2. Balansli modulyatorni o‘rganish.
2.1. Labaratoriya maketining boshqaruv organlaridagi “Issledovanie BM” tugmachasini bosing. GVCh da f = 180 kGs chastota va Uf = 1V amplitudani sozlang.
2.2. GNCh da F = 1kGs chastota va Uf = 1V amplitudani o‘rnating. Signal razvyortkasini 0,3 ms/del ga o‘rnating.
2.3. Yesm ni 5 .. 0 V gacha 0,2V intervalda o‘zgartirib chiqishdagi kuchlanish shaklini kuzating. Chiqishdagi kuchlanish ossilogrammalarini chizib oling. Ossilogrammalar yekranidagi katakchalarda o‘lchangan chiquvchi tebranish Amax va Amin larni parametrlarini 8.3 jadvalga kiriting.
7.3- rasm Yesm ning turli qiymatlarida diagramma ko‘rinishlari.
Ushbu jadvalga xar bir ossilogramma uchun modulyatsiya koeffitsienti M ning qiymatlarini kiriting, bu quyidagi formula orqali topiladi:
(8.1)
Bunda BM Amin < 0
7.3-jadval
Yesm, (V)
|
-5
|
-4.5
|
……………..
|
0
|
Amin B
|
|
|
|
|
Amax B
|
|
|
|
|
M, %
|
|
|
|
|
2.4. Signal razvyortkasini 0,01 ms/del ga to‘g‘rilang. GNCh F = 1kGs ning chiqishini o‘chiring. Buning uchun U1 = 1V amplitudani sozlang, GVCh dan chiqayotgan signal kuchlanish amplitudasini f = 180 kGs da Uf = 1V xolicha qoldiring. Yesm ni 0 .. 5 V gacha o‘zgartirib modulyator chiqishidagi kuchlanish amplitudasini Yesm ga bog‘liqligini ko‘rib chiqish. Bunda Uvыx = f (Yesm), Uf const = 1B.
Modulyator chiqishidagi kuchlanish amplitudasini ossilografdan foydalanib o‘lchang. O‘lchov natijalarini 8.4. jalvalga kiriting.
7.4-jadval
Yesm, V
|
0
|
0,5
|
……….
|
5
|
Uvxe, V
|
|
|
……….
|
|
Uvыx = f (Yesm), M = f (Yesm) asosida grafik chizing.
Hisobot mazmuni.
Kuzatish obektlarining struktura sxemalari.
O‘lchov ko‘rsatkichlari va ossilogrammalar.
Jadval ko‘rsatgichlariga xarakteristika bering.
Nazorat uchun savollar.
1. Bir polosali modulyatsiya (OPM) deb nimaga aytiladi? Tonap OPM ni pastki va yuqori bokovoy polosalari diagrammalarini vaqtli va spektral modulyatsiyalar uchun chizib ko‘rsating.
2. Balansli modulyatsiya nima? Tonal BMning spektral va vaqtli Modulyatsiyalar uchun diagrammalarini chizib ko‘rsating.
3.OPM larni afzalligi va kamchiliklari nimada?
4. BMlarni afzalliklari va kamchiligi nimada?
5. Diodli BMni prinsipial sxemasini chizing va ishlash prinsipini tushuntiring.
6. Halqali BMni prinsipial sxemasini chizing va ishlash prinsipini tushuntiring.
Javoblar
1."Bir polosali modulyatsiya" (OPM), elektr energetikada ishlatiladigan bir kommunikatsiya usuli boʻlib, signalni modulyatsiyalangan bir polosali oʻtkazuvchi vosita orqali uzatishni ifodalaydi. Bu modulyatsiya turi, signalni oʻtkazuvchi vositani istalgan ravishda oʻzgartirish orqali amalga oshiradi.
Polosali modulyatsiya turlari orasida bir polosali modulyatsiya juda oson va sodda usul bo'lib, umumiy shaklida signalni bir polosali sinusoidal o'qini orqali modulyatsiyalashni ifodalaydi. Bu usulning boshqa nomi "amplituda modulyatsiya" (AM) hisoblanadi.
AM-da, bir polosali signal sinusoidal o'q orqali modulyatsiyalangan bo'lib, bu sinf signalning amplitudasini oʻzgartiradi. Ammo, AM-da tashqi interferensiyalar, signalning kenglik spektri va energiya israfini olib borish mumkin.
Bu esa, bir polosali modulyatsiya (OPM) usuli sinf signalni faqat oʻq sozlamalari orqali modulyatsiyalashni ta'minlaydi. OPM, sinusoidal o'qini modulyatsiyalangan, ammo sinf shaklidagi signalni yaratadi, shuningdek, signalni uzatish jarayonini ham optimallashtiradi. Bu usulning boshqa nomlari "On-Off Keying" (OOK) yoki "Amplitude Shift Keying" (ASK) bo'lib, OPM amplitudani faqat ikki holatda oʻzgartiradi: birida o'q yoʻq, ikkinchisida esa o'q mavjud.
OPM, tizimlarda, kommunikatsiya vositalarida, radionavigatorlarda va boshqa ko'rsatkichli texnologiyalarda foydalaniladi.
2.Balansli modulyatsiya, amplituda modulyatsiyasining bir turi bo'lib, signalni modulyatsiyalangan harorat (temperatura) orqali o'tkazishni ifodalaydi. Balansli modulyatsiya turlari orasida eng ommalashganlari balansli amplituda modulyatsiyasi (Balanced Amplitude Modulation - BAM) va balansli frekvensiya modulyatsiyasi (Balanced Frequency Modulation - BFM) hisoblanadi.
A. Balansli Amplituda Modulyatsiyasi (BAM):
- BAM-da, signal amplitudasi balanslangan, ya'ni o'zgaruvchan bo'lgan harorat (temperatura) orqali modulyatsiyalanadi.
- Spektral modulyatsiya uchun diagrammada, balansli amplituda modulyatsiyasi, birinchi bokovoy polosali (LSB) va ikkinchi bokovoy polosali (USB)ning tenglikda va salqinlikda joylashgan spektrni ko'rsatadi.
- Vaqtli modulyatsiya uchun, modulyatsiya amplitudasining vaqt o'tish bo'yicha o'zgarishi ko'rsatiladi.
B. Balansli Frekvensiya Modulyatsiyasi (BFM):**
- BFM-da, signalning harorati o'zgartirilib, shu orqali amplituda modulyatsiyasi o'tkaziladi.
- Spektral modulyatsiya uchun diagrammada, frekvensiya modulyatsiyasi natijasida paydo bo'lgan spektr salqinligi ko'rsatiladi.
- Vaqtli modulyatsiya uchun, haroratning o'zgarishining vaqt o'tish bo'yicha o'zgarishi ko'rsatiladi.
Diagrammalarni tekshirish uchun, ma'lumotlar yoki rasm ta'minotiga ega bo'lmagan joyda tafsilotlarni bilib olishga harakat qilish mumkin. Balansli modulyatsiyalar, tizimlarda qo'llanilgan modulyatsiya turlaridan biridir va ularning foydalanilishi, xususan, signalni uzatish jarayonini va spektrni optimallashtirishda amaliyotda ommalashgan bo'lib keladi.
3.Bir polosali modulyatsiyasining (OPM) afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Quyidagi qisqacha ta'riflar, OPM-larning eng muhim afzalliklari va kamchiliklarini ko'rsatadi:
Afzalliklar:
1. Oson modulyatsiya:OPM, o'z mahsulotlarini modulyatsiyalashda oson bo'lib, oddiy modulyatsiya vositalaridan foydalanishni ta'minlaydi. Ushbu osonlik, OPM-larning sohasida juda mashhur qilinadigan bir afzallikdir.
2. **Energetika samaradorligi:** OPM-lar, energiya samaradorligi bo'yicha maqbuldir, ya'ni ularning ishlashida oqim zararini yuqori darajada kamaytiradi.
3. **Tarmoq tuzilmalari uchun ideal:** OPM-lar, tarmoq tuzilmalari va modulyatsiya tizimlari uchun idealdir. Ularning ishlashida odatda yuqori samaradorlik va ideal modulyatsiya natijalari ko'rish mumkin.
Kamchiliklar:
1. Zaxira shakli:** OPM-lar odatda bir polosali shaklida ishlaydi va bu, modulyatsiyalangan signalning shaklini modifikatsiya qiladi. Bu, signalni uzatish tizimlarida zarar keltirishi mumkin.
2. Bandlarning ishlab chiqarilishi:** OPM-larning modulyatsiyasi, bandlarning ishlab chiqarilishiga olib kelishi mumkin. Bu esa, signalni istalgan bandda uzatishni cheklashga olib kelishi mumkin.
3. Qat'iy cheklovlanish:** OPM-lar, signalni modulyatsiyalashda, aynan bir biriga nisbatan cheklovlanish hissiyatini keltiradi. Bu, modulyatsiyalanayotgan signalning amplitudasi va energiyasiga ta'sir ko'rsatishi mumkin.
4. Zaxiralar va interferensiyalar:** OPM-lar, qurilmalarda zaxiralar va tashqi interferensiyalarga oqibat ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bu esa, signal sifati va uning qabul qilinishi uchun qo'llanma qo'yish jarayonlarini ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Umumiy holda, OPM-lar juda mashhur va amaliyotda qo'llaniladigan modulyatsiya usullari bo'lib kelmoqda. Ular, energiya, tarmoq, radio texnologiyalari va boshqa sohalarda muvaffaqiyatli ishlashlari uchun ishlatiladi.
4.BM (balansli modulyatsiya) afzalliklari va kamchiliklari, bu turi signalni boshqa modulyatsiya usullari bilan solishtirish orqali tushuntirilishi mumkin. Quyidagi qisqacha ta'riflar, BM afzalliklarini va kamchiliklarini ko'rsatadi:
Afzalliklar:
1. **Zaxira tushishlariga qarshi tartib:** Balansli modulyatsiya, signalni zaxira tushishlariga qarshi o'zini namoyon qiladi. Bu, modulyatsiyalangan signalni tashqi tushishlardan kelib chiqqan nisbatan tozalab turish imkoniyatini oshiradi.
2. **Energetika samaradorligi:** BM, energiya samaradorligi bo'yicha maqbuldir. Uning ishlashida oqim zararini yuqori darajada kamaytiradi.
3. **Tarmoq tuzilmalari uchun ideal:** Balansli modulyatsiya, tarmoq tuzilmalari va kommunikatsiya tizimlari uchun idealdir. U uning ishlashida yuqori samaradorlik va signal sifati ko'rsatadi.
4. **Tozalashga qarshi bo'shliq:** BM, modulyatsiyalangan signalni tozalash va tashqi interferensiyalardan oqibatlanuvchi bo'shliqlarni qo'lda turishda ishlatiladi.
Kamchiliklar:
1. **Qulay emas shakl:** Balansli modulyatsiya odatda oddiy va qulay emas shaklda ishlaydi. Modulyatsiyalanayotgan signalga asoslangan harorat orqali uzatishni amalga oshirish uchun xususiy shakl va konfiguratsiyalar talab qiladi.
2. **Sozlash va tekshirish jarayonlari:** BM sozlash va tekshirish jarayonlari yashirin va qiyinchiliklar bo'lishi mumkin. Ular ustidan har xil tashqi ta'sirlarni qo'lda turishi mumkin.
3. **Haroratga tashvish:** Haroratning o'zgarishi, BMni o'zgartirib tashvishga olib kelishi mumkin. Haroratning sezilarli o'zgarishi, modulyatsiyalangan signalni sifatini ta'sir qilishi mumkin.
4. **Yaroqli qurilmalar:** Balansli modulyatsiya qurilmalarda qo'llanilishi odatda qiyin bo'lishi mumkin va bu qurilmalar uchun mahsulotni tuzish va xavfsiz ishlatishning qiyinliklari mavjud bo'lishi mumkin.
Umumiy holda, BM, qulay va samarali bo'lishi uchun amaliyotda qo'llaniladi, ammo uning boshqa modulyatsiya turlari bilan solishtirilgan holda ba'zi kamchiliklari bor. O'z mahsulot yoki tizimning mahsulotni qanday ishlatishiga va maqsadlariga qarab, modulyatsiya usullarini tanlash juda muhim.
5.Diodli balansli modulyatsiya (DBM) tizimi, modulyatsiyalangan signalni uzatishda diodlardan foydalanadi. DBM ishlab chiqarish uchun o'zgaruvchan hamda balansli modulyatsiya ishlab chiqarishda ishlatiladi. Quyidagi, diodli balansli modulyatsiya prinsipial sxemasi va ishlash prinsipi haqida umumiy ma'lumotlar berilgan.
Diodli Balansli Modulyatsiya (DBM) Prinsipial Sxemasi:
DBM tizimi uchun ikkita diod, ikki ta balanslangan patak va bir muzlag'il (local oscillator - LO) ishlatiladi. Diodlar, balanslangan patak bo'yicha chiqish va kirishni ulashish uchun ishlatiladi.
DBM Ishlash Prinsipi:
1. **Modulyatsiyalangan Signal (RF):** Modulyatsiyalangan signal diodlar bilan bog'langan balanslangan patakka tushiriladi. Bu diodlar, modulyatsiyalangan signalni ikki burchakda chiqish va kirishga bog'lash orqali signalni balanslangan patak bilan uzatish imkonini yaratadi.
2. **Local Oscillator (LO):** Muzlag'il (LO) ikkita diodning burchaklariga bog'langan balanslangan patakni uzatadi. LO - bu osillografik narsa, ya'ni sinusoidal signal, va uning amplituda va chastotasi modulyatsiyalanayotgan signal bilan mos kelishadi.
3. **Balanslangan Patak:** Balanslangan patak, diodlar orasida vaqtni uzatishni amalga oshiradi va diodlar tomonidan qo'shilgan modulyatsiyalangan signalni uzatish jarayonini boshqaradi.
4. **Chiqish (IF):** Chiqish (IF) signal balanslangan patakning chiqishidan olishadi. U holda, balanslangan patak diodlar orasida modulyatsiyalanayotgan signalni uzatish jarayonini modulyatsiyalangan signalning chastotasiga mos keluvchi IF signalini yaratadi.
Diodli balansli modulyatsiya, balanslangan patakni ishlatishi tufayli tashqi interferensiyalarga va baland chastotadagi tozalashlarga qarshi bo'sh bo'ladi. Uning ishlash prinsipi, har bir diodning diodlar tomonidan uzatilgan signalni boshqarishida vaqtning o'tkazilishida asoslangan.
6.Halqali balansli modulyatsiya (HBW) ham bir diodli balansli modulyatsiya turi bo'lib, bu tizim, ikkita diod va ularning orasida umumiy ta'vozlovchi elektrolitik kondensatorlar ishlatilgan modulyatsiya usuli hisoblanadi. Bu tizim modulyatsiyalangan signalni uzatishda diodlardan foydalanadi, lekin ularni balanslangan patakka bog'lash orqali boshqa modulyatsiya turlaridan ajraladi. Quyidagi, halqali balansli modulyatsiya prinsipial sxemasi va ishlash prinsipi haqida umumiy ma'lumotlar berilgan.
Halqali Balansli Modulyatsiya (HBW) Prinsipial Sxemasi:
HBW tizimi ikkita diod, ikki ta umumiy ta'vozlovchi elektrolitik kondensator va bir muzlag'il (local oscillator - LO) dan iborat. Modulyatsiyalangan signal LO signal bilan bog'langan va ta'vozlovchi kondensatorlar orqali diodlar bilan yaxlitlanadi.
HBW Ishlash Prinsipi:
1. **Modulyatsiyalangan Signal (RF):** Modulyatsiyalangan signal bir diod orqali muzlag'il va ta'vozlovchi kondensatorlar orqali LO-ga tushiriladi.
2. **Local Oscillator (LO):** Muzlag'il (LO) sinxonoidal signalni taqsimlab, ikkita diodni o'ziga aloqador balanslangan patakka tushiradi.
3. **Balanslangan Patak:** Balanslangan patak, diodlar orasida uzatishni amalga oshiradi. Ta'vozlovchi kondensatorlar, modulyatsiyalangan signalni modulyatsiyalanayotgan LO-signal bilan bog'lab, diodlar orasidagi balanslangan patakni taqsimlaydi.
4. **Chiqish (IF):** Chiqish (IF) signal balanslangan patakning chiqishidan olishadi. Bu signal, balanslangan patak orasidagi diodlar yordamida taqsimlab olinadi va modulyatsiyalanayotgan signalning chastotasi bilan mos keladi.
Halqali balansli modulyatsiya, qo'llanish sohasida odatda ikkita diod va ta'vozlovchi kondensatorlar ishlatilgan boshqa modulyatsiya usullariga nisbatan kamchiliklarni yengilaydi. Uning afzalliklaridan biri, modulyatsiyalangan signalni qanday bo'lishi bilan bog'liq holda keng tarmoq bandlarida ishlash qobiliyati va energiya samaradorligidir.
Xulosa
Bir polasali modulyatsiya signallarini o‘rganish mavzusi boyicha konikmalarni oldik va savollarga javob topish maqsadida malumotlarni izlanib kordik .
8-amaliy mashg‘ulot.
Uzluksiz signallari diskretlashtirishni amaliy o‘rganish.
Ishdan maqsad: talabalarga joriy mavzuga oid bilimlarni berish hamda tegishli qurilmalar, uning ish tamoyili hamda signallarini shakllantirish shuningdek ularni qayta ishlash prinsiplarini o‘rgatishdan iborat.
Topshiriq: joriy mavzuga oid bilimlarni shu ko‘rsatmaga asosan mustahkamlash, tegishli tizim bo‘lsa u auditoriyada bo‘lsa to‘g‘ridahto‘g‘ri o‘qituvchiga o‘z xulosa va bilimlarini namoyon etish xam hisobotlar tuzishdan iborat.
Bu yerda analog digital converter qurulmasi orqali sxema yig’ilgan va analog signalni raqamli signalga o’tkazdik. Raqamli signalni lampochkalar orqali ifodaladik.
Xulosa:
Biz ushbu amaliy ishda biz analog signallarni raqamli signalga o’tkazishni o’rgandik va uni vertul labaratoriyada elektron sxemasini yig’ib ko’rdik. Undan tashqari biz ADC qurulmasi haqida o’rgandik.
| 