Axbotot-kommunikatsiya texnologiyalari xavfsizligiga bo’ladigan tahdidlar

Download 0,52 Mb. Pdf ko'rish
bet	9/10
Sana	25.11.2023
Hajmi	0,52 Mb.
	#105554

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bog'liq
1-mustaqil ish kiberxavfsizlik

Axbotot-kommunikatsiya texnologiyalari xavfsizligiga bo’ladigan tahdidlar
Tahdidlarni quyidagi mezonlar asosida sinflarga ajratish mumkin: − axborot
xavfsizligining asosiy tashkil etuvchilariga nisbatan boʼladigan tahdidlar (axborotga
murojaat qilish imkoniyatiga qarshi, axborotning yaxlitligini buzishga qaratilgan,
axborotning maxfiyligini oshkor qilishga qaratilgan tahdidlar); − axborot tizimining
tashkil etuvchilariga nisbatan boʼladigan tahdidlar (berilgan maʼlumotlar, dasturlar,
apparat qurilmalari va tizimni qoʼllabquvvatlovchi infrastruktura); − tahdidni
amalga oshirish usuli boʼyicha (tabiiy, texnogen, tasodifiy, gʼarazli maqsadda); −
tahdid manbaining axborot tizimiga nisbatan joylashgan oʼrni boʼyicha (ichki yoki
tashqi). Ilmiy va amaliy tekshirishlar natijalarini umumlashtirish natijasida
axborotlarga nisbatan xavf xatarlarni quyidagicha tasniflash mumkin. 2020 yil
monitoring natijalariga ko’ra, milliy internet segmentida 27 000 000 dan ortiq zararli
va shubhali tarmoq hodisalari kuzatilgan. Bu tahdidlarning asosiy qismi
Uzbektelecom, Beeline va Ucell kompaniyalari tarmoqlariga to’gri keladi(1-rasm).
O’tgan 2020 yil davomida axborot tizimlari va veb-saytlarning xafvsizligini
ta’minlash doirasida 680 ta hodisa ro’y bergan. Oqibatda 1 000 000 daqiqa

mobaynida
veb
saytlarning
ishdan
chiqish
holati
kuzatilgan(2-rasm).
2020 yilda milliy .UZ domenida 342 ta hodisa ro’y bergan bo’lib, ularning 306 tasi
veb-saytlarga ruxsatsiz kirish va 36 tasi veb-saytning asosiy sahifasini noqonuniy
o’zgartirib(deface) qo’yilishi bilan izoxlanadi. Shuni alohida ta’kidlash joizki,
davlat sektori(81 ta hodisa) hususiy sektorga (261 ta hodisa) nisbatan 3 barobar
kamroq hujumga duch kelgan. Nufuzli xalqaro kompaniyalarning geosiyosiy
xatarlar sohasidagi so'nggi tadqiqotlariga ko'ra, 2021 yilda dunyoda axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan
jinoyatlarning o'sish dinamikasi kuzatilmoqda. Xalqaro ekspertlarning xulosalari
Kovid-19 pandemiyasi oqibatlari bilan bog'liq karantin cheklovlari davrida
dunyodagi vaziyatni chuqur tahlil qilish asosida qilingan. Shu bilan birga,
mutaxassislarning fikriga ko'ra, 2020 yilda kibermakonda jinoyatlar sodir
etilishining asosiy omillari quyidagilardir:

− kompaniyalar (tashkilotlar) xodimlarining masofadan ishlashiga o'tish;
− onlayn ta'lim;
− Internet-do'konlarda xavfsiz bo’lmagan xaridlarni amalga oshirish;
− IOT qurilmalaridan (kameralar, qurilmalar, sensorlar va boshqalar) keng
foydalanish; − tovlamachi-viruslarining tarqalishi.7 Shuni ta'kidlash kerakki, o'tgan
2020 yilda bo'lgani kabi, 2021 yilda ham Internetga qo'shilgan yangi so'nggi
qurilmalar sonining tez sur'atlarda o'sishi kuzatiladi.

Download 0,52 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Download 0,52 Mb.

Pdf ko'rish