40
- operatsiyani davom etish vaqti ma`romdan kam bo‘lgan operatsiyalardan turli maxsus
mashinalarda ( izma yo‘rmaydigan va tugma qadaydigan va puxta yo‘rmaydigan mashinalarda
tikiladiganlarini ) birlashtirishga yo‘l qo‘yiladi;
- tikish mashinaliridagi turli xil ishlarni o‘tirib bajariladigan qo‘l ishlari bilan
birlashtirish;
- presslash bilan dazmollash operatsiyalarini birlashtirish;
- presslash yoki dazmollash ishlari bilan tik turib bajariladigan
qo‘l ishlarini birlashtirish.
5.
Mashinada bajariladigan operatsiyalarni tuzishda tashkiliy
operatsiyaga kiritilgan,
texnologik jixatdan xamma operatsiyalarni bitta moslamadan foydalanib bajarish mumkinligi
xisobga olinadi.
6.
Juft detallarni tikishda bo‘linmas operatsiyalarni bitta tashkiliy operatsiyaga kiritish lozim.
7.
Mashinada bajarildigan operatsiyalarni birlashtirishda shu tashkiliy operatsiyani bajarishda
bir xil turdagi ipdan foydalanishi va tikiliyotgan gazlamaning qalinligi taxminan bir xil bo‘lishi
ko‘zda tutiladi.
Bundan tashqari, yuqorida qayd etilgandek, tashkiliy operatsiyalarni tuzishda uning xisob shartiga
rioya qilish zarur.
Ishlab chiqarish oqimida ish bir ma`romda bo‘lishi uchun tashkiliy operatsiyalarning davom etish
vaqtini ma`romga teng yoki karrali qilib moslanadi. Bu shart kuyidagicha ifodalanadi:
t
t.o.
= k * τ
bunda: t
t.o
- tashkiliy operatsiyani sarf vaqti,s;
k- operatsiyani bajaradigan ishchilar soni, ishchi;
τ- ishlab chiqarish jarayonini ishlash ma`romi,s.
Texnologik jixatdan bo‘linmaydigan operatsiyalarning davom ztish vaqti turlicha bo‘lgani uchun,
ularning vaqtlari yig‘indisini ( tashkiliy operatsiyalarni vaqti ) ma`romga teng yoki karrali qilib
tanlab olish xar doyim mumkin bo‘lavermaydi. Shuning uchun tashkiliy
operatsiyalarning vaqti
ma`romga nisbatan malum darajada farq qilishi mumkin. Ma`romga nisbatan farq oqim turiga
bog‘liq. Tajribaning ko‘rsatishicha, tashkiliy operatsiyani vaqtini moslash uchun ularga
sarflanadigan vaqt kat`iy ma`romda ishlaydigan konveyerli ishlab chiqarish oqimlarda ±5 % va
guruxli agregat
ishlab chiqarish oqimlarda, shuniningdek erkin ma`romda ishlaydigan konveyerli
ishlab chiqarish oqimlarida – 5% ÷+ 15% ma`romga nisbatan farq bilan xisoblansa unchalik xato
bo‘lmaydi. Shunga asosan kat`iy ma`romda ishlaydigan konveyerli
ishlab chiqarish oqimlarda
operatsiyalar vaqtini moslash sharti bir modelli oqimlarda kuyidagicha ifodalanadi:
t
t.o.
= ( 0,95÷1,05 ) k * τ
Guruxli agregat ishlab chiqarish va erkin ma`romda ishlaydigan oqimlar uchun
t
t.o.
= ( 0,95÷1,15 ) k * τ
Ko‘p modelli qat`iy ma`romla ishlaydigan oqimlar uchun bu shart kuyidagicha bo‘ladi:
t
t.o1 +
t
t.o2
+ t
t.o3
= ( 0,95÷1,05 ) S* k * τ
bu erda:
t
t.o1 +
t
t.o2
+ t
t.o3
– ko‘p modelli oqimlarda tashkiliy operatsiyaga sarflanadigan vaqt,s;
S- moslash tsikli ( ishlab chiqimida bir vaqtda tikiladigan modellar soni).
Guruxli agregat ishlab chiqarish oqimlar va erkin ma`rom ishlaydigan konveyerli oqimlar uchun:
t
t.o1 +
t
t.o2
+ t
t.o3
= ( 0,95÷1,15 ) S* k * τ
Agar tashkiliy operatsiyaning bajarilish vaqti oqimning yo‘l qo‘yish mumkin bo‘lgan
farqlar
chegarasidagi bitta ma`romga teng bo‘lsa, ya`ni k= 1 bo‘lsa, bunday operatsiyani bitta ishchi
bajaradi va uni bir ma`romli operatsiya deb ataladi.
Agar tashkiliy operatsiyaning bajarilish vaqti oqimning yo‘l qo‘yish mumkin bo‘lgan farqlar
chegarasidagi ikkita yoki undan ortiq ma`romga teng bo‘lsa, ya`ni 2 yoki undan ortiq bo‘lsa,
bunday operatsiyani ikkita yoki k qancha bo‘lsa, shuncha ishchi bajaradi va uni karrali operatsiya
deb ataladi.
Karali operatsiyalarni xisoblanganda ishchilar soni transportyor uyalarining soni qoldiksiz
bo‘linadigan qilib olinishi kerak (odatda transportyor uyalarining soni 12 ta bo‘ladi. Shu son
41
koldiksiz bo‘linishi uchun xar qaysi tashkiliy operatsiya 2, 3, 4 yoki 6 ta ishchiga mo‘ljallanib
xisoblanadi).
Qat`tiy ma`romli ishlaydigan konveyerli ishlab chiqarish oqimlar
uchun asosiy xisob shartdan
tashqari qo‘shimcha xisob sharti aniqlanadi. Operaratsiyalarni vaqtining moslashning qo‘shimcha
sharti tikilayotgan ayrim buyumlar uchun xisoblab topilgan vaqtning bitta buyum o‘rtacha vaqtidan
farqi xuddi shu konveyer oqimida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan farqdan ortib ketmasligidan
oborat.
Ko‘p modelli konveyerli ishlab chiqarish oqimlarida ishchi koveyer tasma uyasidan mexnat
predmetlarini olib,
unga ishlov berib, yana shu uyaga mexnat predmetlarini qaytarishi kerak.
Shuning uchun tashkiliy operatsiyalarini moslash bir paytda yuqorida ko‘rilgan asosiy xisob sharti
bilan birga qushimcha xisob sharti xam ko‘zda tutulishi kerak.
Max[(t
o1
);(t
o2
);...(t
on
)]≤L
i.o‘.
* τ / l - t
a.f.
bu erda:
Max[(t
o1
);(t
o2
);...(t
on
) – tashkiliy operatsiyaga modellar bo‘yicha maksimal sarflanadigan
vaqt,s ;
L
i.o‘
– ish o‘rinlarining qadami,m;
l- konveyer tasma uyasining qadami,m;
τ- ishlab chiqarish oqimining ma`romi,s;
t
a.f.
- ish o‘rindagi turli mayda kamchiliklar( mashina naychasini almashtirish, ip uzilishi, igna sinishi
va x.k.) natijasida operatsiyalar vaqtida yuz beradigan amaldagi farq. Bu farq qo‘l ishlari uchun
40-60 s., mashina ishlari uchun 60-90 s ga teng.
Shunday qilib ishlab chiqarish oqimining tashkiliy- texnologik sxemasini (mexnat taxsimotini)
tuzish uchun yuqorida qayt etilgan talablarga rioya kilinadi.
Nazarot va muxokama savollari
1. Ishlab chiqarish oqimining asosiy parametrlari va ularni xisoblash.
2. Tashkiliy texnologik sxemani tuzishga qo‘yiladigan talablar.
3. Turli oqimlar uchun tashkiliy-texnologik sxemani tuzish.
