KUCHAYTIRGICHLARI.....................................................................
160
11.1 Radiochastota kuchaytirgichlari haqida umumiy tushunchalar ..…….
160
11.2 Radiochastota kuchaytirgichlariga talablar ..……………………......... 161
11.3 Radiochastota kuchaytirgichlarining tasniflanishi…………………… 162
11.4 Rezonans konturli RChKning prinsipial sxemasi .....………………… 163
5
11.5 Aperiodik RChKning prinsipial sxemasi.............................................. 164
11.6 Radiochastota kuchaytirgichning kaskadli sxemasi............................... 166
11.7 Integral mikrosxemadagi RChK ...……………………………………. 167
11.8 Radiochastota kuchaytirgichlarining ko‘rsatkichlari .....……………... 168
12
RADIOQABUL QILISH QURILMALARI CHASTOTA
O‘ZGARTIRGICHLARI ………………………………………….….
173
12.1 Chastotani o‘zgartirish haqida umumiy tushunchalar............................ 173
12.2 Diodli signallar aralashtirgichlari sxemalari....………………….…… 180
12.3 Tranzistorli signallar aralashtirgichlari sxemalari ……………………. 183
13
RADIOQABUL QILISH QURILMALARIDA SIGNALLARNI
DETEKTORLASH……………………………………………………
187
13.1 Detektorlash usullari va detektorlar xarakteristikalari........................... 187
13.2 Amplitudaviy modulyatsiyalangan signallarni detektorlash................. 190
13.3 Sinxron detektorlash............................................................................... 195
13.4 Chastota bo‘yicha modulyatsiyalangan signallarni detektorlash........... 198
13.5 Faza bo‘yicha modulyatsiyalangan signallarni detektorlash.................. 201
13.6 Raqamli manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash........................ 204
13.7 Impulsli-modulyatsiyalangan signallarni detektorlash........................... 209
14
RADIOQABUL QILISH QURILMALARIDA SIGNALLARGA
RAQAMLI ISHLOV BERISH ....................................................…….
212
14.1 SDR texnologiyasining tavsifi............................................................... 212
14.2 Radiochastota bo‘yicha SRIBli qabul qilgich tuzilmasi……………….
| 