Axbotot-kommunikatsiya texnologiyalari xavfsizligiga bo’ladigan tahdidlar




Download 0,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/10
Sana25.11.2023
Hajmi0,52 Mb.
#105554
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
1-mustaqil ish kiberxavfsizlik
Diplom ilova 1, 2-amaliy, jsSFZJC4LWJnkmedr1Ts7eg6t79Hlmea, Mavzu Notiqlik tarixi. Sharq notiqligi reja, 3-Mustaqil ishi kiber etika kiber huquq, Matematika (7), NANOELEKTRONIKA ASOSLARI, Sifat so\'z turkumini o\'rganish jarayonida o\'quvchilar nutqini o\' (1), Texnologik mashinalar va jixozlarni tamirlash. (3), Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika Farmonov Sh. Q (1), 3-amaliy mashg'ulot MTva A, Kasbiy psixologiya-hozir.org, Abdiraimov Umid 4, application integration
Axbotot-kommunikatsiya texnologiyalari xavfsizligiga bo’ladigan tahdidlar 
Tahdidlarni quyidagi mezonlar asosida sinflarga ajratish mumkin: − axborot 
xavfsizligining asosiy tashkil etuvchilariga nisbatan boʼladigan tahdidlar (axborotga 
murojaat qilish imkoniyatiga qarshi, axborotning yaxlitligini buzishga qaratilgan, 
axborotning maxfiyligini oshkor qilishga qaratilgan tahdidlar); − axborot tizimining 
tashkil etuvchilariga nisbatan boʼladigan tahdidlar (berilgan maʼlumotlar, dasturlar, 
apparat qurilmalari va tizimni qoʼllabquvvatlovchi infrastruktura); − tahdidni 
amalga oshirish usuli boʼyicha (tabiiy, texnogen, tasodifiy, gʼarazli maqsadda); − 
tahdid manbaining axborot tizimiga nisbatan joylashgan oʼrni boʼyicha (ichki yoki 
tashqi). Ilmiy va amaliy tekshirishlar natijalarini umumlashtirish natijasida 
axborotlarga nisbatan xavf xatarlarni quyidagicha tasniflash mumkin. 2020 yil 
monitoring natijalariga ko’ra, milliy internet segmentida 27 000 000 dan ortiq zararli 
va shubhali tarmoq hodisalari kuzatilgan. Bu tahdidlarning asosiy qismi 
Uzbektelecom, Beeline va Ucell kompaniyalari tarmoqlariga to’gri keladi(1-rasm). 
O’tgan 2020 yil davomida axborot tizimlari va veb-saytlarning xafvsizligini 
ta’minlash doirasida 680 ta hodisa ro’y bergan. Oqibatda 1 000 000 daqiqa 


mobaynida 
veb 
saytlarning 
ishdan 
chiqish 
holati 
kuzatilgan(2-rasm).
2020 yilda milliy .UZ domenida 342 ta hodisa ro’y bergan bo’lib, ularning 306 tasi 
veb-saytlarga ruxsatsiz kirish va 36 tasi veb-saytning asosiy sahifasini noqonuniy 
o’zgartirib(deface) qo’yilishi bilan izoxlanadi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, 
davlat sektori(81 ta hodisa) hususiy sektorga (261 ta hodisa) nisbatan 3 barobar 
kamroq hujumga duch kelgan. Nufuzli xalqaro kompaniyalarning geosiyosiy 
xatarlar sohasidagi so'nggi tadqiqotlariga ko'ra, 2021 yilda dunyoda axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan 
jinoyatlarning o'sish dinamikasi kuzatilmoqda. Xalqaro ekspertlarning xulosalari 
Kovid-19 pandemiyasi oqibatlari bilan bog'liq karantin cheklovlari davrida 
dunyodagi vaziyatni chuqur tahlil qilish asosida qilingan. Shu bilan birga
mutaxassislarning fikriga ko'ra, 2020 yilda kibermakonda jinoyatlar sodir 
etilishining asosiy omillari quyidagilardir:


− kompaniyalar (tashkilotlar) xodimlarining masofadan ishlashiga o'tish; 
− onlayn ta'lim;
− Internet-do'konlarda xavfsiz bo’lmagan xaridlarni amalga oshirish; 
− IOT qurilmalaridan (kameralar, qurilmalar, sensorlar va boshqalar) keng 
foydalanish; − tovlamachi-viruslarining tarqalishi.7 Shuni ta'kidlash kerakki, o'tgan 
2020 yilda bo'lgani kabi, 2021 yilda ham Internetga qo'shilgan yangi so'nggi 
qurilmalar sonining tez sur'atlarda o'sishi kuzatiladi. 

Download 0,52 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Download 0,52 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Axbotot-kommunikatsiya texnologiyalari xavfsizligiga bo’ladigan tahdidlar

Download 0,52 Mb.
Pdf ko'rish